Öz
Many epidemics have been seen in various periods of history. These diseases have not only spread and caused mass deaths, but have also led to fundamental changes in individual and societal behaviour and perceptions. Literature, on the other hand, with its unlimited structure that can cover every period of human life, has led to the creation of a large number of works dealing with these changes in the context of epidemics. These works provide important information about the socio-psychological structure of society. People's thoughts about the epidemic, their attitude towards the disease and its effect on human psychology have been the subject of literature. Therefore, since these diseases affect a large part of the society, literature has been an important field that tries to reflect the collective spirit of the society through the disease.
Within the scope of epidemic literature, poetry shows a great difference from other genres. As a matter of fact, in an environment where medical knowledge was frequently discussed due to the disease, poetry talked about the effects of the epidemic on the human emotional world. In this context, situations such as mass deaths, people's helplessness and uncertainty in the face of disease have created a rich source of material for poetry.
Epidemic diseases have found a wide place in both prose and poetry in both classical and modern periods of Arabic literature. It is possible to see traces of the epidemic, especially in the lament genre written after the dead.
The disease that has left its mark on the current era has been the Covid-19 epidemic. In this study, the reflection of the epidemic caused by the Covid-19 virus on Arabic poetry is analysed through examples of poems in printed and digital sources.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abbâs, İ. (1989). İtticâhâtu’ş-Şi‘ri’l-‘Arabiyyi’l-Mu‘âsır. Kuveyt: el-Meclisu’l-‘Arabî li’s-Sekâfe ve’l-Funûn ve’l-Âdâb.
- Abdulmunim, S. M. (2022). Tedâvuliyyetu’l-Fi‘li’l-Kelâmî fî Kasîdeti Kûrûnâ li’ş-Şâ‘ir ‘Abdulaziz el-Hemmâmî. Mecelletu’l-‘Ulûmu’ş-Şer‘iyye ve’l-Lugati’l- ‘Arabiyya, 7(2), 553-585.
- Abdurrahman, M. A. (2018). el-Cânibu’l-İctimâ‘î fî’ş-Şi‘ri’l- ‘Arabiyyi’l-Hadîs- Şu‘arâu’l-İhyâ Nemûzecen. Mecelletu Kulliyeti’d-Dirâsât el-İslâmiyye, 35(2), 4962-5038.
- Ahmed, L. (2020). Vak‘i ve Tahaddiyyatu’l-Edebi’l-Mutarâbit fî Zilli Caihâti Kûrûnâ. Mulhak Mecelleti’l- Câmi‘ati’l- ‘Irakiyya, 2(15), 298-396.
- Akın, G. (1996). Şiiri Düzde Kuşatmak. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Alahmad, M. (2020). Berekât el-Yusûf’un Şiirinde Korona Salgını. Yakup Göçemen (Ed.), Uluslararası Arap Edebiyatında Salgın e-Sempozyumu (8 Temmuz 2020, Kilis, Türkiye) Bildiriler içinde (s. 158-172). Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
- el-Allâk, C. A. (1997). eş-Şi‘r ve’t-Telakkî: Dirâsât Nakdiyye. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk.
- Amuni, O. K. ve Timehin, S. O. (2020). Covid-19 Pandemic under Arabic Poetic Lens: Lagos Arabic Poets as Case Study. LASU Journal of Humanities, 14(2), 128-141.
- Bekâdî, M. (2021). Tecelliyât Câiha Kûrûnâ fî Şi‘ri Şu‘arâ Mıntıkati Tamanraset-Kasîdetâ “Kalb Munîb” ve “Yâ Latîf” li’ş-Şâ‘ir Embârek Kumnî Enmûzecen. Mecelletu’l-Kelim, 6(1), 216-234.
- Bûsâha, S. (2022). Tedâ‘iyyât Câiha Kûrûnâ ‘alâ’l-Edeb Mukârebe Mevdû‘âtiyye fî Kasîde Kûrûnâ li ’Abdi’l-’Azîz el-Hemmâmî. Mecelletu’t-Tevâsul, 28(2), 23-35.
- Bûrâs, F. (2024). Edebu’l-Câiha Beyne Sultatı’l-Hacr ve Fushati’ş-Şi‘r Kırâetun fî Kasîde Huznu’l-Meâzin li’ş-Şâ‘ir ’Abdu’l-Melik Bûmengil. Mecelle İhâlât, 6(1), 22-39.
- Çetin, İ. (2020). Elektronik Ortamda Kovid-19 Salgın Edebiyatı (Şiir Örneği). Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-18.
- Çıkla, S. (2016). Edebiyat ve Hastalık. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Dayf, Ş. (1962). fî’n-Nakdi’l-Edebî. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif.
- Derâvşe, H.O. (2021). Edebu’l-Evbie ve Tecelliyât Kûrûnâ fî Siyâk Nusûsi’l-Hitâbi’ş-Şi‘ri’l- Mu‘asır. Evrâku’l-Mecelleti’d-Duveliyye li’d-Dirâsâti’l-Edebiyye ve’l-İnsâniyye, 3(1), 7- 37.
- Hill, M. R. (2006). Sociology and Poetry: an Introduction. Sociological Origins, 4(2), 66-68.
- Kafi, M. ve Çıkar, M. Ş. (2020). Salgınlar ve Edebî Yansımaları. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Salgın Hastalıklar Özel Sayısı), 539-556.
- Mehmetali, B. (2020). Sunâiyyetu’l-Vebâ (el-Marad) ve’l-Mevt fî’ş-Şi‘ri’l-‘Arabiyyi’l-Hadîs. Yakup Göçemen (Ed.), Uluslararası Arap Edebiyatında Salgın e-Sempozyumu (8 Temmuz 2020, Kilis, Türkiye) Bildiriler içinde (s. 102-114). Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
- Moran, B. (2014). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Nûru’d-dîn, H. A. (2021). Cemâliyyâtu’ş-Şekli’l-Kitâbî fî Kasîde “Kûrûnâ ve’l-Ardu Tûled min Cedîd” li’ş-Şâ‘ir Câsim es-Sahîh. Mecelletu’l Kelim, 6(1), 270-290.
- Rıdvân, L.Ş. ve el-‘Akelî M. (2022). Eseru Câiheti Kûrûnâ fî Tahavvuli’l-Hitâbi’ş-Şi‘rî el- Mu‘âradatu’ş-Şi‘riyye beyne ‘Amr b. Kulsûm ve Hâlid es-Saddaka Enmûzecen. Mecelletu’l-‘Ulûmi’ş-Şer‘iyye ve’l-Lugati’l-‘Arabiyya, 7(9), 469-514.
- Salih, Shuaib S. ve İsmail, Maha A. (2020). İn‘ikâsât Kûrûnâ ‘alâ’ş-Şi‘ri’l-‘Arabiyyi’l-Mu‘âsır (Kasîde Câ’ihati Kûrûnâ li’ş-Şâ‘ir Hâşim el-Beşîr Nemûzecen). el-Mecelletu’l-‘Arabiyya li’l-‘Ulûm ve Neşri’l-Ebhâs, 6(4), 19-31.
- Sarı, Ö. ve Atılgan, K. G. (2012). Sağlık Sosyolojisi. Konya: Karatay Akademi Yayınları.
- Şen, A. (2021). Arap Edebiyatında Salgın İzleri ve Nikola et-Türk’ün Salgına Dair Urcûzesi. Istanbul Journal of Academic Studies, 4(2), 193-222.
- Tabûş, S. (2023). Kûrûnâ Mun‘aric Cedîd li’l-Edeb Havle’l-‘Âlem Hâcisu’l-Havf ve’d-Diyâ‘ fî “Kurbâni’l-Kûrûnâ” liMuhammed Fethî el-Mikdâd. Mecelletu’r-Risâle li’d-dirâsât ve’l- Buhûsi’l-İnsâniyye, 8(2), 552-562.
- Taşdelen, V. (2015). Hastalık Durumları ve Şifa Olarak Söz. Hece Dergisi, 225, 97-100.
- Uraldı, C. (2015). Edebiyat ve Sağlık. Hece Dergisi, 225, 101-102.
- Ürün, A. K. (2016). Modern Arap Edebiyatında Öne Çıkan Bazı Temalar. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 35, 131-144.
- Yelboğa, N. ve Aslan, Ş. B. (2020). Sosyal Sorun Olarak Salgın Hastalıklar ve Sosyal Çalışmanın Halk Sağlığını Koruma/Geliştirme Görevi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 43-49.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Öz
Tarihin çeşitli dönemlerinde birçok salgın hastalık görülmüştür. Bu hastalıklar ise sadece yayılarak toplu ölümlere yol açmakla kalmayıp bireysel ve toplumsal davranış ve algıda temel değişiklikler oluşturmuştur. Edebiyat ise gerek bireysel gerek toplumsal durumlara ilişkin çeşitli konuları kapsayan bir alan olarak salgın hastalıklar bağlamındaki bu değişikliklerin ele alındığı çok sayıda eserin oluşmasını sağlamıştır. Ortaya çıkan bu eserler, toplumun sosyo-psikolojik yapısı hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. İnsanların salgına dair düşünceleri, hastalık karşısında aldıkları tavır ve insan psikolojisi üzerinde bıraktığı etki edebiyatın konusu olmuştur. Dolayısıyla bu hastalıklar, toplumun büyük bir kısmını etkilediği için edebiyat da hastalık aracılığıyla toplumun kolektif ruhunu yansıtmaya çalışan önemli bir alan olmuştur.
Salgın edebiyatı kapsamında şiir türü, diğer türlerden büyük bir farklılık göstermektedir. Nitekim hastalık nedeniyle tıp alanındaki bilgilerin sıkça konuşulduğu bir ortamda şiir, salgının insanın duygu dünyası üzerinde meydana getirdiği etkilerinden söz etmiştir. Bu bağlamda toplu ölümler, insanların hastalık karşısındaki çaresizlikleri ve belirsizlik gibi durumlar şiire zengin bir malzeme kaynağı oluşturmuştur.
Salgın hastalıklar Arap edebiyatının gerek klasik gerek modern döneminde hem düzyazı hem şiir türünde kendine geniş yer bulmuştur. Özellikle ölen kişilerin ardından yazılan ağıt türünde salgından izler görmek mümkündür.
İçinde bulunduğumuz çağa damgasını vuran hastalık ise kovid-19 salgını olmuştur. Bu çalışmada kovid-19 virüsünden kaynaklanan salgının Arap şiirine yansıma biçimi, basılı ve dijital kaynaklarda geçen şiir örnekleri üzerinden incelenmiştir. Bu örneklerde kovid-19 salgınının dinî, psikolojik ve ekonomik olmak üzere çeşitli açılardan ele alındığı, şairlerin salgınla mücadelede halka rehberlik etme çabasında olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abbâs, İ. (1989). İtticâhâtu’ş-Şi‘ri’l-‘Arabiyyi’l-Mu‘âsır. Kuveyt: el-Meclisu’l-‘Arabî li’s-Sekâfe ve’l-Funûn ve’l-Âdâb.
- Abdulmunim, S. M. (2022). Tedâvuliyyetu’l-Fi‘li’l-Kelâmî fî Kasîdeti Kûrûnâ li’ş-Şâ‘ir ‘Abdulaziz el-Hemmâmî. Mecelletu’l-‘Ulûmu’ş-Şer‘iyye ve’l-Lugati’l- ‘Arabiyya, 7(2), 553-585.
- Abdurrahman, M. A. (2018). el-Cânibu’l-İctimâ‘î fî’ş-Şi‘ri’l- ‘Arabiyyi’l-Hadîs- Şu‘arâu’l-İhyâ Nemûzecen. Mecelletu Kulliyeti’d-Dirâsât el-İslâmiyye, 35(2), 4962-5038.
- Ahmed, L. (2020). Vak‘i ve Tahaddiyyatu’l-Edebi’l-Mutarâbit fî Zilli Caihâti Kûrûnâ. Mulhak Mecelleti’l- Câmi‘ati’l- ‘Irakiyya, 2(15), 298-396.
- Akın, G. (1996). Şiiri Düzde Kuşatmak. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Alahmad, M. (2020). Berekât el-Yusûf’un Şiirinde Korona Salgını. Yakup Göçemen (Ed.), Uluslararası Arap Edebiyatında Salgın e-Sempozyumu (8 Temmuz 2020, Kilis, Türkiye) Bildiriler içinde (s. 158-172). Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
- el-Allâk, C. A. (1997). eş-Şi‘r ve’t-Telakkî: Dirâsât Nakdiyye. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk.
- Amuni, O. K. ve Timehin, S. O. (2020). Covid-19 Pandemic under Arabic Poetic Lens: Lagos Arabic Poets as Case Study. LASU Journal of Humanities, 14(2), 128-141.
- Bekâdî, M. (2021). Tecelliyât Câiha Kûrûnâ fî Şi‘ri Şu‘arâ Mıntıkati Tamanraset-Kasîdetâ “Kalb Munîb” ve “Yâ Latîf” li’ş-Şâ‘ir Embârek Kumnî Enmûzecen. Mecelletu’l-Kelim, 6(1), 216-234.
- Bûsâha, S. (2022). Tedâ‘iyyât Câiha Kûrûnâ ‘alâ’l-Edeb Mukârebe Mevdû‘âtiyye fî Kasîde Kûrûnâ li ’Abdi’l-’Azîz el-Hemmâmî. Mecelletu’t-Tevâsul, 28(2), 23-35.
- Bûrâs, F. (2024). Edebu’l-Câiha Beyne Sultatı’l-Hacr ve Fushati’ş-Şi‘r Kırâetun fî Kasîde Huznu’l-Meâzin li’ş-Şâ‘ir ’Abdu’l-Melik Bûmengil. Mecelle İhâlât, 6(1), 22-39.
- Çetin, İ. (2020). Elektronik Ortamda Kovid-19 Salgın Edebiyatı (Şiir Örneği). Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-18.
- Çıkla, S. (2016). Edebiyat ve Hastalık. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Dayf, Ş. (1962). fî’n-Nakdi’l-Edebî. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif.
- Derâvşe, H.O. (2021). Edebu’l-Evbie ve Tecelliyât Kûrûnâ fî Siyâk Nusûsi’l-Hitâbi’ş-Şi‘ri’l- Mu‘asır. Evrâku’l-Mecelleti’d-Duveliyye li’d-Dirâsâti’l-Edebiyye ve’l-İnsâniyye, 3(1), 7- 37.
- Hill, M. R. (2006). Sociology and Poetry: an Introduction. Sociological Origins, 4(2), 66-68.
- Kafi, M. ve Çıkar, M. Ş. (2020). Salgınlar ve Edebî Yansımaları. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Salgın Hastalıklar Özel Sayısı), 539-556.
- Mehmetali, B. (2020). Sunâiyyetu’l-Vebâ (el-Marad) ve’l-Mevt fî’ş-Şi‘ri’l-‘Arabiyyi’l-Hadîs. Yakup Göçemen (Ed.), Uluslararası Arap Edebiyatında Salgın e-Sempozyumu (8 Temmuz 2020, Kilis, Türkiye) Bildiriler içinde (s. 102-114). Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi.
- Moran, B. (2014). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Nûru’d-dîn, H. A. (2021). Cemâliyyâtu’ş-Şekli’l-Kitâbî fî Kasîde “Kûrûnâ ve’l-Ardu Tûled min Cedîd” li’ş-Şâ‘ir Câsim es-Sahîh. Mecelletu’l Kelim, 6(1), 270-290.
- Rıdvân, L.Ş. ve el-‘Akelî M. (2022). Eseru Câiheti Kûrûnâ fî Tahavvuli’l-Hitâbi’ş-Şi‘rî el- Mu‘âradatu’ş-Şi‘riyye beyne ‘Amr b. Kulsûm ve Hâlid es-Saddaka Enmûzecen. Mecelletu’l-‘Ulûmi’ş-Şer‘iyye ve’l-Lugati’l-‘Arabiyya, 7(9), 469-514.
- Salih, Shuaib S. ve İsmail, Maha A. (2020). İn‘ikâsât Kûrûnâ ‘alâ’ş-Şi‘ri’l-‘Arabiyyi’l-Mu‘âsır (Kasîde Câ’ihati Kûrûnâ li’ş-Şâ‘ir Hâşim el-Beşîr Nemûzecen). el-Mecelletu’l-‘Arabiyya li’l-‘Ulûm ve Neşri’l-Ebhâs, 6(4), 19-31.
- Sarı, Ö. ve Atılgan, K. G. (2012). Sağlık Sosyolojisi. Konya: Karatay Akademi Yayınları.
- Şen, A. (2021). Arap Edebiyatında Salgın İzleri ve Nikola et-Türk’ün Salgına Dair Urcûzesi. Istanbul Journal of Academic Studies, 4(2), 193-222.
- Tabûş, S. (2023). Kûrûnâ Mun‘aric Cedîd li’l-Edeb Havle’l-‘Âlem Hâcisu’l-Havf ve’d-Diyâ‘ fî “Kurbâni’l-Kûrûnâ” liMuhammed Fethî el-Mikdâd. Mecelletu’r-Risâle li’d-dirâsât ve’l- Buhûsi’l-İnsâniyye, 8(2), 552-562.
- Taşdelen, V. (2015). Hastalık Durumları ve Şifa Olarak Söz. Hece Dergisi, 225, 97-100.
- Uraldı, C. (2015). Edebiyat ve Sağlık. Hece Dergisi, 225, 101-102.
- Ürün, A. K. (2016). Modern Arap Edebiyatında Öne Çıkan Bazı Temalar. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 35, 131-144.
- Yelboğa, N. ve Aslan, Ş. B. (2020). Sosyal Sorun Olarak Salgın Hastalıklar ve Sosyal Çalışmanın Halk Sağlığını Koruma/Geliştirme Görevi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 43-49.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arap Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Ekim 2024 |
| Kabul Tarihi | 10 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 65 Sayı: 1 |
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası (CC BY 4.0) ile lisanslanmıştır.