Öz
Tarsus, önemli bir tarım merkezi olma vasfıyla 17. asırdan itibaren Arap Alevîlerinin ilgisini çekmiştir. Uçsuz bucaksız verimli toprakları ve vergilerin nispeten düşüklüğü, burasını Arap Alevîleri için cazip hale getirmiştir. Böylece Arap Alevîlerinin dalgalar halinde Suriye’den Tarsus’a göçü başlamıştır. Bu göç dalgalarına Arap Alevîsi âlimler de iştirak etmişlerdir. Söz konusu âlimlerin çoğu hakkında günümüze herhangi bir bilgi ulaşmamıştır. Buna karşın, 20. asırda Tarsus’ta yaşamış bazı Arap Alevîsi âlimler hakkında elimizde somut bilgiler bulunmaktadır. Bu makale, 20. asırda Tarsus’ta yaşamış olup haklarında somut bilgiler bulunan Arap Alevîsi âlimler üzerine odaklanmaktadır. Bu âlimlerin hayatlarını, eserlerini ve dinî faaliyetlerini ilmî bir üslupla araştırmak suretiyle Arap Alevîlerinin Tarsus’taki yakın tarihine ışık tutmayı amaçlamaktadır. Makalede tasvirci yaklaşımı esas alan nesnel bir yöntem gözetilmiştir. Konuyla ilgili yazılı kaynakların toplanması hususunda yoğun çaba harcanmış, bazı bilgi eksikliklerini tamamlamak için Arap Alevîsi kanaat önderlerine başvurulmuştur. Makalede, Arap Alevîliğinin Tarsus’taki varlığının bugüne kadar devam etmesinde ekole mensup âlimlerin büyük payı olduğu sonucuna varılmıştır. Bununla birlikte bu âlimlerin sayısının son zamanlarda önemli ölçüde azaldığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
İslam Mezhepleri Tarihi Şiîlik Arap Alevîliği Arap Alevîsi Âlimler Tarsus
Kaynakça
- Ahmed, Ali Süleyman. el-İmâm eş-Şeyh Süleyman el-Ahmed. Dımaşk: Dârü’l-Ferkad, 2010.
- Ahmed, Süleyman. es-Sefîne. nşr. Şaban Ali. Lazkiye: y.y., 1985.
- Ali, Esʿad Ahmed. Maʿrifetullâh ve’l-Mekzûn es-Sincârî. Beyrut: Dârü’r-Râ’idi’l-‘Arabî, 1972.
- Atallâh, Philippus Konstantin. Furûdü’l-mü‘âyede. nşr. Hüseyn Muallâ. Tarsus: y.y., 1932.
- Bedir, Mustafa Ali. Hadîkatü’ş-şi‘r. Adana: y.y., 2010.
- Bedir, Sabahattin. Güney Alevîleri ve Nusayrîlik Kavramı. Adana: Velayet Yayıncılık, ts.
- Celâl, Muhammed. Kitâbü’n-Neseb li ehli’l-‘ilmi ve’l-edeb. İskenderun: y.y., 2007.
- Evliya Çelebi. Seyahatnâme. 9. Cilt. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası, 1938.
- Harfûş, Hüseyn. Târîhü’ş-Şeyh Hüseyn Harfûş. 5 Cilt. nşr. İbrahim Harfûş. Lazkiye: y.y., 1987.
- Hasan, Hâmid. Sâlih el-Ali sâʾiren ve şâʿiren. Dımaşk: Dârü Mecelleti’s-Sekâfe, 1973.
- Hatîb, Yusuf Ali. Târîhü’ş-Şeyh Yusuf Ali el-Hatîb. nşr. Şaban Ali. Lazkiye: y.y., ts.
- Hayyir, Abdurrahman. “Nakd ve Takrîz”. Târîhü’l-ʿAleviyyîn. mlf. Muhammed Emîn Gâlib et-Tavîl. 5-64. Beyrut: Dârü’l-Endülüs, 3. Basım, 1979.
- İbrahim, Abdüllatîf. ed-Dîvân. Dımaşk: Matba‘atü’l-Kâtibi’l-‘Arabî, 1979.
- İbrahim, Yusuf Ahmed. ed-Dîvân. drl. Muhammed Celâl. İskenderun, y.y., 1987.
- İsa, Ahmed Ali. ed-Dîvân. Antakya, y.y., ts.
- Kâdî, Ali. Tezkiretü’l-efkâr bizikri’s-sâdeti’l-ebrâr. Lazkiye, y.y., 2001.
- Massignon, Louis. “Nusayrîler”. İslam Ansiklopedisi. 9/365-370. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
- Mecmû‘atü’l-eş‘âr. drl. Muhammed Abdullah. Adana: y.y., 1965.
- Merâsi’ş-Şeyh Ahmed İbrahim. drl. Hüseyn Muallâ. Adana: y.y., 1935.
- Merâsi’ş-Şeyh Ali Bedir. drl. Hüseyn Muallâ. Adana: y.y., 1943.
- Merâsi’ş-Şeyh Hasan el-Hişşî. drl. İbrahim Saîd. Adana: y.y., 1954.
- Merâsi’ş-Şeyh Haydar el-Muhrizî. drl. Muhammed Celâl. İskenderun: y.y., 1966.
- Merâsi’ş-Şeyh Süleyman el-Muhrizî. drl. Hüseyn Muallâ. Adana: y.y., 1926.
- Mertcan, Hakan. Türk Modernleşmesinde Arap Aleviler. Adana: Karahan Yayınevi, 2. Basım, 2014.
- Muallâ, Hüseyn. ed-Dîvân. 3 Cilt. Tarsus: y.y., ts.
- Muhrizî, Süleyman. ed-Dîvân. drl. Ahmed Kâmil. Tarsus: y.y., ts.
- Özezen, Mehmet Tevfik. Hayâtü’ş-Şeyh Hüseyn Muallâ. Adana, y.y., 2002.
- Ramadân, Halil. ed-Dîvân. drl. Ali Ahmed Abdülhâlık. İskenderun, y.y., 1945.
- Reyhânî, Mahmud Davud. Ene ve’ş-şi‘r. 4 Cilt. İskenderun: y.y., 1990-2013.
- Saʿûd, Abdullatîf - Hasan Şaban, Muhammed. Hayâtü’ş-Şeyh Süleyman el-Ahmed. Lazkiye: y.y., 1985.
- Saylıca, Selman. ed-Dîvân. Antakya: y.y., 2016.
- Tavîl, Muhammed Emîn Gâlib. Târîhü’l-ʿAleviyyîn. Beyrut: Dârü’l-Endülüs, 3. Basım, 1979.
- Yûnus, Abdullatîf. Sevretü’ş-Şeyh Sâlih el-Ali. Dımaşk: Dârü’l-Yakzati’l-Arabiyye, 2005.
Öz
Tarsus has attracted the attention of Arab ʿAlawīs since the 17th century as an important agricultural center. Its vast fertile lands and relatively low taxes made this place attractive for Arab ʿAlawīs. Thus, the migration of Arab ʿAlawīs from Syrian to Tarsus began in waves. Arab ʿAlawī scholars also participated in these migration waves. No information has survived to this day about most of the scholars in question. On the other hand, we have concrete information about some Arab ʿAlawī scholars who lived in Tarsus in the 20th century. This article focuses on Arab ʿAlawī scholars who lived in Tarsus in the 20th century and about whom there is concrete information. It aims to shed light on the recent history of Arab ʿAlawīs in Tarsus by researching the lives, works and religious activities of these scholars in a scientific style. In the article, an objective method based on a descriptive approach was observed. Intensive efforts were made to collect written sources on the subject, and the opinions of Arab ʿAlawī opinion leaders were consulted to complete some information gaps. In the article, it was concluded that the scholars of the school had a great share in the continuation of the existence of Arab ‘Alawism in Tarsus until today. However, it has been determined that the number of these scholars has decreased significantly in recent times.
Anahtar Kelimeler
History of Islamic Sects Shiism Arab ʿAlawism Arab ʿAlawī Scholars Tarsus
Kaynakça
- Ahmed, Ali Süleyman. el-İmâm eş-Şeyh Süleyman el-Ahmed. Dımaşk: Dârü’l-Ferkad, 2010.
- Ahmed, Süleyman. es-Sefîne. nşr. Şaban Ali. Lazkiye: y.y., 1985.
- Ali, Esʿad Ahmed. Maʿrifetullâh ve’l-Mekzûn es-Sincârî. Beyrut: Dârü’r-Râ’idi’l-‘Arabî, 1972.
- Atallâh, Philippus Konstantin. Furûdü’l-mü‘âyede. nşr. Hüseyn Muallâ. Tarsus: y.y., 1932.
- Bedir, Mustafa Ali. Hadîkatü’ş-şi‘r. Adana: y.y., 2010.
- Bedir, Sabahattin. Güney Alevîleri ve Nusayrîlik Kavramı. Adana: Velayet Yayıncılık, ts.
- Celâl, Muhammed. Kitâbü’n-Neseb li ehli’l-‘ilmi ve’l-edeb. İskenderun: y.y., 2007.
- Evliya Çelebi. Seyahatnâme. 9. Cilt. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası, 1938.
- Harfûş, Hüseyn. Târîhü’ş-Şeyh Hüseyn Harfûş. 5 Cilt. nşr. İbrahim Harfûş. Lazkiye: y.y., 1987.
- Hasan, Hâmid. Sâlih el-Ali sâʾiren ve şâʿiren. Dımaşk: Dârü Mecelleti’s-Sekâfe, 1973.
- Hatîb, Yusuf Ali. Târîhü’ş-Şeyh Yusuf Ali el-Hatîb. nşr. Şaban Ali. Lazkiye: y.y., ts.
- Hayyir, Abdurrahman. “Nakd ve Takrîz”. Târîhü’l-ʿAleviyyîn. mlf. Muhammed Emîn Gâlib et-Tavîl. 5-64. Beyrut: Dârü’l-Endülüs, 3. Basım, 1979.
- İbrahim, Abdüllatîf. ed-Dîvân. Dımaşk: Matba‘atü’l-Kâtibi’l-‘Arabî, 1979.
- İbrahim, Yusuf Ahmed. ed-Dîvân. drl. Muhammed Celâl. İskenderun, y.y., 1987.
- İsa, Ahmed Ali. ed-Dîvân. Antakya, y.y., ts.
- Kâdî, Ali. Tezkiretü’l-efkâr bizikri’s-sâdeti’l-ebrâr. Lazkiye, y.y., 2001.
- Massignon, Louis. “Nusayrîler”. İslam Ansiklopedisi. 9/365-370. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
- Mecmû‘atü’l-eş‘âr. drl. Muhammed Abdullah. Adana: y.y., 1965.
- Merâsi’ş-Şeyh Ahmed İbrahim. drl. Hüseyn Muallâ. Adana: y.y., 1935.
- Merâsi’ş-Şeyh Ali Bedir. drl. Hüseyn Muallâ. Adana: y.y., 1943.
- Merâsi’ş-Şeyh Hasan el-Hişşî. drl. İbrahim Saîd. Adana: y.y., 1954.
- Merâsi’ş-Şeyh Haydar el-Muhrizî. drl. Muhammed Celâl. İskenderun: y.y., 1966.
- Merâsi’ş-Şeyh Süleyman el-Muhrizî. drl. Hüseyn Muallâ. Adana: y.y., 1926.
- Mertcan, Hakan. Türk Modernleşmesinde Arap Aleviler. Adana: Karahan Yayınevi, 2. Basım, 2014.
- Muallâ, Hüseyn. ed-Dîvân. 3 Cilt. Tarsus: y.y., ts.
- Muhrizî, Süleyman. ed-Dîvân. drl. Ahmed Kâmil. Tarsus: y.y., ts.
- Özezen, Mehmet Tevfik. Hayâtü’ş-Şeyh Hüseyn Muallâ. Adana, y.y., 2002.
- Ramadân, Halil. ed-Dîvân. drl. Ali Ahmed Abdülhâlık. İskenderun, y.y., 1945.
- Reyhânî, Mahmud Davud. Ene ve’ş-şi‘r. 4 Cilt. İskenderun: y.y., 1990-2013.
- Saʿûd, Abdullatîf - Hasan Şaban, Muhammed. Hayâtü’ş-Şeyh Süleyman el-Ahmed. Lazkiye: y.y., 1985.
- Saylıca, Selman. ed-Dîvân. Antakya: y.y., 2016.
- Tavîl, Muhammed Emîn Gâlib. Târîhü’l-ʿAleviyyîn. Beyrut: Dârü’l-Endülüs, 3. Basım, 1979.
- Yûnus, Abdullatîf. Sevretü’ş-Şeyh Sâlih el-Ali. Dımaşk: Dârü’l-Yakzati’l-Arabiyye, 2005.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İslam Mezhepleri Tarihi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 7 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 10 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 18 Sayı: 1 |
_____________________________________ ISSN 1309-5803 e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi _______________________________