Gerçeklik ve Doğruluk Sorunundan Metafora, Metafordan Dile, Dil Bilgisine ve Öğretim-Öğrenim Süreçlerine1
Öz
Bu çalışmada gerçeklik ve doğruluk kavramlarının belirsizliğini ortaya koyan, doğa bilimlerinde sıkça karşılaşılan Einstein’ın kuramı özel görelilik teorisinde belirtilen bütün varlıkların ve varlığın fiziksel olaylarının göreceli yani izafi olması gibi, ikizler paradoksu ile zamanın herkese göre değişebiliyor olması gibi kuantum fiziği ile beraber gelen Heisenberg teorisi olan belirsizlik teorisi gibi ya da sosyal bilimlerde de sıkça karşılaşılan bireylerin zihinlerinin birbirinden çokça ayrı renkler ve birbirine benzemez renklerden oluşması gibi ve bu bireylerden oluşan toplulukların kendine göre bir renk cümbüşü, kendilerine göre gerçeği ve doğrusu olması gibi gerçeklerin ve buna bağlı olarak doğruların birden fazla olması gibi genel bir durumun ve olgunun öğretim ve öğrenim gibi özel bir duruma yansıyışına metaforlar üzerinden ve yapılandırmacı yaklaşım temel alınarak dikkat çekilmek istenmiştir. Dikkat çekilmek istenirken de dil ve dil bilgisine vurgu yapılmıştır. Dil ve dil bilgisine vurgu yapılmasının nedeni düşünceleri ve dolayısıyla metaforları ortaya çıkaran aracın dil olması ve dili düzenleyen, karşılıklı anlaşılabilirlik seviyesine yükselten sistemin ise dil bilgisi olmasıdır. Bu sayede dil ve dil bilgisinin metaforları açığa çıkarma ve düzenleme yönüne vurgu yapılarak fizik ve felsefede ana konulardan biri olan gerçekliğin ve doğruluğun muğlaklığı gibi genel bir durumu metaforlar aracılığıyla öğretim ve öğrenim gibi özel bir durumla ortak paydada birleştirilmesi, genelin özele yansımasının gösterilmesi, aynı şekilde özelin içinde genelin de barınmasına işaret edilmesi, sosyal bilimler ve doğa bilimlerinin bütünsel ilişkisinin gösterilmesi ve bu çalışmanın daha sonraki disiplinlerarası, eğitim, bilim, toplum ve dil çalışmalarına -özellikle Türkçe eğitimi, Türkçe öğrenimi ve Türkçe öğretimi çalışmalarına- katkı sağlaması amaçlanmıştır. Bu amaçların yönü doğrultusunda açıklamalar yapılmıştır ve ilgili konu hakkında anlatıma yer verilmiştir.
Kaynakça
- ADSOY, Şemsettin, (2020), Necati Öner’e Göre Dil-Düşünce İlişkisi. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, XII,2: 356-368.
- AKKAYA, Ahmet, (2011), “İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Konuşma Kavramına İlişkin Algıları”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7:1-9.
- AKKAYA, Nevin, (2009), “Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi” Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 25: 35-42.
- ARSLAN, M. Metin, ve Bayrakçı, Mustafa, (2006), “Metaforik Düşünme ve Öğrenme Yaklaşımının Eğitim-Öğretim Açısından İncelenmesi” Millî Eğitim Yayınları, XXXI,171:100-108.
- AYIK, Hasan, (2009), “Düşünceden Dile Felsefe ve Metafor.” Milel ve Nihal, VI,1: 55-73.
- AYDIN, Hasan, (2006), “Postmodernizmin Eğitimdeki İzdüşümü: Yapılandırmacılık” Eğitim, Bilim ve Toplum.
- AYSEVER, R. Levent, (2003), “Dil Felsefesinin Geleceğine Bir Bakış” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, XX,2.
- BAKIR, Kemal, (2008), “Eğitimde Pragmatist Yapılandırmacılık ve Anlamın İnşası”, Anlam Kavramı Üzerine Yeni Denemeler, (Ed. S. Kibar-S. A. Bayram-A. Sol), Ankara: Legal Yayıncılık, 231-243.
- BAŞER, Ekrem, ve ŞATIR, Esra (2023), Kuantum Hesaplama Temelleri ve Gelecekteki Beklentiler. Afyonkarahisar: Yaz Yayınları.
- BLOOMFIELD, Leonard, (1984), Language, Chicago: The University Of Chicago Press.
- BOGDAN, Robert, C. ve BİKLEN, S. Knopp, (2007), Qualitative Research For Education: An Introduction to Theories and Methods, Boston: Pearson Education.
- BÖREKÇİ, Muhsine, (2015), “Bir Bilim Alanı Olarak Türkçe ve Türkçe Eğitimi”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2:405-414.
- BRUNER, Jerome, (2022), The Process Of Education. (Çev.M. E. Rüzgar). Ankara: Pegem Yayınları, XIX, 83-145.
- BÜYÜKÖZTÜRK, Şener, ÇAKMAK, K. Ebru, AKGÜN, E. Özcan, KARADENİZ, Şirin., Demirel, Funda, (2019), Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Yayınları.
- CRYSTAL, David, (2008), A Dictionary Of Linguistic And Phonetics, Oxford: Balckwell Puplihers.
- DEWEY, John. (1997a), Experience And Education, New York: Touchstone Book.
- DİLAÇAR, Agop, (1971), “Gramer, Tanımı, Adı, Kapsamı, Türleri, Yöntemi, Eğitimdeki Yeri ve Tarihçesi.” Ankara: Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, XIX.
- DURĞUN, Serpil. (2015), “Kuantum Teorisi’nin Sartre’ın Varoluşçuluğu Üzerinde Etkileri” Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi. XXIV, 24: 151-175.
- ECO, Umberto, (1962), Açık Yapıt, (Çev. T. Esmer). İstanbul: Can Yayınları.
- EİNSTEİN, Albert, (1916), İzafiyet Teorisi: İlişkinlik Kuramı. (Çev. N. Fındıklı). İstanbul: Özgün Yayınları.
- EKİNCİ, N. (2016), “Metafor ve Mantık” Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi.
- EKREN, Cansu ve ÖKTEN, E. Celile, (2019), “Yabancılara Türkçe Öğretenlerin Dilbilgisine İlişkin Algıları: Bir Metafor İncelemesi” Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, VIII, 3:1687-1708.
- ERASLAN, Levent, (2011), “Sosyoloji”, Türk Dili Tarihi / Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla (Ed. A. B. Ercilasun), Ankara: Akçağ Yayınları.
- ERDENK, Emre, A., (2023), “Görüngüsel Bilginin Fizikselliği ya da Qualia Kafada Değilse Fizikseldir.” MetaZihin: Yapay Zeka ve Zihin Felsefesi Dergisi. VI, 2: 73-95.
- FLEURY, C. Stephen. (1998), “Social Studies, Trivial Constructivism And The Politics Of Social Knowledge” Constructivism And Education, (Ed. M. Larochelle-N. Bednarz-J. Garrision), Cambridge University Press.
- Fritzsch, Harald. (2008), Yanılıyorsunuz Einstein!: Newton, Einstein, Heisenberg ve Feynman Kuantum Fiziğini Tartışıyor, (Çev. D. Ogün,). Metis Bilim.
- GÖÇEN, Gökçen, (2019), “Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenlerin Türkçenin Dil Bilgisi’ne Yönelik Metaforik Algısı”, Başkent Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, VI,2:28-45.
- GÜNEŞ, Fridevs. (2011), “Dil Öğretim Yaklaşımları ve Türkçe Öğretimindeki Uygulamalar”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, VIII,5:123-128.
- COŞKUN, SÖNMEZ, Hatice ve YÜCE, Deniz, (2025), “Ortaokul Öğrencilerinin Dil Bilgisine Yönelik Algı Ve Görüşlerinin Belirlenmesi” USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi. 17: 115-142.
- HEİSENBERG, Werner, (1930), The Physical Principles Of The Quantum Theory. (Çev. C. Eckart-F.C Hoyt). New York: Dover Publications.
- HEİSENBERG, Werner, (2000), Fizik ve Felsefe: Determinizm’den Olasılığa Doğru Olasılıktan Determinizme Doğru, (Çev. Y. Öner), İstanbul: Belge Yayınları.
- HERODOTOS, (2021), Tarih, (Çev. M. Ökmen), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- KARABULUT, Mustafa. (2021), “Edebî Metinlerde Dil, İfade ve Üslûp İlişkisi”, Edebiyatta Üslûp Meselesi, (Ed. Harmancı, E.- Kuzubaş, M.-Özdemir, M. Tanrıbuyurdu, G.) Ankara: İKSAD Global Yayıncılık, 17-21.
- KARASAR, Niyazi, (2016), Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
- KAYA, İlayda, (2025), “Türkçe Öğretmenlerinin Türkçe Dersine Yönelik Metaforik Algıları”, The Journal of Academic Social Sciences, 116:312-328.
- KERİMOĞLU, Caner, (2014), Genel Dilbilime Giriş. İzmir: Pegem Akademi.
- KERİMOĞLU, Caner, (2016), “Dilin Kökeni Arayışları I: Dilin Kökeniyle İlgili Akademik Tartışmalar”, Dil Araştırmaları, XX, 18:47-84.
- KIZILTAN, Ömer, (2024), “Dil, Düşünce İlişkisi Bağlamında Felsefe ve Edebiyat”, International Journal of Language Academy: IJLA, XII, 2:220
- LAKOFF, George, ve JOHNSON, Mark, (2010), Metaforlar Hayat, Anlam Ve Dil. (Çev. G. Y. Demir), İstanbul: Minotor.
- MERAL, Elif., KÜÇÜK, Birgül. ve GEDİK, Figen, (2016), “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Kavramına İlişkin Metaforik Algıları”, Kastamonu Eğitim Dergisi, XIV,1-65-78.
- MÜLDÜR, Fatih, (2016), “Noam Chomsky’de Üretici Dilbilgisi: Derin Yapı ve Yüzey Yapı Ayrımı. Kaygı. İlişkin Metaforik Algıları” Kastamonu Eğitim Dergisi, 27:59-74.
- ORTONY, Andrew, (1993), Metaphor And Thought. Cambridge University Press.
- ÖNER, Necati, (2013), Dil Üzerine. Ankara: Divan Kitap.
- ÖZDİL, Ayhan, (2015), “Sapir – Whorf Hipotezinde Dil Ve Düşünce İlişkisi”, [Yüksek Lisans Tezi], Kırıklareli: T.C. Kırklareli Üniversitesi.
- PALMQUİST, A. Ruth, (2001), “Cognitive Style And Users’ Metaphors For The Web: An Exploratory Study”. Journal Of Academic Librarianship, XVII,1: 24-32.
- PİAGET, Jean, (2016). Zeka Psikolojisi, (Çev. İ. H. Yılmaz), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- PLANCK, Max, (2007), Modern Doğa Anlayışı ve Kuantum Teorisine Giriş, (Çev. Y. Öner), İstanbul: Belge Yayınları.
- RİCOEUR, Paul, (2006), Yoruma Dair, Freud ve Felsefe, (Çev. N. Alpay), İstanbul: Metis Yayınevi
- SAGAN, Carl, (1999), Karanlık Bir Dünyada Bilimin Mum Işığı, (Çev M. Göktepeli), Ankara: TÜBİTAK.
- SALI, KALIN, Mesout, (2022), “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Kullanılan Ders Materyalindeki Kavramsal Metaforların Tespitine Yönelik Bir Çalışma” RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi.
- SARTRE, P, Jean, (1999), Varoluşçuluk, (Çev. A. Bezirci), İstanbul: Say Yayınları.
- SAUSSURE, Ferdinard, (1980), Genel Dilbilim Dersleri I, ( Çev. B. Vardar), Ankara: TDK Yayınları.
- SAUSSURE, Ferdinard, (1998), Genel Dilbilim Dersleri II, (Çev. B. Vardar). İstanbul: Multilingual.
- SEBZECİOĞLU, Turgay, (2017), Dilbilim Kavramlarıyla Türkçe Dil Bilgisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
- HAWKİNG, Stephen, (1998), Zamanın Kısa Tarihi. (Çev. B. Gönülşen). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
- TARLACI, Sultan, (2021a), Schrödinger’in Kedisi Neden Şizofren Oldu?, İstanbul: Destek Yayınları.
- TARLACI, Sultan, (2021b), Bilinç. İstanbul: Destek Yayınları.
- TAYLOR, William, (1984), “Metaphors Of Education”. London: Heineman Educational Books Ltd.
- TERHART, Ewald, (2003), “Constructivism And Teaching: A New Paradigm İn General Didactics?” Curriculum Studies, XXXV,1: 25-44.
- TEMUR, Süleyman ve USLU, Salih, (2024), “Öğretmenlerin Kapsayıcı Eğitim Kavramına İlişkin Metaforik Algıları”, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 61: 2118-2138.
- TUNALIOĞLU, Melik, E., (2023), “Kuantum Mekaniğinin Matematiksel Ve Kavramsal Temelleri Üzerine”, [Doktora tezi], Ankara: Ankara Üniversitesi.
- VON GLASERSFELD, Ernest, (1996), Radical Constructivism: A Way Of Knowing And Learnin, London: Falmer Press.
- YAĞCI, Yasemin, (2023), “Dile ve Dilbilgisine Yönelik Metaforlar”, [Yüksek lisans tezi], İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim (Diğer) |
| Bölüm | Eğitim ve Toplum 40.Sayı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 9 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 20 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 28 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 14 Sayı: 40 |
Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler alanında Türkçe makale yayınlamaktadır. Dergi basılı olarak Türkiye ve yurt dışındaki kütüphanelere ulaşmakta, elektronik nüshası ise pek çok index tarafından taranmaktadır.