Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

CEZALANDIRMANIN AMAÇLARI BAĞLAMINDA HAPİS CEZASI VE İSLAM CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARI

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 1, 601 - 678, 24.04.2025
https://doi.org/10.58820/eruhfd.1683162

Öz

Cezalandırmanın amaçları bağlamında çeşitli ceza teorileri ortaya konulmuştur. Mutlak ceza teorileri, cezayı başlı başına bir amaç ola-rak görmekteyken; nispi ceza teorileri, cezanın suçu önleme ile suç-luyu ıslah etme amacına ve bu bağlamda faydacı yönüne odaklanmış-lardır. Buna karşılık, karma teori ise, cezanın; kefaret, genel ve özel önleme ile ıslah amaçlarını bir arada bulundurduğunu ileri sürmüş-tür. Günümüzde temel cezalandırma yöntemi olan hapis cezasında, cezanın tüm amaçları mevcuttur. Bununla birlikte, cezanın amaçları-nın gerçekleşebilmesi için, hapis cezalarının etkin bir şekilde uygu-lanması gerekmektedir. Cezalandırmanın amaçları bağlamında İslam ceza hukuku yaptırımları değerlendirilirken ise, bu hukuk sisteminde yer alan farklı ceza türlerinin ayrı ayrı ele alınması gerekir. Zira, İs-lam hukukundaki ceza türlerini oluşturan had cezaları, kısas ve diyet cezaları ve ta’zîr cezaları açısından cezanın farklı amaçları ön plana çıkmaktadır. Had cezalarında, cezanın kefaret ve genel önleme amaç-ları ön plandadır. Şahsi haklara ilişkin olan kısas ve diyet cezalarında da bu amaçlar ön planda olup, özellikle ölüm cezası bakımından ce-zanın özel önleme ve ıslah amacının bulunduğundan bahsedilemez. Buna karşılık, ta’zîr cezalarında ise, cezanın özel önleme ve ıslah amacı ön plandadır. Bununla birlikte, ta’zîr cezası olarak uygulanabi-len farklı ceza türleri açısından cezanın farklı amaçları ön plana çıka-bilmektedir.

Kaynakça

  • Akgündüz, Ahmet, “Hâkim”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 15. Cilt, 182-183. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
  • Aktan, Hamza, “Âkıle”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 2. Cilt, 248-249. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
  • Aktaş, Sururi. “Cezalandırmanın Amacı Üzerine”. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 13/1-2 (2009): 1-25.
  • Arslan, Fatma. “İslam Hukukunun Evrenselliğini Sağlayan Dinamikler”. Genç Atebe Dergisi. 3 (2022): 7-14.
  • Artuk, Mehmet Emin vd. Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Adalet Yayıne-vi, 2024.
  • Avcı, Mustafa. “İslam ve Osmanlı Ceza Hukukunda İçtima”. Kırıkkale Hukuk Mecmuası. 1/1 (2021): 1-30.
  • Aydın, Melike Belkıs. “Kant’ın ve Hegel’in Felsefesinde Cezanın Amacı”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 11/1 (2020): 126-138.
  • Bacaksız, Pınar. “Cezalandırma ve Topluma Yeniden Kazandırma”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 16/Özel Sayı (Prof. Dr. Hakan Pek-canıtez’e Armağan) (2014): 4917-4941.
  • Bardakoğlu, Ali, “Ceza (Fıkıh)”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope-disi 7. Cilt, 470-478. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
  • Bardakoğlu, Ali, “Hapis”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 16. Cilt, 54-64. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
  • Bardakoğlu, Ali, “Kasâme”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 24. Cilt, 528-530. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
  • Başoğlu, Tuncay, “Ta’zîr”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 40. Cilt, 198-202. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
  • Bebek, Adil, “Ceza”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 7. Cilt, 469-470. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
  • Beccaria, Cesare. Suçlar ve Cezalar Hakkında, Çeviren Sami Selçuk, Ankara: İmge Kitabevi, 2016.
  • Boynukalın, Mehmet, “Suç”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 37. Cilt, 453-457. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
  • Centel, Nur, “Cezanın Amacı ve Belirlenmesi”. İçinde Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, 337-372. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 2001.
  • Çalışkan, İbrahim. “İslâm Hukukunda Ceza Kavramı ve Hadd Cezaları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 31/1-4 (1989): 367-398.
  • Dağcı, Şamil. İslam Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
  • Demirbaş, Timur, “Cezaevlerinde Yeniden Sosyalleştirme (Tretman) Sorunları”. İçinde Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, 391-408. İzmir: Dokuz Ey-lül Üniversitesi Yayınları, 2001.
  • Dilberoğlu, Ahmet Vedat. “Cezalar ve Güvenlik Tedbirlerinin Amacı ve Niteliği”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 65/4 (2016): 1517-1544.
  • Duindam, Guus. “How Can Punishment be Justified? On Kant’s Retributivism”. Erişim Tarihi: 24.12.2024, https://open.library.okstate.edu/introphilosophy/ chap-ter/how-can-punishment-be-justified-on-kants-retributivism/.
  • Dülger, Murat Volkan. Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
  • Erem, Faruk, Ahmet Danışman ve Mehmet Emin Artuk. Ümanist Doktrin Açı-sından Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayınevi, 1997.
  • Hasanova, Samire. “İslam Ceza Hukukunda Maslahat Prensibi Açısından Cezalar ve Cezanın Şahsiliği İlkesinin Değerlendirilmesi”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3/1 (2017): 89-111.
  • Kahveci, Nuri. “Hukuk Açısından Ceza Vermenin Teleolojik Boyutu”. Kahra-manmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2 (2003): 21-36.
  • Karakehya, Hakan. “Modern Cezalandırma Sistemlerinin Büyük Anlatıları”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. 66/1 (2008): 87-108.
  • Koca, Ferhat, “İstinbat”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 23. Cilt, 368-369. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
  • Koca, Mahmut ve İlhan Üzülmez. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
  • Özbek, Veli Özer vd. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayın-cılık, 2024.
  • Özel, Ahmet, “Müste’men”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 32. Cilt, 140-143. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
  • Özgenç, İzzet, “İnsan Öldürme ile İlgili Kur’an Hükümlerinin Günümüz Ceza Hukuku Düşüncesine Aktarılması”. İçinde Dr. Dr. h.c. Silvia Tellenbach’a Armağan, editör Feridun Yenisey vd., 503-511. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
  • Özgenç, İzzet. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
  • Rahimov, İlham. Suç ve Ceza, Çeviren Tuğrul Veli, İstanbul: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2014.
  • Rosenau, Henning. “Jakobs’un Düşman Ceza Hukuku Kavramı Hukukun Düş-manı”. Çeviren Erhan Temel. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 57/4 (2008): 391-402.
  • Türcan, Talip, “Sürgün”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 38. Cilt, 164-166. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
  • Uyanık, Memet Zeki. “İslam Hukukunda Hapis Cezası Çeşitleri ve Süreleri”. ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8/2 (2017): 139-164.
  • Üzülmez, İlhan. “Ceza Sorumluluğunun Esası ve Cezalandırmanın Amacına Dair Düşünce Hareketleri (Ceza Hukukunda Okullar Mücadelesi)”. Atatürk Üni-versitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi. V/1-4 (2001): 259-294.
  • Yaman, Ahmet, “Zimmî (Fıkıh)”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope-disi 44. Cilt, 434-438. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
  • Yaran, Rahmi, “Kefâret”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 25. Cilt, 179-182. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
  • Yaşar, Ahmet. “İslâm Ceza Hukukunun Hedef ve İlkeleri Açısından İdamı Gerek-tiren Suçlar”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9 (1995): 281-317.
  • Yenidünya, Ahmet Caner. “Ceza Kavramı, Cezanın Amacı, Nitelikleri ve Çeşitle-ri”. Erişim Tarihi: 26.10.2024, https://medium.com/@caneryenidunya/ ceza-kavram%C4%B1-cezan%C4%B1n-amac%C4%B1-nitelikleri-ve-%C3% A7e%C5%9Fitleri-73806cbaa62f.

Imprisonment and Islamic Criminal Law Sanctions in the Context of the Purposes of Punishment

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 1, 601 - 678, 24.04.2025
https://doi.org/10.58820/eruhfd.1683162

Öz

In the context of the purposes of punishment, various theories of pu-nishment have been put forward. While absolute theories of punish-ment see punishment as an end in itself, relative theories of punish-ment focus on the purpose of punishment to prevent crime and reha-bilitate the offender, and in this context, on its utilitarian aspect. On the other hand, the mixed theory asserts that punishment combines the purposes of penance/retribution, general and specific/individual prevention and rehabilitation. All the purposes of punishment are present in imprisonment, which is the main punishment method to-day. However, in order to realise the purposes of the punishment, it is necessary to ensure that prison sentences are effectively applied. While evaluating the sanctions of Islamic criminal law in the context of the purposes of punishment, the different types of punishment in this legal system should be considered separately. This is because different purposes of punishment come to the forefront in terms of the types of punishments in Islamic law, namely hadd punishments, retaliation/qisas and blood money/diyah punishments, and ta’zîr punishments. In hadd punishments, the penance and general preven-tion purposes of the punishment are at the forefront. These purposes are also at the forefront as for the retaliation and blood money pu-nishments, which are related to personal rights, and especially in terms of the death penalty, it cannot be said that the punishment has a specific prevention and rehabilitation purpose. On the other hand, in terms of the ta’zîr punishments, specific prevention and rehabilita-tion purposes of the punishment are at the forefront. However, diffe-rent types of penalties that can be applied as ta’zîr punishment may bring different purposes of punishment into the forefront.

Kaynakça

  • Akgündüz, Ahmet, “Hâkim”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 15. Cilt, 182-183. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
  • Aktan, Hamza, “Âkıle”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 2. Cilt, 248-249. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
  • Aktaş, Sururi. “Cezalandırmanın Amacı Üzerine”. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 13/1-2 (2009): 1-25.
  • Arslan, Fatma. “İslam Hukukunun Evrenselliğini Sağlayan Dinamikler”. Genç Atebe Dergisi. 3 (2022): 7-14.
  • Artuk, Mehmet Emin vd. Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Adalet Yayıne-vi, 2024.
  • Avcı, Mustafa. “İslam ve Osmanlı Ceza Hukukunda İçtima”. Kırıkkale Hukuk Mecmuası. 1/1 (2021): 1-30.
  • Aydın, Melike Belkıs. “Kant’ın ve Hegel’in Felsefesinde Cezanın Amacı”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 11/1 (2020): 126-138.
  • Bacaksız, Pınar. “Cezalandırma ve Topluma Yeniden Kazandırma”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 16/Özel Sayı (Prof. Dr. Hakan Pek-canıtez’e Armağan) (2014): 4917-4941.
  • Bardakoğlu, Ali, “Ceza (Fıkıh)”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope-disi 7. Cilt, 470-478. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
  • Bardakoğlu, Ali, “Hapis”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 16. Cilt, 54-64. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
  • Bardakoğlu, Ali, “Kasâme”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 24. Cilt, 528-530. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
  • Başoğlu, Tuncay, “Ta’zîr”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 40. Cilt, 198-202. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
  • Bebek, Adil, “Ceza”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 7. Cilt, 469-470. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
  • Beccaria, Cesare. Suçlar ve Cezalar Hakkında, Çeviren Sami Selçuk, Ankara: İmge Kitabevi, 2016.
  • Boynukalın, Mehmet, “Suç”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 37. Cilt, 453-457. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
  • Centel, Nur, “Cezanın Amacı ve Belirlenmesi”. İçinde Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, 337-372. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 2001.
  • Çalışkan, İbrahim. “İslâm Hukukunda Ceza Kavramı ve Hadd Cezaları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 31/1-4 (1989): 367-398.
  • Dağcı, Şamil. İslam Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
  • Demirbaş, Timur, “Cezaevlerinde Yeniden Sosyalleştirme (Tretman) Sorunları”. İçinde Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, 391-408. İzmir: Dokuz Ey-lül Üniversitesi Yayınları, 2001.
  • Dilberoğlu, Ahmet Vedat. “Cezalar ve Güvenlik Tedbirlerinin Amacı ve Niteliği”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 65/4 (2016): 1517-1544.
  • Duindam, Guus. “How Can Punishment be Justified? On Kant’s Retributivism”. Erişim Tarihi: 24.12.2024, https://open.library.okstate.edu/introphilosophy/ chap-ter/how-can-punishment-be-justified-on-kants-retributivism/.
  • Dülger, Murat Volkan. Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
  • Erem, Faruk, Ahmet Danışman ve Mehmet Emin Artuk. Ümanist Doktrin Açı-sından Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayınevi, 1997.
  • Hasanova, Samire. “İslam Ceza Hukukunda Maslahat Prensibi Açısından Cezalar ve Cezanın Şahsiliği İlkesinin Değerlendirilmesi”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3/1 (2017): 89-111.
  • Kahveci, Nuri. “Hukuk Açısından Ceza Vermenin Teleolojik Boyutu”. Kahra-manmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2 (2003): 21-36.
  • Karakehya, Hakan. “Modern Cezalandırma Sistemlerinin Büyük Anlatıları”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. 66/1 (2008): 87-108.
  • Koca, Ferhat, “İstinbat”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 23. Cilt, 368-369. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
  • Koca, Mahmut ve İlhan Üzülmez. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
  • Özbek, Veli Özer vd. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayın-cılık, 2024.
  • Özel, Ahmet, “Müste’men”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 32. Cilt, 140-143. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
  • Özgenç, İzzet, “İnsan Öldürme ile İlgili Kur’an Hükümlerinin Günümüz Ceza Hukuku Düşüncesine Aktarılması”. İçinde Dr. Dr. h.c. Silvia Tellenbach’a Armağan, editör Feridun Yenisey vd., 503-511. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
  • Özgenç, İzzet. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
  • Rahimov, İlham. Suç ve Ceza, Çeviren Tuğrul Veli, İstanbul: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2014.
  • Rosenau, Henning. “Jakobs’un Düşman Ceza Hukuku Kavramı Hukukun Düş-manı”. Çeviren Erhan Temel. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 57/4 (2008): 391-402.
  • Türcan, Talip, “Sürgün”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 38. Cilt, 164-166. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
  • Uyanık, Memet Zeki. “İslam Hukukunda Hapis Cezası Çeşitleri ve Süreleri”. ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8/2 (2017): 139-164.
  • Üzülmez, İlhan. “Ceza Sorumluluğunun Esası ve Cezalandırmanın Amacına Dair Düşünce Hareketleri (Ceza Hukukunda Okullar Mücadelesi)”. Atatürk Üni-versitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi. V/1-4 (2001): 259-294.
  • Yaman, Ahmet, “Zimmî (Fıkıh)”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklope-disi 44. Cilt, 434-438. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
  • Yaran, Rahmi, “Kefâret”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 25. Cilt, 179-182. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
  • Yaşar, Ahmet. “İslâm Ceza Hukukunun Hedef ve İlkeleri Açısından İdamı Gerek-tiren Suçlar”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9 (1995): 281-317.
  • Yenidünya, Ahmet Caner. “Ceza Kavramı, Cezanın Amacı, Nitelikleri ve Çeşitle-ri”. Erişim Tarihi: 26.10.2024, https://medium.com/@caneryenidunya/ ceza-kavram%C4%B1-cezan%C4%B1n-amac%C4%B1-nitelikleri-ve-%C3% A7e%C5%9Fitleri-73806cbaa62f.
Toplam 41 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Ceza Hukuku, Uluslararası Ceza Hukuku
Bölüm Kamu Hukuku
Yazarlar

Ubeydullah Turan 0000-0002-3304-3782

Yayımlanma Tarihi 24 Nisan 2025
Gönderilme Tarihi 6 Aralık 2024
Kabul Tarihi 22 Mart 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 20 Sayı: 1

Kaynak Göster

Chicago Turan, Ubeydullah. “CEZALANDIRMANIN AMAÇLARI BAĞLAMINDA HAPİS CEZASI VE İSLAM CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARI”. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 20, sy. 1 (Nisan 2025): 601-78. https://doi.org/10.58820/eruhfd.1683162.


Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.