Öz
: Bu araştırma, özel yetenekli çocukların annelerinin beyan ettikleri problem alanlarına yönelik geliştirilen yetkinlik artırmaya yönelik psiko-eğitim programının, annelerin yetkinlik düzeylerine ve problem çözme becerilerine etkisini incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma sürecinde öncelikle özel yetenekli çocuğa sahip 159 ebeveyn ile bireysel görüşmeler yapılarak ihtiyaç analizi çalışması yürütülmüş ve ailelerin yaşadıkları problem alanları belirlenmiştir. Belirlenen problem alanlarına yönelik 10 oturumluk psiko-eğitim programı geliştirilmiştir. Araştırma kapsamında uygun örnekleme yöntemiyle 20’şer anneden oluşan deney ve kontrol grupları oluşturulmuştur. Deney grubuna dahil edilen katılımcılara yönelik araştırmacı tarafından hazırlanan 10 oturumluk bir psiko-eğitim programı yürütülmüştür. Araştırma kapsamında ölçme araçları olarak araştırmacı tarafından oluşturulan Kişisel Bilgi Formu, Anneler için Ebeveyn Yetkinlik Ölçeği (AEYÖ) ve Kişilerarası Problem Çözme Enveanteri (KPÇE) kullanılmıştır. Çalışmanın analizlerine yönelik istatistiksel hesaplamalar SPSS paket programı ile yapılmış olup deney ve kontrol gruplarının ön test ve son test puanlarını karşılaştırmak için Mann Whitney U-testi, deney ve kontrol gruplarında ön test, son test puanlarını karşılaştırmak için Wilcoxon Testi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda yetkinlik artırmaya yönelik uygulanan psiko-eğitim programının deney grubundaki annelerin ebeveyn yetkinlik düzeylerini ve problem çözme becerilerini artırdığı gözlenmiş olup annelerin hem ebeveyn yetkinlik düzeyi hem de problem çözme becerilerinde deney ve kontrol grubu son testlerinde deney grubu lehine bariz anlamlı farklılıklar elde edilmiştir. Bu bulgular; yetkinlik artırmaya yönelik geliştirilen psiko-eğitim programının özel yetenekli çocuğa sahip annelerin yetkinlik düzeylerinin artmasında etkili bir müdahale programı olabileceğini göstermektedir
Anahtar Kelimeler
Özel Yetenek Anne Yetkinliği Problem Çözme Becerisi Anne Eğitim Programı
Kaynakça
- Alsop, G. (1997). “Coping or counseling: Families of intellectually gifted students”. Roeper Review, 20(1), 28-34.
- Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2021). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi: Ankara.
- Carr, A. (2015). The Handbook of Child and Adolescent Clinical Psychology: A Contextual Approach. Routledge.
- Coleman, P. K. ve” Karraker, K. H. (2000). “Parenting self-efficacy among mothers of school-age children: Conceptualization, Measurement, and Correlates”. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 49(1), 13-24.
- Çam, S. ve Tümkaya, S. (2007). “Kişilerarası Problem Çözme Envanteri’nin (KPÇE) Geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması”. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 28(3), 95-111.
- Dawadi, S. (2019). Strengths and challenges of single mothers in Helsinki. Diaconia University of Applied Sciences Bachelor of Social Services.
- Demir, S. (2015). “Anneler İçin Ebeveyn Yetkinlik Ölçeğinin Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları”. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, s. 282-297.
- Eren, F., Çete, A. Ö., Avcil, S. ve Baykara, B. (2018). Emotional and behavioral characteristics of gifted children and their families. Archives of Neuropsychiatry, 55(2), 105
- Eroğlu Garip, S., Karadağ, F. ve Yıldız Demirtaş, V. (2022). “Özel Yetenekli Çocukların Ebeveyni Olmak ve Erken Çocuklukta Özel Yetenekli Olmak: Ebeveyn Görüşleri”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 197-226.
- Hertzog, N. B. ve Bennett, T. (2004). “In Whose Eyes? Parents' Perspectives on the Learning Needs of Their Gifted Children”. Roeper Review, 26, 96-104.
- Kazak, A. E. ve Küçük, A. (2016). Özel yetenekli çocukların ve ailelerinin yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 41(190), 58-71.
- Kazdin A., Esweldt K. ve Nancy H. (2010). Effects of Parent Management Training and Problem‐solving Skills Training Combined in the Treatment of Antisocial Child Behavior. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 416-429.
- Khademi, M. (2016). “Investigation of relation between problem solving method (insolvency, control and creativity factors) of parents (fathers) with children’s (sons)”. World Scientific News (57), 747-753.
- Koçak, R. (2002). “Aleksitimi: Kuramsal Çerçeve Tedavi Yaklaşımları ve İlgili Araştırmalar”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1), 183-212.
- Kontostavlou, E. Z. ve Drigas, A. S. (2019). The Use of Information and Communications Technology (ICT) in Gifted Students. Int. J. Recent Contributions Eng. Sci. IT, 7(2), 60-67.
- Kruger, L. J. (1997). “Social Support and Self-efficacy in Problem Solving Among Teacher Assistance Teams and School Staff”. The Journal of Educational Research, 90(3), 164-168. https://doi.org/10.1080/00220671.1997.10543772.
- Morawska, A. ve Sanders, M. (2009). “An Evaluation of a Behavioural Parenting İntervention for Parents of Gifted Children”. Behaviour Research and Therapy, 47(6), 463-470.
- Ogurlu, Ü. (2016). “Üstün Yetenekli Çocuklara Sahip Ailelere Yönelik Eğitim Programının Ailelerin Ebeveyn Öz-Yeterliliklerine ve Farkındalıklarına Etkisi”. Milli Eğitim Dergisi, 45(209), 144-159.
- Reynolds, C. R., ve Kamphaus, R. W. (2018). Reynolds Child Development Inventory (RCDI): Second Edition. Pearson.
- Saranlı, A. G. (2017). “Eş Zamanlı Olmayan Gelişimin Üstün Yetenekli Çocuklardaki Görünümü Üzerine Bir Örnek Olay Çalışması”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(1), 89-108.
- Saranlı, A. ve Metin, E. (2012). Üstün Yetenekli Çocuklarda Görülen Sosyal Duygusal Sorunlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 45.
- Shookohi Yekta M., Parand A., Zamani N., Lotfi Z. ve Ayazi M. (2011). Teaching problem-solving for parents: effects on children’s misbehavior. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 30, 163 – 166.
- Taşkın, N. (2011). “Çocukların Gelişiminde Katkıları Unutulanlar: Babalar”. Eğitime Bakış Dergisi, (7), 43-47.
- Topuz, İ. Y. ve Çankaya, Z. C. (2021). Özel Yetenekli Öğrencilerin Psikolojik Sağlamlığının Yordayıcıları: Benlik Saygısı, Akran İlişkileri ve Ebeveyn Tutumları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(2), 271-294.
- Yıldız, S. A. (2013). “Ebeveynin Sorun Çözme Becerisini Geliştirmeye Yönelik Deneysel Bir Çalışma”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (24), 231-244.
- Yun, K., Chung, D., Jang, B., Kim, J. H. ve Jeong, J. (2011). “Mathematically Gifted Adolescents Have Deficiencies in Social Valuation and Mentalization”. Plos One, 6(4). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0018224.
Öz
This research aimed to investigate the effect of a competency-enhancing psycho-educational program on the competency levels and problem-solving skills of mothers of gifted children. The program was designed to address specific problem areas identified through individual interviews with 159 parents of gifted children. A needs analysis was conducted to determine the challenges faced by families. Based on the identified problem areas, a 10-session psycho-educational program was developed. For the research, two groups of 20 mothers each were established through appropriate sampling methods, forming experimental and control groups. The experimental group received the 10-session psycho-educational program developed by the researcher. The study employed a Personal Information Form, the Parental Competency Scale for Mothers (PCSM), and the Interpersonal Problem Solving Inventory (IPSI) as measurement tools. Statistical analyses were performed using SPSS software. Mann Whitney U-test was used to compare the pre-test and post-test scores of the experimental and control groups, while Wilcoxon test was used to compare the pre-test and post-test scores within each group. The analyses revealed that the competency-enhancing psycho-educational program significantly increased the parental competency levels and problem-solving skills of mothers in the experimental group. There were significant differences in both parental competency and problem-solving skills between the experimental and control groups, with the experimental group showing greater improvement. These findings suggest that the developed competency-enhancing psycho-educational program could be an effective intervention program for enhancing the competency levels of mothers of gifted children.
Anahtar Kelimeler
Gifted Mother Competency Problem Solving Skills Mother Education Program
Kaynakça
- Alsop, G. (1997). “Coping or counseling: Families of intellectually gifted students”. Roeper Review, 20(1), 28-34.
- Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2021). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi: Ankara.
- Carr, A. (2015). The Handbook of Child and Adolescent Clinical Psychology: A Contextual Approach. Routledge.
- Coleman, P. K. ve” Karraker, K. H. (2000). “Parenting self-efficacy among mothers of school-age children: Conceptualization, Measurement, and Correlates”. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 49(1), 13-24.
- Çam, S. ve Tümkaya, S. (2007). “Kişilerarası Problem Çözme Envanteri’nin (KPÇE) Geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması”. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 28(3), 95-111.
- Dawadi, S. (2019). Strengths and challenges of single mothers in Helsinki. Diaconia University of Applied Sciences Bachelor of Social Services.
- Demir, S. (2015). “Anneler İçin Ebeveyn Yetkinlik Ölçeğinin Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları”. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, s. 282-297.
- Eren, F., Çete, A. Ö., Avcil, S. ve Baykara, B. (2018). Emotional and behavioral characteristics of gifted children and their families. Archives of Neuropsychiatry, 55(2), 105
- Eroğlu Garip, S., Karadağ, F. ve Yıldız Demirtaş, V. (2022). “Özel Yetenekli Çocukların Ebeveyni Olmak ve Erken Çocuklukta Özel Yetenekli Olmak: Ebeveyn Görüşleri”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 197-226.
- Hertzog, N. B. ve Bennett, T. (2004). “In Whose Eyes? Parents' Perspectives on the Learning Needs of Their Gifted Children”. Roeper Review, 26, 96-104.
- Kazak, A. E. ve Küçük, A. (2016). Özel yetenekli çocukların ve ailelerinin yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 41(190), 58-71.
- Kazdin A., Esweldt K. ve Nancy H. (2010). Effects of Parent Management Training and Problem‐solving Skills Training Combined in the Treatment of Antisocial Child Behavior. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 416-429.
- Khademi, M. (2016). “Investigation of relation between problem solving method (insolvency, control and creativity factors) of parents (fathers) with children’s (sons)”. World Scientific News (57), 747-753.
- Koçak, R. (2002). “Aleksitimi: Kuramsal Çerçeve Tedavi Yaklaşımları ve İlgili Araştırmalar”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1), 183-212.
- Kontostavlou, E. Z. ve Drigas, A. S. (2019). The Use of Information and Communications Technology (ICT) in Gifted Students. Int. J. Recent Contributions Eng. Sci. IT, 7(2), 60-67.
- Kruger, L. J. (1997). “Social Support and Self-efficacy in Problem Solving Among Teacher Assistance Teams and School Staff”. The Journal of Educational Research, 90(3), 164-168. https://doi.org/10.1080/00220671.1997.10543772.
- Morawska, A. ve Sanders, M. (2009). “An Evaluation of a Behavioural Parenting İntervention for Parents of Gifted Children”. Behaviour Research and Therapy, 47(6), 463-470.
- Ogurlu, Ü. (2016). “Üstün Yetenekli Çocuklara Sahip Ailelere Yönelik Eğitim Programının Ailelerin Ebeveyn Öz-Yeterliliklerine ve Farkındalıklarına Etkisi”. Milli Eğitim Dergisi, 45(209), 144-159.
- Reynolds, C. R., ve Kamphaus, R. W. (2018). Reynolds Child Development Inventory (RCDI): Second Edition. Pearson.
- Saranlı, A. G. (2017). “Eş Zamanlı Olmayan Gelişimin Üstün Yetenekli Çocuklardaki Görünümü Üzerine Bir Örnek Olay Çalışması”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(1), 89-108.
- Saranlı, A. ve Metin, E. (2012). Üstün Yetenekli Çocuklarda Görülen Sosyal Duygusal Sorunlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 45.
- Shookohi Yekta M., Parand A., Zamani N., Lotfi Z. ve Ayazi M. (2011). Teaching problem-solving for parents: effects on children’s misbehavior. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 30, 163 – 166.
- Taşkın, N. (2011). “Çocukların Gelişiminde Katkıları Unutulanlar: Babalar”. Eğitime Bakış Dergisi, (7), 43-47.
- Topuz, İ. Y. ve Çankaya, Z. C. (2021). Özel Yetenekli Öğrencilerin Psikolojik Sağlamlığının Yordayıcıları: Benlik Saygısı, Akran İlişkileri ve Ebeveyn Tutumları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(2), 271-294.
- Yıldız, S. A. (2013). “Ebeveynin Sorun Çözme Becerisini Geliştirmeye Yönelik Deneysel Bir Çalışma”. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (24), 231-244.
- Yun, K., Chung, D., Jang, B., Kim, J. H. ve Jeong, J. (2011). “Mathematically Gifted Adolescents Have Deficiencies in Social Valuation and Mentalization”. Plos One, 6(4). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0018224.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Özel Yetenekli Eğitimi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 19 Ağustos 2024 |
| Kabul Tarihi | 8 Şubat 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 1 |
