Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 29, 410 - 426, 30.05.2025

Seda Özvar

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1615279

Öz

Plastiklerin varlıklarını binlerce yıla kadar sürdürebilmeleri ve çevreye vermiş oldukları zararlar farklı mücadele yöntemlerinin uygulanmasına neden olmaktadır. Vergiler plastik atık kirliliğiyle mücadelede nispeten yeni bir yöntemdir. Ocak 2021’de Avrupa Birliği (AB) tarafından üye devletlerin ürettiği ve geri dönüştürülemeyen plastik ambalaj atıklarına yönelik bir vergi tanıtılmıştır. Bu vergi dışında Birleşik Krallık, Danimarka, İspanya, Letonya, Litvanya ve Portekiz’de ülke bazında uygulanan plastik ve plastik ambalaj vergileri mevcuttur. Almanya ve İtalya’da uygulanacak vergiler ise 2026 yılında yürürlüğe girecektir. Almanya’da 1 Ocak 2025’te yürürlüğe girmesi planlanan vergi veri toplama ve bürokratik sorunlar, İtalya’da 1 Temmuz 2020’de yürürlüğe girmesi planlanan vergi Covid-19 pandemisinde yaşanan ekonomik koşullar nedeniyle ertelenmiştir. Ülke uygulamalarına bakıldığında vergiler tek kullanımlık ve geri dönüştürülemeyen plastik ürünlere odaklanmaktadır ve genellikle üretici, satıcı ve ithalatçı işletmeler mükellef veya sorumlu olarak belirlenmektedir. Plastik ve plastik ambalaj vergilerinin uygulanması kadar etkinlik sağlaması da önemlidir. Avrupa Sayıştayı tarafından yapılan denetimde vergi için gerekli verilerin karşılaştırılabilir ve güvenilir olmadığı, üye devletlerin temel yasal unsurları aktarmada geciktiği, plastik tanımının farklı AB yasal belgelerinde değişiklik gösterdiği tespit edilmiştir. Ülke bazında etkinliği ölçen çalışmalar oldukça sınırlıdır. Çalışmanın sonucunda etkinliği ölçen daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğu ve vergilerle ilgili tespit edilen olumsuzluklar için önlem alınması gerektiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Plastik Üretimi Plastik Atık Kirliliği Plastik ve Plastik Ambalaj Vergileri

Kaynakça

  • Akkaya, Ş., & Bakkal, U. (2005). Çevre vergileri ve çifte yarar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55(2), 1-22.
  • Avcı, O., & Dirican, H. (2021). Seçilmiş OECD ülkeleri bağlamında plastik poşet vergisi üzerine bir değerlendirme. Financial Analysis/Mali Çözüm Dergisi, 31(165), 121-144.
  • Borrelle, S. B., Ringma, J., Law, K. L., Monnahan, C. C., Lebreton, L., Mcgivern, A., Murphy, E., Jambeck, J., Leonard, G. H., Hilleary, M. A., Eriksen, M., Possingham, H. P., De Frond, H., Gerber, L. R., Polidoro, B., Tahir, A., Bernard, M., Mallos, N., Barnes, M., & Rochman, C. M. (2020). Predicted growth in plastic waste exceeds efforts to mitigate plastic pollution. Science, 369(6510), 1515-1518.
  • Brizga, J. (2017). Packaging tax in Latvia. Institute for European Environmental Policy. https://ieep.eu/uploads/articles/attachments/2295371a-be98-4ab0-92be 9cd755a148e4/LVPackagingTaxfinal. pdf.
  • Cela, E., & Kaneko, S. (2013). Understanding the implications of environmental taxes: the case of the Danish weight based packaging product charge. Environmental Policy and Governance, 23(4), 274-282.
  • Convery, F., McDonnell, S., & Ferreira, S. (2007). The most popular tax in Europe? Lessons from the Irish plastic bags levy. Environmental and resource economics, 38, 1-11.
  • Cural, M., & Saygı, H. E. (2016). Avrupa Birliği’nde çevre vergisi uygulamaları ve çevre vergilerinin gelişimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 77-92.
  • Dikgang, J., Leiman, A., & Visser, M. (2012). Analysis of the plastic-bag levy in South Africa. Resources, Conservation and Recycling, 66, 59-65.
  • ECA. (2024). EU revenue based on non-recycled plastic packaging waste. doi:10.2865/871406.
  • EIA. (2021). The truth behind trash: The scale and impact of the international trade in plastic waste. https://eia-international.org/report/the-truth-behind-trash-the-scale-and-impact-of-the-international-trade-in-plastic-waste/, (Erişim Tarihi: 22.07.2024).
  • Eurostat. (2024). Environmental taxes – a statistical guide – 2024 edition. https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-manuals-and-guidelines/w/ks-gq-23-016, (Erişim tarihi: 28.02.2025).
  • Geyer, R., Jambeck, J. R., & Law, K. L. (2017). Production, use, and fate of all plastics ever made. Science advances, 3(7), e1700782.
  • Güzel, S., & Özkan, E. (2019). Plastik Poşet Vergisi Uygulaması: Türkiye için bir değerlendirme. Vergi Dünyası, Yıl 38, Sayı 455, 43-57.
  • Jambeck, J. R., Geyer, R., Wilcox, C., Siegler, T. R., Perryman, M., Andrady, A., Narayan, R., & Law, K. L. (2015). Plastic waste inputs from land into the ocean. Science, 347(6223), 768-771.
  • Kayan, A., & Küçük, A. (2020). Plastik kirliliğin çevresel zararları ve çözüm önerileri. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22/2, 403-427, E-ISSN 2667-405X.
  • Kılıçer, E. (2018). Plastik poşet vergisi ve örnek ülke uygulamaları. Vergi Sorunları Dergisi, 357, 55-67.
  • Kirmanoğlu, H. (2019). Kamu ekonomisi analizi. Beta Yayıncılık.
  • Knoblauch, D., Mederake, L., & Stein, U. (2018). Developing countries in the lead—what drives the diffusion of plastic bag policies?. Sustainability, 10(6), 1994.
  • Lebreton, L. C., van der Zwet, J., Damsteeg, J., Slat, B., Andrady, A., & Reisser, J. (2017). River plastic emissions to the world’s oceans. Nature Communications, 8(1), 15611.
  • Lebreton, L., & Andrady, A. (2019). Future scenarios of global plastic waste generation and disposal. Palgrave Communications, 5(1), 1-11.
  • Martinho, G., Balaia, N., & Pires, A. (2017). The Portuguese plastic carrier bag tax: The effects on consumers’ behavior. Waste management, 61, 3-12.
  • Moderau, S. (2023). Taxing away the takeout trash? Evidence from a local packaging tax in Germany. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4457416, (Erişim tarihi: 01.03.2025).
  • OECD. (2020). Taxes on single-use plastics. https://www.oecd.org/en/publications/ocean-policies_17318a16-en/taxes-on-single-use-plastics_186a058b-en.html, (Erişim Tarihi: 01.11.2024).
  • OECD, (2022). Global plastics outlook: Policy scenarios to 2060. OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/aa1edf33-en.
  • OECD, (2023). Cost and financing for a future free from plastic leakage. OECD Environment Policy Papers, No. 44, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/32424f03-en.
  • Raymer, D. J. (2020). Plastic tax: An alternative to plastic alternatives. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3642739, (Erişim Tarihi: 24.10.2024).
  • Sanz, S. S., Sora, M. J., & Ventosa I. P. (2018). Research paper on a European tax on plastics. https://zerowasteeurope.eu/wp-content/uploads/2019/11/zero_waste_europe_position_paper_plastic_tax_in_europe_en.pdf, (Erişim Tarihi: 24.10.2024).
  • Scuderi, E. (2021). Towards a plastic-free economy: the Italian plastic tax. Rivista Telematica di Diritto Tributario. Available at: https://www.rivistadirittotributario.it/2021/04/07/towards-a-plastic-free-economy-the-italian-plastic-tax/.
  • Sezer, Ö., & Dökmen, G. (2018). Kirleten öder ilkesi çerçevesinde Türkiye’de çevre vergileri ve negatif dışsallıklar sorunu. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (57), 163-181.
  • Susam, N. (2020). Kamu maliyesi temel kavram ve esaslar. Beta Yayıncılık.
  • Tabar, Ç. (2021). Negatif dışsallıkların içselleştirilmesinde plastik poşet vergisi: Türkiye’de ücretli poşet uygulamasının değerlendirilmesi. Financial Analysis/Mali Çözüm Dergisi, 31(165).
  • Yan, H., Cordier, M., & Uehara, T. (2024). Future projections of global plastic pollution: Scenario analyses and policy implications, Sustainability, 16, 643, https:// doi.org/10.3390/su16020643.
  • Yurtsever, M. (2018). Küresel plastik kirliliği, nano-mikroplastik tehlikesi ve sürdürülebilirlik. Çevre Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 171-197.
  • Walker, T. R., & Fequet, L. (2023). Current trends of unsustainable plastic production and micro (nano) plastic pollution. TrAC Trends in Analytical Chemistry, 160, 116984.
  • Walker, T., Gramlich, D., & Dumont-Bergeron, A. (2020). The case for a plastic tax: A review of its benefits and disadvantages within a circular economy. Sustainability, 185-211.
  • WTS Global. (2024). Plastic taxation in Europe. https://wts.com/wts.com/publications/climate-protection-green-tax-energy/2024/wts-global-plastic-taxation-2024-updated.pdf, (Erişim Tarihi: 30.10.2024).
  • WWF. (2021). Türkiye’de plastik atık sorunu ve politika önerileri. https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/plastikwebkucuk_1.pdf (Erişim Tarihi: 30.07.2024).

PLASTIC AND PLASTIC PACKAGING TAXES: COUNTRY CASES

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 29, 410 - 426, 30.05.2025

Seda Özvar

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1615279

Öz

The environmental damage caused by plastics has led to the implementation of various mitigation strategies. Taxes are a relatively new method in combating plastic waste pollution. In January 2021, the European Union (EU) introduced a tax on non-recyclable plastic packaging waste produced by member states. Apart from this tax, country-specific plastic and plastic packaging taxes are implemented in the United Kingdom, Denmark, Spain, Latvia, Lithuania, and Portugal. The taxes to be implemented in Germany and Italy will come into effect in 2026. Looking at country-specific implementations, taxes focus on single-use and non-recyclable plastic products, with producers, sellers, and importers generally designated as taxpayers or responsible parties. As important as the implementation of plastic and plastic packaging taxes is their effectiveness. An audit by the European Court of Auditors found that the data required for the tax was neither comparable nor reliable, that member states were delayed in transposing key legal elements, and that the definition of plastic varied across different EU legal documents. At the country level, studies measuring effectiveness are quite limited. The study concludes that there is a need for more research measuring effectiveness and that measures should be taken to address the identified issues with the taxes.

Anahtar Kelimeler

Plastic Production Plastic Waste Pollution Plastic and Plastic Packaging Taxes

Kaynakça

  • Akkaya, Ş., & Bakkal, U. (2005). Çevre vergileri ve çifte yarar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55(2), 1-22.
  • Avcı, O., & Dirican, H. (2021). Seçilmiş OECD ülkeleri bağlamında plastik poşet vergisi üzerine bir değerlendirme. Financial Analysis/Mali Çözüm Dergisi, 31(165), 121-144.
  • Borrelle, S. B., Ringma, J., Law, K. L., Monnahan, C. C., Lebreton, L., Mcgivern, A., Murphy, E., Jambeck, J., Leonard, G. H., Hilleary, M. A., Eriksen, M., Possingham, H. P., De Frond, H., Gerber, L. R., Polidoro, B., Tahir, A., Bernard, M., Mallos, N., Barnes, M., & Rochman, C. M. (2020). Predicted growth in plastic waste exceeds efforts to mitigate plastic pollution. Science, 369(6510), 1515-1518.
  • Brizga, J. (2017). Packaging tax in Latvia. Institute for European Environmental Policy. https://ieep.eu/uploads/articles/attachments/2295371a-be98-4ab0-92be 9cd755a148e4/LVPackagingTaxfinal. pdf.
  • Cela, E., & Kaneko, S. (2013). Understanding the implications of environmental taxes: the case of the Danish weight based packaging product charge. Environmental Policy and Governance, 23(4), 274-282.
  • Convery, F., McDonnell, S., & Ferreira, S. (2007). The most popular tax in Europe? Lessons from the Irish plastic bags levy. Environmental and resource economics, 38, 1-11.
  • Cural, M., & Saygı, H. E. (2016). Avrupa Birliği’nde çevre vergisi uygulamaları ve çevre vergilerinin gelişimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 77-92.
  • Dikgang, J., Leiman, A., & Visser, M. (2012). Analysis of the plastic-bag levy in South Africa. Resources, Conservation and Recycling, 66, 59-65.
  • ECA. (2024). EU revenue based on non-recycled plastic packaging waste. doi:10.2865/871406.
  • EIA. (2021). The truth behind trash: The scale and impact of the international trade in plastic waste. https://eia-international.org/report/the-truth-behind-trash-the-scale-and-impact-of-the-international-trade-in-plastic-waste/, (Erişim Tarihi: 22.07.2024).
  • Eurostat. (2024). Environmental taxes – a statistical guide – 2024 edition. https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-manuals-and-guidelines/w/ks-gq-23-016, (Erişim tarihi: 28.02.2025).
  • Geyer, R., Jambeck, J. R., & Law, K. L. (2017). Production, use, and fate of all plastics ever made. Science advances, 3(7), e1700782.
  • Güzel, S., & Özkan, E. (2019). Plastik Poşet Vergisi Uygulaması: Türkiye için bir değerlendirme. Vergi Dünyası, Yıl 38, Sayı 455, 43-57.
  • Jambeck, J. R., Geyer, R., Wilcox, C., Siegler, T. R., Perryman, M., Andrady, A., Narayan, R., & Law, K. L. (2015). Plastic waste inputs from land into the ocean. Science, 347(6223), 768-771.
  • Kayan, A., & Küçük, A. (2020). Plastik kirliliğin çevresel zararları ve çözüm önerileri. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22/2, 403-427, E-ISSN 2667-405X.
  • Kılıçer, E. (2018). Plastik poşet vergisi ve örnek ülke uygulamaları. Vergi Sorunları Dergisi, 357, 55-67.
  • Kirmanoğlu, H. (2019). Kamu ekonomisi analizi. Beta Yayıncılık.
  • Knoblauch, D., Mederake, L., & Stein, U. (2018). Developing countries in the lead—what drives the diffusion of plastic bag policies?. Sustainability, 10(6), 1994.
  • Lebreton, L. C., van der Zwet, J., Damsteeg, J., Slat, B., Andrady, A., & Reisser, J. (2017). River plastic emissions to the world’s oceans. Nature Communications, 8(1), 15611.
  • Lebreton, L., & Andrady, A. (2019). Future scenarios of global plastic waste generation and disposal. Palgrave Communications, 5(1), 1-11.
  • Martinho, G., Balaia, N., & Pires, A. (2017). The Portuguese plastic carrier bag tax: The effects on consumers’ behavior. Waste management, 61, 3-12.
  • Moderau, S. (2023). Taxing away the takeout trash? Evidence from a local packaging tax in Germany. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4457416, (Erişim tarihi: 01.03.2025).
  • OECD. (2020). Taxes on single-use plastics. https://www.oecd.org/en/publications/ocean-policies_17318a16-en/taxes-on-single-use-plastics_186a058b-en.html, (Erişim Tarihi: 01.11.2024).
  • OECD, (2022). Global plastics outlook: Policy scenarios to 2060. OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/aa1edf33-en.
  • OECD, (2023). Cost and financing for a future free from plastic leakage. OECD Environment Policy Papers, No. 44, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/32424f03-en.
  • Raymer, D. J. (2020). Plastic tax: An alternative to plastic alternatives. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3642739, (Erişim Tarihi: 24.10.2024).
  • Sanz, S. S., Sora, M. J., & Ventosa I. P. (2018). Research paper on a European tax on plastics. https://zerowasteeurope.eu/wp-content/uploads/2019/11/zero_waste_europe_position_paper_plastic_tax_in_europe_en.pdf, (Erişim Tarihi: 24.10.2024).
  • Scuderi, E. (2021). Towards a plastic-free economy: the Italian plastic tax. Rivista Telematica di Diritto Tributario. Available at: https://www.rivistadirittotributario.it/2021/04/07/towards-a-plastic-free-economy-the-italian-plastic-tax/.
  • Sezer, Ö., & Dökmen, G. (2018). Kirleten öder ilkesi çerçevesinde Türkiye’de çevre vergileri ve negatif dışsallıklar sorunu. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (57), 163-181.
  • Susam, N. (2020). Kamu maliyesi temel kavram ve esaslar. Beta Yayıncılık.
  • Tabar, Ç. (2021). Negatif dışsallıkların içselleştirilmesinde plastik poşet vergisi: Türkiye’de ücretli poşet uygulamasının değerlendirilmesi. Financial Analysis/Mali Çözüm Dergisi, 31(165).
  • Yan, H., Cordier, M., & Uehara, T. (2024). Future projections of global plastic pollution: Scenario analyses and policy implications, Sustainability, 16, 643, https:// doi.org/10.3390/su16020643.
  • Yurtsever, M. (2018). Küresel plastik kirliliği, nano-mikroplastik tehlikesi ve sürdürülebilirlik. Çevre Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1, 171-197.
  • Walker, T. R., & Fequet, L. (2023). Current trends of unsustainable plastic production and micro (nano) plastic pollution. TrAC Trends in Analytical Chemistry, 160, 116984.
  • Walker, T., Gramlich, D., & Dumont-Bergeron, A. (2020). The case for a plastic tax: A review of its benefits and disadvantages within a circular economy. Sustainability, 185-211.
  • WTS Global. (2024). Plastic taxation in Europe. https://wts.com/wts.com/publications/climate-protection-green-tax-energy/2024/wts-global-plastic-taxation-2024-updated.pdf, (Erişim Tarihi: 30.10.2024).
  • WWF. (2021). Türkiye’de plastik atık sorunu ve politika önerileri. https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/plastikwebkucuk_1.pdf (Erişim Tarihi: 30.07.2024).
Toplam 37 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Kamu Ekonomisi - Vergilendirme ve Gelir
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Seda Özvar 0000-0001-6457-4546

Erken Görünüm Tarihi 30 Mayıs 2025
Yayımlanma Tarihi 30 Mayıs 2025
Gönderilme Tarihi 7 Ocak 2025
Kabul Tarihi 7 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 15 Sayı: 29

Kaynak Göster

APA Özvar, S. (2025). PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ. Dicle Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(29), 410-426. https://doi.org/10.53092/duiibfd.1615279
AMA Özvar S. PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Mayıs 2025;15(29):410-426. doi:10.53092/duiibfd.1615279
Chicago Özvar, Seda. “PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ”. Dicle Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15, sy. 29 (Mayıs 2025): 410-26. https://doi.org/10.53092/duiibfd.1615279.
EndNote Özvar S (01 Mayıs 2025) PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15 29 410–426.
IEEE S. Özvar, “PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ”, Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 15, sy. 29, ss. 410–426, 2025, doi: 10.53092/duiibfd.1615279.
ISNAD Özvar, Seda. “PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ”. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/29 (Mayıs 2025), 410-426. https://doi.org/10.53092/duiibfd.1615279.
JAMA Özvar S. PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2025;15:410–426.
MLA Özvar, Seda. “PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ”. Dicle Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 15, sy. 29, 2025, ss. 410-26, doi:10.53092/duiibfd.1615279.
Vancouver Özvar S. PLASTİK VE PLASTİK AMBALAJ VERGİLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2025;15(29):410-26.
 Kapak Resmi İndir

                                                                                                                                32482     32483


Bu dergide yayınlanan tüm çalışmalar, Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0) License kapsamında lisanslanmıştır.