Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Cilt: 25 Sayı: 1, 1 - 34, 24.06.2025
Öz
1918 yılında Batum’da imzalanan dostluk antlaşması, Osmanlı Devleti ile Azerbaycan arasında kayda değer bir diplomatik başarıyı ifade etmekte olup, Azerbaycan’ın uluslararası alandaki ilk resmi adımı olarak tarihsel açıdan özel bir öneme sahiptir. Bu dönemde, Kafkasya’daki cumhuriyetler arasında sınır ve demografik sorunların çözülmesine yönelik olarak İstanbul’da bir uluslararası konferans düzenlenmesi planlanmış ve Azerbaycan heyeti bu toplantıya davet edilmiştir. Azerbaycan heyeti, söz konusu konferansa yalnızca bölgesel meselelerde etkin bir rol oynamak amacıyla katılmamış, aynı zamanda genç cumhuriyetin altyapı ve kurumsal eksikliklerini gidermek amacıyla da İstanbul’a gelmiştir. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin diplomatik temsilcisi Mehmet Emin Resulzâde, Azerbaycan’ın taleplerini Osmanlı makamlarına iletmek ve uluslararası destek sağlamak için yoğun bir diplomatik faaliyet yürütmüştür. Özellikle Bakü’nün işgalden kurtarılması, Azerbaycan için öncelikli bir hedef olarak belirlenmiştir. Resulzâde, bağımsızlık mücadelesinin ötesinde, Azerbaycan’ın ulusal kimliğini pekiştirme çabalarına da liderlik etmiştir. Bu bağlamda, Azerbaycan’ın kültürel ve eğitimsel gelişimini teşvik ederek halkın toplumsal bilincinin artırılmasına yönelik adımlar atılmış ve bu süreçte Osmanlı Devleti’nden de önemli derecede destek alınmıştır. Bu metin, Batum’daki diplomatik müzakereler ve Azerbaycan heyetinin İstanbul’daki girişimlerinin yanı sıra, Osmanlı Devleti ile kurulan stratejik bağlara odaklanmaktadır. Resulzâde’nin çabaları, Azerbaycan’ın kimlik arayışı ve bağımsızlık mücadelesindeki yerini yalnızca siyasi açıdan değil, kültürel ve sosyal boyutlarıyla da ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler
Mehmet Emin Resulzâde Azerbaycan hükümeti Osmanlı Devleti İstanbul Konferansı Bakü
Kaynakça
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), Dosya No: 4532, Gömlek No: 339882/13.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Levazım Kalemi (DH.EUM.LVZ), Dosya No: 44, Gömlek No: 2.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Evrakı (HR.HMŞ.İŞO), Dosya NO: 124, Gömlek No: 13/1.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), Dosya No: 2373, Gömlek No: 4; Dosya No: 2456, Gömlek No: 29; Dosya No: 2372, Gömlek No: 2-105; Dosya No: 2113, Gömlek No: 16-22, Dosya No: 2457, Gömlek No: 60/1; Dosya No: 2303, Gömlek No: 4/11.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Meclis-i Vükela Mazbataları (MV), Dosya No: 212, Gömlek No: 168.
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 930-1-0-0-1-18-1
- Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi Reisi Resulzâde Mehmed Emin Beyin muharrimize beyânâtı. Vakit, 248, 26 Hazirn 1334, 1.
- Azerbaycan heyeti. İkdam, 7679, 25 Haziran 1334, 2.
- Azerbaycan’da maliye teşkilâtı. Tanin, 3458, 28 Temmuz 1334, 3.
- Azerbaycan ve Dağıstan Murahhasları. İkdam, 7679, 25 Haziran 1334, 2.
- Azerbaycan ve Dağıstan murahhaslarıyla mülakat. Vakit, 26 Haziran 1334, 1.
- Azerbaycan ve Kafkas murahhaslarıyla mülakat. Tasvir-i Efkâr, 26 Haziran 1334, 1.
- Azerbaycan murahhasları. Tanin, 3459, 29 Temmuz 1334, 3.
- Azerbaycan’ın Almanya hükümetine notası. Vakit, 329, 23 Eylül 1334, 2.
- Azerbaycan’ın büyük günü. Yeni Kafkasya, 1 (17), 1923, 2-3.
- Batum Müzakeratı. Tanin, 3414, 11 Haziran 1334, 1.
- İstanbul Konferansı, Ermeni murahhaslarının beyânâtı. Sabah, 10274, 22 Haziran 1334, 1.
- İstanbul Konferansı. Tanin, 3424, 21 Haziran 1334, s.1.
- İstanbul Konferansı. Zaman, 22 Temmuz 1334, 1.
- İstanbul Konferansı olmayacak. Zaman, 9 Teşrin-i evvel 1334, 1.
- İstanbul Konferansı, Konferans Müzakerâtı. Sabah, 10267, 25 Haziran 1334, 2.
- Kafkas Murahhaslarının muvasâlâtı. Sabah, 10278, 26 Haziran 1334, 1.
- Kafkasya Heyât-ı Murahhasası’nın Muvasalâtı. Tasvir-i Efkâr, 2491, 20 Haziran 1334, 1.
- Kafkasya Heyet-i Murahhasasının Vürudu. İkdam, 767, 20 Haziran 1334, 1.
- Kafkasya Meseleleri. Tanin, 3416, 13 Haziran 1334, 1.
- M. Garip. (1923). Türklüğün büyük günlerinden 15 Eylül münasebetiyle. Yeni Kafkasya, 1(1), 6-7.
- Şimali Kafkas ve Azerbaycan Heyet-i Murahhasalarının şehrimize muvasalâtı. Zaman. 83, 25 Haziran 1334, 2.
- Ağayev, M. (2008). Kurtuluş Savaşı yıllarında Türkiye-Azerbaycan ilişkileri. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
- Ağayev, M. (2024). Osmanlı Devleti ile Kafkasya Devletleri Arasında Yapılması Düşünülen İstanbul Konferansına ( Haziran-Ekim 1918) Gönderilmiş Azerbaycan Murahhas Heyetinin Faaliyeti Hakkında Bazı Değerlendirmeler. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, ss.380-396.
- Akarslan, Z. (2022). Azerbaycan siyasi tarihinde Fethali Han Hoyski (1875-1920) [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
- Akarslan, Z. (2022). Azerbaycan’da hapsedilmiş bir aydın Ahmed Bey Pepinov(1893-1938). Tarih İncelemeleri Dergisi. 22/1, 1-19.
- Akarslan, Z. (2024). Azerbaycan’da bağımsızlığa adanmış bir ömür: Fethali Han hoyski (1875-1920). Gazi Türkiyat. (34), 129-149.
- Aküzüm, F. (1984). Azerbaycan istiklalinin tarihi gelişimi ve Resulzâde. Azerbaycan Dergisi. 33 (248), 11-19.
- Altunsoy, Y. (2019). Kafkas İslam Ordusu ve Bakü zaferi. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi. (2), 42-91.
- Amanoğlu, E. (2005). Bakü’de Ermenilerin yaptıkları soykırım (Mart 1918) ve edebiyatta yansımaları. Karadeniz Araştırmaları. (5), 99-107.
- Asker, A. (2015). Azerbaycan’da ulus inşasının onay aşaması (1918-1920) ve önemi üzerine bazı tespitler”. Yeni Türkiye. (75), 536-546.
- Asker, A. (2015). Azerbaycan’da ulus inşasının onay aşaması (1918-1920) ve önemi üzerine bazı tespitler”. Yeni Türkiye, 75, ss.536-546.
- Aydemir, Şevket S. (1997). Suyu arayan adam. Remzi Kitapevi.
- Bal, H. (2010). Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kuruluş mücadelesi ve Kafkas İslam Ordusu. İdil Yayınları.
- Balayev, A. H. (1993). Azerbaycan Demokratik Respublikası (1918-1920-ci iller). Azerbaycan Tarihi (en gedim dövrlerden XX esrin evvellerine geder), Elm Yayıncılık.
- Bayur, Yusuf Hikmet. (1983). Türk İnkılap Tarihi. (Cilt 3), TTK Yayınları.
- Birinci Dünya Harbi’nde Bakü yollarında 5.Kafkas Piyade Tümeni. 2006. Editör: Yarbay Rüştü Türker, Yayına Hazırlayanlar: Dr. Öğ. Alb. Ahmet Tetik, Arş. Uzm. Mehmet Korkmaz. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi.
- Boyalı, C. (2020). Öz-kontrol ile akademik erteleme arasındaki ilişkide akıllı telefon bağımlılığının aracı rolünün incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
- Çağlayan, K. T. (1999). İngiliz belgelerine göre Transkafkasya’da Osmanlı-Alman rekabeti. XIII. Türk Tarih Kongresi’ne Sunulan Bildiriler, III/I, 4- 8 Ekim, 411-418.
- Gafarov, V. (2017). Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda Kafkasya’da Osmanlı-Almanya çatışması ve Osmanlı-Alman Protokolü (23 Eylül 1918). Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), 99-144.
- Hasanov, B. (2011). Azerbaycan’da Din: Sovyetler’den bağımsızlığa hafıza dönüşümleri. İsam Yayınları.
- Hesenli, C. (1998). Azerbaycan Tarihi 1918-1920. Azerbaycan Kültür Derneği.
- Hesenli, C. (2010). Cumhuriyet dönemi Azerbaycan dış politikası (1918- 1920). Büyük Devletler kıskacında bağımsız Azerbaycan (1918-1920). Edit. Qiyas Şükürov, Vasif Qafarov, IQ Sanat Yayınları.
- Hesenli, C. (2010). Cumhuriyet Dönemi Azerbaycan dış politikası (1918-1920)”. Büyük Devletler Kıskacında Bağımsız Azerbaycan (1918- 1920), Ed. Dr. Qiyas Şükürov- Dr. QAFAROV, Vasif, IQ Sanat Yayınları, 227-256.
- İbrahimoğlu, İsa A. (2014). Türkiye’nin Azerbaycan Halk Cumhuriyetine devlet kuruculuğu alanında yardımları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2(6), 316-321.
- İmambeyli, V. (2020). Between Tsarism and Ottomans: Russian/ Caucasian Muslims in the Writings of M. E. Resulzâde During the First World War. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 37, 205-224.
- İmanov, V. (2006). Azerbaycan – Osmanlı ilişkileri (1918). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
- İnan, A. (1959). Manas destanı üzerine notlar. Belleten, 8(7), 125-159.
- İvanov, V. (2003). Ali Merdan Topçubaşı (1865-1934) lider bir aydın ve bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin temsili. Boğaziçi Üniversitesi Yayını.
- Keykurun, N. (1998). Azerbaycan istiklal mücadelesinden hatıralar (1905-1920). İlke Kitabevi Yayınları.
- Kılıç, S. (1998). Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu, Brest-Litovsk Barışı ve Müzâkereleri (22 Aralık 1917-3 Mart 1918), Dergâh Yayınları.
- Kuku, C. (2019). Bolşevik Komiseri Stephan Şaumyan’ın Bakü’deki faaliyetleri (1917-1918). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Aydın.
- Kurat, Akdes N. (1970). Türkiye ve Rusya XVIII. yüzyıl sonundan kurtuluş savaşına kadar Türk-Rus ilişikleri (1798-1919). Ankara Üniversitesi Basımevi.
- Mehman, A. (2006). Milli Mücadele yıllarında Türkiye ve Azerbaycan ilişkileri. [Doktora tezi] İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Mehmet Emin Resulzâde. (1928). Kafkasya Türkleri. Türk Yılı, İstanbul, 474-552.
- Mehmetzade, Mirza B. (1991). Milli Azerbaycan hareketi. Azerbaycan Kültür Derneği.
- Mehmetzade, Mirza B. (1991). Milli Azerbaycan Hareketi. Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
- Mirişli, E. (2021). Tarix. Türküstan Dergisi, 7.
- Nəsibli, N. (2011). Azərbaycan Demokrati̇k Respubli̇kasinin xari̇ci̇ siyasəti̇. Qanun Nəşriyyatı.
- Qafarov, Vasif. Batum Konfransında Erməni Dövlətinin Yaradılması və İrəvanın Ermənilərə Verilməsi Məsələsi. Bakı: Hərbi Nəşriyyat, 2024.
- Qasımov, Niyazi. (2017). Paris Barış Konferansında Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nümayende heyetinin çalışmaları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 4(11), 76-100.
- Resulzâde, Mehmet E. (1990). Azerbaycan Cumhuriyeti (Keyfiyet-i teşekkülü ve şimdilik vaziyeti). haz.,Yavuz Akpınar, Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
- Resulzâde, Mehmet E. (1993). Kafkasya Türkleri. Hazırlayanlar: Yavuz Akpınar – İrfan Murat Yıldırım – Selahattin Çağın. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını.
- Sarı, M. (2014). Türkiye-Kafkasya İlişkilerinde Batum (1917-1921). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Sarı, M. (2016). Kafkas murahhaslarının İstanbul seyahati ve Kafkasya Cephesi (1918) [The Caucasian Deputies’ Visit to Istanbul and the Caucasusian Front (1918)]. Kafkasya Çalışmaları, 1 (2), 75-100.
- Sezgin, S. (2021). Türk Yurdu dergisinde Rusya Türkü yazarlar, fikirleri ve Türklüğe katkıları. Avrasya İncelemeleri Dergisi, 10 (2), 297-321.
- Sürmeli, S. (2001). Türk-Gürcü ilişkileri (1918-1921). ATAM.
- Swietochowski, T. (1988). Müslüman cemaatten ulusal kimliğe Rus Azerbaycanı:1905-1920. Çeviren: Nuray Mert. Bağlam Yayınları.
- Şahin, E. (2002). Türkiye ve Maverâ-yı Kafkasya ilişkileri içerisinde Trabzon ve Batum konferansları ve antlaşmaları, 1917-1918. TTK Yayınları.
- Şahin, Enis. (2022). Osmanlı’nın ‘unutulmuş son diplomasi’ zaferi: Batum Antlaşmaları (4-8 Haziran 1918). XVIII. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler. 1-5 Eylül 2018, 8, Türk Tarih Kurumu Yay., 79-98.
- Şimşir, S. (1995). Mehmet Emin Resulzâde’nin Türkiye’deki hayatı, faaliyetleri ve düşünceleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
- Türkmen, Zekeriya. (2018). 100. yılında Kafkas İslam ordusunu yeniden hatırlamak Birinci Dünya Harbi’nde Osmanlı ordusunun son savaşı: Gence’den Bakü’ye zafer yürüyüşü. Türk Dünyası Araştırmaları. 119 (235), 23-48.
- Yaqublu, N. (2018). Cümhuri̇yyət qurucuları. Nurlar Nəşriyyat.
- Yavuz, Resul. (2020). Bağımsızlığının ilanından sonra Azerbaycan heyetlerinin İstanbul’daki faaliyetleri ve bu faaliyetlerin Osmanlı basınındaki yansımaları. Karadeniz İncelemeleri Dergisi. 28, 371-400.
- Yılmaz, Reha. (2008). Birinci Dünya Müheribesinin başlanğıcında Osmanlı Dövletinin Qafqas siyaseti. Azerbaycan Xalq Cümhuriyyeti ve Qafqas İslam Ordusu.
- Yüceer, N. (1996). Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu’nun Azerbaycan ve Dağıstan harekâtı. Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları.
- Yüceer, N. (2002). I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Azerbaycan ve Dağıstan’a askeri ve siyasi yardımları. Türkler Ansiklopedisi, 12, Yeni Türkiye Yayınları, 409-433.
- Yüceer, N. (2008). Qafqas İslam Ordusunun Bakı şeherini azad etmesi. Azerbaycan Xalq Cümhuriyyeti ve Qafqas İslam Ordusu. Qafqas Üniversiteti.
Yıl 2025,
Cilt: 25 Sayı: 1, 1 - 34, 24.06.2025
Öz
The Friendship Treaty signed in Batum in 1918 represents a significant diplomatic achievement between the Ottoman Empire and Azerbaijan, has a special historical importance as Azerbaijan's first official step in international relations. During this period, an international conference was planned in Istanbul to address border and demographic issues among the republics of the Caucasus, to which the Azerbaijani delegation was invited. The Azerbaijani delegation participated not only to play an active role in regional matters but also to address the country's infrastructural and institutional deficiencies. Mehmet Emin Resulzade, Azerbaijan's diplomatic representative, conducted intense diplomatic efforts to convey Azerbaijan's demands to the Ottoman authorities and secure international support. The liberation of Baku from occupation was identified as a top priority for Azerbaijan. Beyond the struggle for independence, Resulzade also led efforts to strengthen Azerbaijan’s national identity. In this context, steps were taken to promote the country’s cultural and educational development, raising public awareness, with substantial support from the Ottoman Empire. This text focuses on the diplomatic negotiations in Batum and the Azerbaijani delegation’s initiatives in Istanbul, as well as the strategic ties established with the Ottoman Empire. Rasulzade's efforts highlight Azerbaijan's place in its search for identity and struggle for independence not only in political terms but also in cultural and social dimensions.
Anahtar Kelimeler
Mehmet Emin Resulzade Azerbaijan government Ottoman Empire Istanbul Conference Baku
Kaynakça
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), Dosya No: 4532, Gömlek No: 339882/13.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Levazım Kalemi (DH.EUM.LVZ), Dosya No: 44, Gömlek No: 2.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Evrakı (HR.HMŞ.İŞO), Dosya NO: 124, Gömlek No: 13/1.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), Dosya No: 2373, Gömlek No: 4; Dosya No: 2456, Gömlek No: 29; Dosya No: 2372, Gömlek No: 2-105; Dosya No: 2113, Gömlek No: 16-22, Dosya No: 2457, Gömlek No: 60/1; Dosya No: 2303, Gömlek No: 4/11.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), Meclis-i Vükela Mazbataları (MV), Dosya No: 212, Gömlek No: 168.
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 930-1-0-0-1-18-1
- Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi Reisi Resulzâde Mehmed Emin Beyin muharrimize beyânâtı. Vakit, 248, 26 Hazirn 1334, 1.
- Azerbaycan heyeti. İkdam, 7679, 25 Haziran 1334, 2.
- Azerbaycan’da maliye teşkilâtı. Tanin, 3458, 28 Temmuz 1334, 3.
- Azerbaycan ve Dağıstan Murahhasları. İkdam, 7679, 25 Haziran 1334, 2.
- Azerbaycan ve Dağıstan murahhaslarıyla mülakat. Vakit, 26 Haziran 1334, 1.
- Azerbaycan ve Kafkas murahhaslarıyla mülakat. Tasvir-i Efkâr, 26 Haziran 1334, 1.
- Azerbaycan murahhasları. Tanin, 3459, 29 Temmuz 1334, 3.
- Azerbaycan’ın Almanya hükümetine notası. Vakit, 329, 23 Eylül 1334, 2.
- Azerbaycan’ın büyük günü. Yeni Kafkasya, 1 (17), 1923, 2-3.
- Batum Müzakeratı. Tanin, 3414, 11 Haziran 1334, 1.
- İstanbul Konferansı, Ermeni murahhaslarının beyânâtı. Sabah, 10274, 22 Haziran 1334, 1.
- İstanbul Konferansı. Tanin, 3424, 21 Haziran 1334, s.1.
- İstanbul Konferansı. Zaman, 22 Temmuz 1334, 1.
- İstanbul Konferansı olmayacak. Zaman, 9 Teşrin-i evvel 1334, 1.
- İstanbul Konferansı, Konferans Müzakerâtı. Sabah, 10267, 25 Haziran 1334, 2.
- Kafkas Murahhaslarının muvasâlâtı. Sabah, 10278, 26 Haziran 1334, 1.
- Kafkasya Heyât-ı Murahhasası’nın Muvasalâtı. Tasvir-i Efkâr, 2491, 20 Haziran 1334, 1.
- Kafkasya Heyet-i Murahhasasının Vürudu. İkdam, 767, 20 Haziran 1334, 1.
- Kafkasya Meseleleri. Tanin, 3416, 13 Haziran 1334, 1.
- M. Garip. (1923). Türklüğün büyük günlerinden 15 Eylül münasebetiyle. Yeni Kafkasya, 1(1), 6-7.
- Şimali Kafkas ve Azerbaycan Heyet-i Murahhasalarının şehrimize muvasalâtı. Zaman. 83, 25 Haziran 1334, 2.
- Ağayev, M. (2008). Kurtuluş Savaşı yıllarında Türkiye-Azerbaycan ilişkileri. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
- Ağayev, M. (2024). Osmanlı Devleti ile Kafkasya Devletleri Arasında Yapılması Düşünülen İstanbul Konferansına ( Haziran-Ekim 1918) Gönderilmiş Azerbaycan Murahhas Heyetinin Faaliyeti Hakkında Bazı Değerlendirmeler. BENGİ Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, ss.380-396.
- Akarslan, Z. (2022). Azerbaycan siyasi tarihinde Fethali Han Hoyski (1875-1920) [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Genel Türk Tarihi Bilim Dalı.
- Akarslan, Z. (2022). Azerbaycan’da hapsedilmiş bir aydın Ahmed Bey Pepinov(1893-1938). Tarih İncelemeleri Dergisi. 22/1, 1-19.
- Akarslan, Z. (2024). Azerbaycan’da bağımsızlığa adanmış bir ömür: Fethali Han hoyski (1875-1920). Gazi Türkiyat. (34), 129-149.
- Aküzüm, F. (1984). Azerbaycan istiklalinin tarihi gelişimi ve Resulzâde. Azerbaycan Dergisi. 33 (248), 11-19.
- Altunsoy, Y. (2019). Kafkas İslam Ordusu ve Bakü zaferi. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi. (2), 42-91.
- Amanoğlu, E. (2005). Bakü’de Ermenilerin yaptıkları soykırım (Mart 1918) ve edebiyatta yansımaları. Karadeniz Araştırmaları. (5), 99-107.
- Asker, A. (2015). Azerbaycan’da ulus inşasının onay aşaması (1918-1920) ve önemi üzerine bazı tespitler”. Yeni Türkiye. (75), 536-546.
- Asker, A. (2015). Azerbaycan’da ulus inşasının onay aşaması (1918-1920) ve önemi üzerine bazı tespitler”. Yeni Türkiye, 75, ss.536-546.
- Aydemir, Şevket S. (1997). Suyu arayan adam. Remzi Kitapevi.
- Bal, H. (2010). Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kuruluş mücadelesi ve Kafkas İslam Ordusu. İdil Yayınları.
- Balayev, A. H. (1993). Azerbaycan Demokratik Respublikası (1918-1920-ci iller). Azerbaycan Tarihi (en gedim dövrlerden XX esrin evvellerine geder), Elm Yayıncılık.
- Bayur, Yusuf Hikmet. (1983). Türk İnkılap Tarihi. (Cilt 3), TTK Yayınları.
- Birinci Dünya Harbi’nde Bakü yollarında 5.Kafkas Piyade Tümeni. 2006. Editör: Yarbay Rüştü Türker, Yayına Hazırlayanlar: Dr. Öğ. Alb. Ahmet Tetik, Arş. Uzm. Mehmet Korkmaz. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi.
- Boyalı, C. (2020). Öz-kontrol ile akademik erteleme arasındaki ilişkide akıllı telefon bağımlılığının aracı rolünün incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
- Çağlayan, K. T. (1999). İngiliz belgelerine göre Transkafkasya’da Osmanlı-Alman rekabeti. XIII. Türk Tarih Kongresi’ne Sunulan Bildiriler, III/I, 4- 8 Ekim, 411-418.
- Gafarov, V. (2017). Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda Kafkasya’da Osmanlı-Almanya çatışması ve Osmanlı-Alman Protokolü (23 Eylül 1918). Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), 99-144.
- Hasanov, B. (2011). Azerbaycan’da Din: Sovyetler’den bağımsızlığa hafıza dönüşümleri. İsam Yayınları.
- Hesenli, C. (1998). Azerbaycan Tarihi 1918-1920. Azerbaycan Kültür Derneği.
- Hesenli, C. (2010). Cumhuriyet dönemi Azerbaycan dış politikası (1918- 1920). Büyük Devletler kıskacında bağımsız Azerbaycan (1918-1920). Edit. Qiyas Şükürov, Vasif Qafarov, IQ Sanat Yayınları.
- Hesenli, C. (2010). Cumhuriyet Dönemi Azerbaycan dış politikası (1918-1920)”. Büyük Devletler Kıskacında Bağımsız Azerbaycan (1918- 1920), Ed. Dr. Qiyas Şükürov- Dr. QAFAROV, Vasif, IQ Sanat Yayınları, 227-256.
- İbrahimoğlu, İsa A. (2014). Türkiye’nin Azerbaycan Halk Cumhuriyetine devlet kuruculuğu alanında yardımları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2(6), 316-321.
- İmambeyli, V. (2020). Between Tsarism and Ottomans: Russian/ Caucasian Muslims in the Writings of M. E. Resulzâde During the First World War. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 37, 205-224.
- İmanov, V. (2006). Azerbaycan – Osmanlı ilişkileri (1918). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
- İnan, A. (1959). Manas destanı üzerine notlar. Belleten, 8(7), 125-159.
- İvanov, V. (2003). Ali Merdan Topçubaşı (1865-1934) lider bir aydın ve bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin temsili. Boğaziçi Üniversitesi Yayını.
- Keykurun, N. (1998). Azerbaycan istiklal mücadelesinden hatıralar (1905-1920). İlke Kitabevi Yayınları.
- Kılıç, S. (1998). Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu, Brest-Litovsk Barışı ve Müzâkereleri (22 Aralık 1917-3 Mart 1918), Dergâh Yayınları.
- Kuku, C. (2019). Bolşevik Komiseri Stephan Şaumyan’ın Bakü’deki faaliyetleri (1917-1918). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Aydın.
- Kurat, Akdes N. (1970). Türkiye ve Rusya XVIII. yüzyıl sonundan kurtuluş savaşına kadar Türk-Rus ilişikleri (1798-1919). Ankara Üniversitesi Basımevi.
- Mehman, A. (2006). Milli Mücadele yıllarında Türkiye ve Azerbaycan ilişkileri. [Doktora tezi] İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Mehmet Emin Resulzâde. (1928). Kafkasya Türkleri. Türk Yılı, İstanbul, 474-552.
- Mehmetzade, Mirza B. (1991). Milli Azerbaycan hareketi. Azerbaycan Kültür Derneği.
- Mehmetzade, Mirza B. (1991). Milli Azerbaycan Hareketi. Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
- Mirişli, E. (2021). Tarix. Türküstan Dergisi, 7.
- Nəsibli, N. (2011). Azərbaycan Demokrati̇k Respubli̇kasinin xari̇ci̇ siyasəti̇. Qanun Nəşriyyatı.
- Qafarov, Vasif. Batum Konfransında Erməni Dövlətinin Yaradılması və İrəvanın Ermənilərə Verilməsi Məsələsi. Bakı: Hərbi Nəşriyyat, 2024.
- Qasımov, Niyazi. (2017). Paris Barış Konferansında Azerbaycan Halk Cumhuriyeti nümayende heyetinin çalışmaları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 4(11), 76-100.
- Resulzâde, Mehmet E. (1990). Azerbaycan Cumhuriyeti (Keyfiyet-i teşekkülü ve şimdilik vaziyeti). haz.,Yavuz Akpınar, Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.
- Resulzâde, Mehmet E. (1993). Kafkasya Türkleri. Hazırlayanlar: Yavuz Akpınar – İrfan Murat Yıldırım – Selahattin Çağın. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını.
- Sarı, M. (2014). Türkiye-Kafkasya İlişkilerinde Batum (1917-1921). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Sarı, M. (2016). Kafkas murahhaslarının İstanbul seyahati ve Kafkasya Cephesi (1918) [The Caucasian Deputies’ Visit to Istanbul and the Caucasusian Front (1918)]. Kafkasya Çalışmaları, 1 (2), 75-100.
- Sezgin, S. (2021). Türk Yurdu dergisinde Rusya Türkü yazarlar, fikirleri ve Türklüğe katkıları. Avrasya İncelemeleri Dergisi, 10 (2), 297-321.
- Sürmeli, S. (2001). Türk-Gürcü ilişkileri (1918-1921). ATAM.
- Swietochowski, T. (1988). Müslüman cemaatten ulusal kimliğe Rus Azerbaycanı:1905-1920. Çeviren: Nuray Mert. Bağlam Yayınları.
- Şahin, E. (2002). Türkiye ve Maverâ-yı Kafkasya ilişkileri içerisinde Trabzon ve Batum konferansları ve antlaşmaları, 1917-1918. TTK Yayınları.
- Şahin, Enis. (2022). Osmanlı’nın ‘unutulmuş son diplomasi’ zaferi: Batum Antlaşmaları (4-8 Haziran 1918). XVIII. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler. 1-5 Eylül 2018, 8, Türk Tarih Kurumu Yay., 79-98.
- Şimşir, S. (1995). Mehmet Emin Resulzâde’nin Türkiye’deki hayatı, faaliyetleri ve düşünceleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
- Türkmen, Zekeriya. (2018). 100. yılında Kafkas İslam ordusunu yeniden hatırlamak Birinci Dünya Harbi’nde Osmanlı ordusunun son savaşı: Gence’den Bakü’ye zafer yürüyüşü. Türk Dünyası Araştırmaları. 119 (235), 23-48.
- Yaqublu, N. (2018). Cümhuri̇yyət qurucuları. Nurlar Nəşriyyat.
- Yavuz, Resul. (2020). Bağımsızlığının ilanından sonra Azerbaycan heyetlerinin İstanbul’daki faaliyetleri ve bu faaliyetlerin Osmanlı basınındaki yansımaları. Karadeniz İncelemeleri Dergisi. 28, 371-400.
- Yılmaz, Reha. (2008). Birinci Dünya Müheribesinin başlanğıcında Osmanlı Dövletinin Qafqas siyaseti. Azerbaycan Xalq Cümhuriyyeti ve Qafqas İslam Ordusu.
- Yüceer, N. (1996). Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu’nun Azerbaycan ve Dağıstan harekâtı. Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları.
- Yüceer, N. (2002). I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Azerbaycan ve Dağıstan’a askeri ve siyasi yardımları. Türkler Ansiklopedisi, 12, Yeni Türkiye Yayınları, 409-433.
- Yüceer, N. (2008). Qafqas İslam Ordusunun Bakı şeherini azad etmesi. Azerbaycan Xalq Cümhuriyyeti ve Qafqas İslam Ordusu. Qafqas Üniversiteti.
Toplam 83 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Genel Türk Tarihi (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 24 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 20 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 24 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 25 Sayı: 1 |
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.