Öz
Felsefi yönü ağır basan sezgi kavramının bu alanda, Platon’a kadar uzanan köklü bir geçmişinin olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte söz konusu kavram; sanat, matematik, din, sosyoloji, psikoloji, iktisat, politika askerlik, bilimsel keşifler gibi birçok alanda kendine kullanım alanı bulmuştur. Tarih bilimi de bu söylenenin dışında kalmamıştır. Bu bağlamda tarihçi, elindeki bilgi ve belgelere göre şimdiki zamandan, geçmişi yorumlayarak anlamlandırmaya çalışmaktadır. Ancak çoğu zaman bilgi ve belgelerin eksik ya da yanıltıcı olması, olaylar arasında bağlantı kurmaya yönelik ipuçlarının yetersizliği, karmaşık olaylar dizisi gibi tarihçinin aşmak zorunda olduğu pek çok engel mevcuttur. Bu noktada tarihçinin, sorunları çözmek için başvurabileceği yöntemlerden birinin de sezgilerini kullanmak olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışma, sezgi kavramının felsefi ve tarihsel boyutu, tarih araştırmalarında sezginin yeri ve önemi, tarihçinin sezgilerinin, geçmişin aydınlatılmasında nasıl bir rol oynadığı gibi hususları açıklığa kavuşturmaya çalışmakta ve irdelemektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alova, E. (2013). Latince Türkçe Sözlük (5. bs.). İstanbul, Sosyal Yayınları.
- Ayverdi, İ. (2010). Kubbealtı Lügati- Misalli Büyük Türkçe Sözlük (1. bs.). İstanbul, Kubbealtı Yayınları.
- Bayraktar, L. & Kurtoğlu Taşdelen, D. (2004). Bergson, Henri Louis. A. Cevizci (Ed.), Felsefe Ansiklopedisi Cilt 2 içinde (ss. 303-317), İstanbul, Etik Yayınları.
- Birand, K. (1956). 18. Yüzyıl Fransız Aydınlanma Tarihçiliği ve Modern Tarihçilik Karşısındaki Durumu. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 5 (1), 87-99.
- Braduel, F. (1992). Tarih Üzerine Yazılar, (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara, İmge Yayınları.
- Carr, E. H. (1996). Tarih nedir? (5. bs.), (M. G. Gürtürk, Çev.). İstanbul, İletişim Yayınları.
- Carr, E. H. (2008). Tarih nedir? (10. bs.), (M. G. Gürtürk, Çev.). İstanbul, İletişim Yayınları. Cevizci, A. (2000). Paradigma Felsefe Terimleri Sözlüğü (1.bs.). İstanbul, Paradigma Yayınları.
- Chirot, D. (2014). Marc Bloch’un Toplumsal ve Tarihsel Manzarası. T. Skocpol (Ed.), Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler (4. bs.), (A. Fethi, Çev.), içinde (ss. 25-51), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Collingwood, R. G. (1996). Tarih Tasarımı (2. bs.), (K. Dinçer, Çev.). Ankara, Gündoğan Yayınları.
- Collingwood, R. G. (2000). Tarih Felsefesi Üzerine Denemeler, (E. Özvar, Çev.). İstanbul, Ayışığı Kitabevi.
- Çelgin, G. (2011). Eski Yunanca-Türkçe Sözlük (1. bs.). İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
- Çüçen, A. K. (2012). Bilgi Felsefesi (4. bs.). İstanbul, Sentez Yayınları.
- Descartes, R. (2010). Aklın Yönetimi İçin Kurallar, (M. Ökmen, Çev.). İstanbul, Sosyal Yayınları.
- Duverger, M. (1999). Metodoloji Açısından Sosyal Bilimlere Giriş (5. bs.), (Ü. Oskay, Çev.). Ankara, Bilgi Yayınevi.
- Dürüşken, Ç. (2014). Antikçağ Felsefesi, Homeros’tan Augustinus’a Bir Düşünce Serüveni. İstanbul, Alfa Yayınları.
- Güler, İ. (2005). Tarihin Toplumdaki İşlevi ve Öğretimi. İstanbul, Elif Kitabevi.
- Hançerlioğlu, O. (1989). Felsefe Sözlüğü (7. bs.). İstanbul, Remzi Kitabevi.
- Hobsbawm, E. (1999). Tarih Üzerine, (O. Akınhay, Çev.). Ankara, Bilim Sanat Yayınları.
- İbn Haldun, (1977). Mukaddime (1. bs.), (Cilt 1), (T. Dursun, Çev.). Ankara, Onur Yayınları.
- İplikçioğlu, B. (1997). Eski Batı Tarihi I: Giriş, Kaynaklar, Bibliyografya. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Karadeniz Çelebican, Ö. (1989). Roma Hukuku Tarihi Giriş, Kaynaklar, Genel Kavramlar, Şahsın Hukuku, Hakların Korunması (4. bs.). Ankara, Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Köz, İ. (2004). Sezginin Bilgideki Yeri ve Önemi. Felsefe Dünyası Dergisi, 2 (40), 41-54.
- Öktem, Ü. (2000). Descartes, Kant, Bergson ve Husserl’de Sezgi. AÜDTCF Dergisi, 40 (1-2), 159-188.
- Özbaran, S. (2003). Güdümlü Tarih (1. bs.). İstanbul, Cem Yayınları.
- Özlem, D. (2001). Tarih Felsefesi (7. bs.). İstanbul, İnkılap Kitabevi Yayınları.
- Özlem, D. (2012). Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi (1. bs.). İstanbul, Notos Kitap Yayınevi.
- Peters, F. E. (2004). Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü (1. bs.), (H. Hünler, Çev.). İstanbul, Paradigma Yayınları.
- Plat. apol.: Platon, Apologia = Sokrates’in Savunması (24.bs.), (A. Çokona Çev.). İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınları, 2020.
- Skocpol, T. (2014a). Sosyolojinin Tarihsel İmgelemi. T. Skocpol (Ed.), Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler (4. bs.), (A. Fethi, Çev.) içinde (ss.1-24), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Skocpol, T. (2014b). Tarihsel Sosyolojide Yeni Gündemler ve Yinelenen Stratejiler. T. Skocpol (Ed.), Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler (4. bs.), (A. Fethi, Çev.) içinde (ss. 396-436), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Slattery, M. (2014). Sosyolojide Temel Fikirler (6. bs.), (Ü. Tatlıcan, Ed.). İstanbul, Sentez Yayınları.
- Şanbey, C. Z. (1960). Leopold Von Ranke: Tarihçilere Yol Gösteren Bir Tarih Üstadı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 18 (3-4), 273-289.
- Timuçin, A. (2004). Felsefe Sözlüğü (5. bs.). İstanbul, Bulut Yayınları.
- Timuçin, A. (2010). Düşünce Tarihi Gerçekçi Düşüncenin Kaynakları (7. bs.), (Cilt 1). İstanbul, Bulut Yayınları.
- Tosh, J. (1997). Tarihin Peşinde: Modern Tarih Çalışmasında Hedefler, Yöntemler ve Yeni Doğrultular, (Ö. Arıkan, Çev.). İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Walsh, W. H. (2006). Tarih Felsefesine Giriş, (Y. Z. Çelikkaya, Çev.). İstanbul, Hece Yayınları.
- Weber, M. (2012). Sosyal Bilimlerin Metodolojisi (2. bs.), (V. S. Öğütle, Çev.). İstanbul, Küre Yayınları.
- Yapıcı, U. & Yapıcı, M. İ. (2015). Robin George Collingwood’un Tarih Tasarımı: Tarih Felsefesi ve Tarihyazımı Süreçleri Üzerine Bir Tartışma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (1), 149-160.
Öz
It is understood that the concept of intuition, which has a predominantly philosophical aspect, has a long history in this field dating back to Plato. However, this concept has found its use in many fields such as art, mathematics, religion, sociology, psychology, economics, politics, military service, scientific discoveries. The science of history is no exception to this. In this context, the historian tries to interpret and make sense of the past from the present according to the information and documents at hand. However, there are many obstacles that the historian has to overcome, such as incomplete or misleading information and documents, insufficiency of clues to establish connections between events, and complex series of events. At this point, it is understood that one of the methods that the historian can use to solve problems is intuition. This study tries to clarify and examine issues such as the philosophical and historical dimension of the concept of intuition, the place and importance of intuition in historical research, and the role of the historian’s intuition in illuminating the past.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alova, E. (2013). Latince Türkçe Sözlük (5. bs.). İstanbul, Sosyal Yayınları.
- Ayverdi, İ. (2010). Kubbealtı Lügati- Misalli Büyük Türkçe Sözlük (1. bs.). İstanbul, Kubbealtı Yayınları.
- Bayraktar, L. & Kurtoğlu Taşdelen, D. (2004). Bergson, Henri Louis. A. Cevizci (Ed.), Felsefe Ansiklopedisi Cilt 2 içinde (ss. 303-317), İstanbul, Etik Yayınları.
- Birand, K. (1956). 18. Yüzyıl Fransız Aydınlanma Tarihçiliği ve Modern Tarihçilik Karşısındaki Durumu. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 5 (1), 87-99.
- Braduel, F. (1992). Tarih Üzerine Yazılar, (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara, İmge Yayınları.
- Carr, E. H. (1996). Tarih nedir? (5. bs.), (M. G. Gürtürk, Çev.). İstanbul, İletişim Yayınları.
- Carr, E. H. (2008). Tarih nedir? (10. bs.), (M. G. Gürtürk, Çev.). İstanbul, İletişim Yayınları. Cevizci, A. (2000). Paradigma Felsefe Terimleri Sözlüğü (1.bs.). İstanbul, Paradigma Yayınları.
- Chirot, D. (2014). Marc Bloch’un Toplumsal ve Tarihsel Manzarası. T. Skocpol (Ed.), Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler (4. bs.), (A. Fethi, Çev.), içinde (ss. 25-51), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Collingwood, R. G. (1996). Tarih Tasarımı (2. bs.), (K. Dinçer, Çev.). Ankara, Gündoğan Yayınları.
- Collingwood, R. G. (2000). Tarih Felsefesi Üzerine Denemeler, (E. Özvar, Çev.). İstanbul, Ayışığı Kitabevi.
- Çelgin, G. (2011). Eski Yunanca-Türkçe Sözlük (1. bs.). İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
- Çüçen, A. K. (2012). Bilgi Felsefesi (4. bs.). İstanbul, Sentez Yayınları.
- Descartes, R. (2010). Aklın Yönetimi İçin Kurallar, (M. Ökmen, Çev.). İstanbul, Sosyal Yayınları.
- Duverger, M. (1999). Metodoloji Açısından Sosyal Bilimlere Giriş (5. bs.), (Ü. Oskay, Çev.). Ankara, Bilgi Yayınevi.
- Dürüşken, Ç. (2014). Antikçağ Felsefesi, Homeros’tan Augustinus’a Bir Düşünce Serüveni. İstanbul, Alfa Yayınları.
- Güler, İ. (2005). Tarihin Toplumdaki İşlevi ve Öğretimi. İstanbul, Elif Kitabevi.
- Hançerlioğlu, O. (1989). Felsefe Sözlüğü (7. bs.). İstanbul, Remzi Kitabevi.
- Hobsbawm, E. (1999). Tarih Üzerine, (O. Akınhay, Çev.). Ankara, Bilim Sanat Yayınları.
- İbn Haldun, (1977). Mukaddime (1. bs.), (Cilt 1), (T. Dursun, Çev.). Ankara, Onur Yayınları.
- İplikçioğlu, B. (1997). Eski Batı Tarihi I: Giriş, Kaynaklar, Bibliyografya. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Karadeniz Çelebican, Ö. (1989). Roma Hukuku Tarihi Giriş, Kaynaklar, Genel Kavramlar, Şahsın Hukuku, Hakların Korunması (4. bs.). Ankara, Ankara Üniversitesi Yayınları.
- Köz, İ. (2004). Sezginin Bilgideki Yeri ve Önemi. Felsefe Dünyası Dergisi, 2 (40), 41-54.
- Öktem, Ü. (2000). Descartes, Kant, Bergson ve Husserl’de Sezgi. AÜDTCF Dergisi, 40 (1-2), 159-188.
- Özbaran, S. (2003). Güdümlü Tarih (1. bs.). İstanbul, Cem Yayınları.
- Özlem, D. (2001). Tarih Felsefesi (7. bs.). İstanbul, İnkılap Kitabevi Yayınları.
- Özlem, D. (2012). Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi (1. bs.). İstanbul, Notos Kitap Yayınevi.
- Peters, F. E. (2004). Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü (1. bs.), (H. Hünler, Çev.). İstanbul, Paradigma Yayınları.
- Plat. apol.: Platon, Apologia = Sokrates’in Savunması (24.bs.), (A. Çokona Çev.). İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınları, 2020.
- Skocpol, T. (2014a). Sosyolojinin Tarihsel İmgelemi. T. Skocpol (Ed.), Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler (4. bs.), (A. Fethi, Çev.) içinde (ss.1-24), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Skocpol, T. (2014b). Tarihsel Sosyolojide Yeni Gündemler ve Yinelenen Stratejiler. T. Skocpol (Ed.), Tarihsel Sosyoloji: Bloch’tan Wallerstein’e Görüşler ve Yöntemler (4. bs.), (A. Fethi, Çev.) içinde (ss. 396-436), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Slattery, M. (2014). Sosyolojide Temel Fikirler (6. bs.), (Ü. Tatlıcan, Ed.). İstanbul, Sentez Yayınları.
- Şanbey, C. Z. (1960). Leopold Von Ranke: Tarihçilere Yol Gösteren Bir Tarih Üstadı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 18 (3-4), 273-289.
- Timuçin, A. (2004). Felsefe Sözlüğü (5. bs.). İstanbul, Bulut Yayınları.
- Timuçin, A. (2010). Düşünce Tarihi Gerçekçi Düşüncenin Kaynakları (7. bs.), (Cilt 1). İstanbul, Bulut Yayınları.
- Tosh, J. (1997). Tarihin Peşinde: Modern Tarih Çalışmasında Hedefler, Yöntemler ve Yeni Doğrultular, (Ö. Arıkan, Çev.). İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Walsh, W. H. (2006). Tarih Felsefesine Giriş, (Y. Z. Çelikkaya, Çev.). İstanbul, Hece Yayınları.
- Weber, M. (2012). Sosyal Bilimlerin Metodolojisi (2. bs.), (V. S. Öğütle, Çev.). İstanbul, Küre Yayınları.
- Yapıcı, U. & Yapıcı, M. İ. (2015). Robin George Collingwood’un Tarih Tasarımı: Tarih Felsefesi ve Tarihyazımı Süreçleri Üzerine Bir Tartışma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (1), 149-160.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Tarihsel Çalışmalar (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 18 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 18 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 8 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.
Karamanoglu Mehmetbey University Journal of the Faculty of Letters is lisensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivative 4.0 International License.