Awareness, Attitudes, and Behaviors of the Turkish People on Organ Donation, Factors Affecting Organ Donation, and Proposed Solutions
Öz
Human-to-human organ transplantation is an important treatment method for many diseases. Organ transplantation from living donors is frequently performed in our country. However, this situation also poses a risk for the person donating the organ. For this reason, cadaver organ transplantation is a method that should be preferred more. Data obtained from statistics show that cadaver organ transplantation is not at the desired level in our country when compared to other countries in the world. However, the widespread use of cadaver organ transplantation eliminates the health risk for the living donor and eases the supply of organs to waiting patients. There are various reasons for the lack of widespread use of cadaver organ transplantation in our country, such as lack of information, religious beliefs or fear. In fact, these hesitations are not specific to our country. Studies conducted in other countries also show that similar reasons are important in terms of organ donation. Our aim in this study is to evaluate the awareness, attitudes and behaviours of our people, especially regarding cadaver organ donation, and to propose solutions.
In our study, an online survey was administered to people of different ages, occupational groups and educational levels from all over the country. In this survey, participants were asked questions to measure their demographic information as well as their awareness, encouragement, and fears regarding organ transplantation. Based on the results obtained, it was determined how important education, information dissemination, and awareness-raising are. Therefore, providing information through communication tools and ensuring continuity will ensure that the issue remains on the agenda. Similarly, health institutions play a significant role. Their active contribution to the process should be multifaceted, both by providing information and by engaging in various activities such as organizing campaigns. In this way, it is thought that by ensuring that the issue attracts people's attention, the number of donors can be increased and the current donation situation, which is mostly based on living donors, can be reversed, and cadaver transplantation can reach the desired level in our country.
Anahtar Kelimeler
organ donation awareness attitudes and behaviours about organ donation factors affecting organ donation
Kaynakça
- Akıncı, Şahin. Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde (Organ-Doku) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukuki Sonuçlar. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2003 (Biyolojik Madde).
- Akıncı, Şahin. “Türk Özel Hukuku’nda Cesetten Yapılan Organ Nakilleri ve Bu Konuda Gerçekleştirilmesi Düşünülen Yeni Düzenlemeler”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Prof. Dr. Halil Cin’e 10. Hizmet Yılı Armağanı (1995): 427-448 (Organ).
- Akıncı, Şahin, “Organ Nakillerini Güçleştiren Hukuki Problemler ve Bazı Çözüm Önerileri”. Sağlık Hukuku Sempozyumu, Erzincan 15-16 Mayıs 2006, Sempozyum Kitabı, Yayına Hazırlayanlar: Cem Baygın-Yusuf Uçar-Yusuf Büyükay. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2007 (Organ Nakli).
- Altınanahtar, Alper. “Dünya’da ve Türkiye’de Organ Tedariki ve Nakli: İktisadi Perspektifler Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Sosyoekonomi, 24/28, (2016): 11-30.
- Atamer, Yeşim. “Ölüden Organ Naklinin Beraberinde Getirdiği Hukuki Sorunlar”. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 19/1-2 (1999): 115-159.
- Badur, E. “Organ ve Doku Verme Borcu Altına Giren Kişinin Cayması”. Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5/1-1 (Nisan-Mayıs 2020): 275-312.
- Battal, Ayşegül. “Hasta Tasarrufları ve Organ Vasiyeti”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2012.
- Baygın, C., A. Nar. Medeni Hukuk Dersleri-I, Başlangıç Hükümleri ve Kişiler Hukuku. Ankara: 2023.
- Bezinover, D./Saner, F. “Organ Transplantation in the Modern Era, BMC Anesthesiology”. (2019): 1-4, https://doi.org/10.1186/s12871-019-0704-z.
- Can, Fatma. “Organ Bağışında Aile Onayı Üzerine Bir Gözden Geçirme”. Nesne Psikoloji Dergisi, 5/9 (2017):131-149.
- Cartens, Thomas. Das Recht der Organtransplantation. Frankfurt am Main-Bern-Las Vegas: P.I.E, 1978.
- Coste-Floret, Paul. Hukuk ve Ahlâk Karşısında Kalp Nakli, Çeviren İskender Tepebaşılı, Adalet Dergisi, 61/5 (1970): 312-327.
- Doğan, Murat, “Ölü Vericiden Organ ve Doku Nakli”. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi, “Organ ve Doku Naklinde Hukukî ve Cezaî Sorunlar Paneli”, 15 Mart 2019 Kayseri, Ankara: Adalet Yayınevi, 2020.
- Dural, M., T. Öğüz. Türk Özel Hukuku, C. II, Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Yayınevi, 2022.
- Er, Seher. “Doku ve Organ Bağışına İnsancıl Bir Yaklaşım (Doku ve Organ Bağışında Halkla İlişkilerin İşlevi)”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 8/8 (1998): 181-191.
- Güner Oğuz, Y./Cicerali E. E. “Organ Bağışında Psikolojik ve Kültürel Etmenler”. OPUS, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi-International Journal of Society Researches. (https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/1472687) E.T. 20.11.2024.
- Gürbüz, Elif Rümeysa. Organ ve Doku Naklinde Rıza. İstanbul: Onikilevha Yayınevi, 2021.
- Helvacı, S. Gerçek Kişiler. İstanbul: 2013.
- Hilchenbach, Frauke. Die Zulässigkeit von Transplantatentnahmen vom toten Spender aus Zivilrechtlicher Sicht (unter besonderer Berücksichtigung der Zustimmungsfragen), Diss. Heidelberg:1973.
- Kopetzki, Christian. Organgewinnung zu Zwecken der Transplantation, Wien-New York: Springer-Verlag, 1988.
- Lilie, H. Überwachung und Prüfung der Transplantationsmedizin, Medizin und Haftung, Festschrift für Erwin Deutch zum 80. Geburstag, Herausgeber Hans-Jürgen Ahrens, Cristian von Bar, Gerfried Fischer, Andreas Spickhoff, Jochen Taupitz, 2009, s. 335-341.
- Oğuzman, K., Ö. Seliçi, S. Oktay-Özdemir. Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler). İstanbul: 2018.
- Özaykal, Merve. “Ölüden Organ Naklinde Tartışmalı İki Fıkhî Mesele: Ölü Bedene Müdahale ve Beyin Ölümü”. Diyanet İlmî Dergi, 59/59 (2023): 251-284.
- Özsaydı, Seçkin/Tekdemir, Leyla/Özsaydı, Semiha Zeynep/Balcı, Elçin. “Kayseri İl Merkezinde Görev Yapan Din Görevlilerinin Doku ve Organ Bağışı Konusundaki Bilgi, Tutum ve Davranışları”. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 6/2 (2021): 71-81.
- Parlak, Ş. “Organ Bağışı ve Organ Naklinde Ortaya Çıkan Sorunlar”. TBB Dergisi. (2009): 83, 189-222.
- Samson, Erich. “Legislatorische Erwägungen zur Rechtsfertigung der Explantation von Leichenteilen”. NJW. (1974) 45, 2030-2035.
- Şantaş Gülcan/Şantaş Fatih. “Türkiye’de Organ Bağışının Mevcut Durumu ve Organ Bağışında Stratejik İletişimin Önemi”. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 9/2 (2018): 163-168.
- Şen, Hülya/Azak, Nur Eda. “Türkiye’de Organ Bağışı Üzerinde Etkili Faktörlerin Kümeleme Analizi ile İncelenmesi”. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi. 5/3 (2009): 280-290.
- Sert Sütçü, Selin/Cihan, Ali Hulki. “Organ ve Doku Nakillerinde Rıza Kavramı”. Prof. Dr. Ejder Yılmaza Armağan. 2, 1739-1751.
- Siminoff, L. A./Burant, C. J./İbrahim, S. A. “Racial Disparities in Preferences and Perceptions Regarding Organ Donation”. Journal of General Internal Medicine. 21/9 (2006 Eylül): 995–1000. (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/ articles/PMC1831604/#abstract1).
- Tress, Peter. Die Organtransplantation aus Zivilrechtlicher Sicht. Mainz: 1977.
- Taimur Saleem, Sidra Ishaque, Nida Habib, Syedda Saadia Hussain, Areeba Jawed, Aamir Ali Khan, Muhammad Imran Ahmad, Mian Omer Iftikhar, Hamza Pervez Mughal and Imtiaz Jehan (2009). Knowledge, attitudes and practices survey on organ donation among a selected adult population of Pakistan, BMC Medical Ethics, 10:5.
- White, S. L./ Hirth, R./ Mahíllo, B./ Domínguez-Gil, B./Delmonico, F. L./Noel, L./ Chapman, J./ Matesanz, R./ Carmona, M./ Alvarez, M./Núñeze, J. R./Leichtmang, A.: The global diffusion of organ transplantation: trends, drivers and policy implications, Bulletin World Health Organisation 2014, 92, s. 826–835, doi: http://dx.doi.org/10.2471/BLT.14.137653.
- Watson, C. J. E. /Dark, J. H. “Organ Transplantation: Historical Perspective and Current Practice”. British Journal Of Anaesthesia. 108/1 (2012): i29–i42. doi:10.1093/bja/aer384.
- Yılmaz, S. Medeni Hukuk, C. II, Kişiler Hukuku. Ankara: 2023.
- Zevkliler, A./B. Acabey, /K.E. Gökyayla. Medeni Hukuk. Ankara: 2000.
TÜRK HALKININ ORGAN BAĞIŞI KONUSUNDAKİ BİLİNÇ, TUTUM VE DAVRANIŞLARI, ORGAN BAĞIŞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Öz
İnsandan insana organ nakli, pek çok hastalık için önemli bir tedavi yoludur. Ülkemizde canlı vericiden organ nakli, sıklıkla yapılmaktadır. Ancak bu durum, organını veren kişi için de bir risk oluşturmaktadır. Bu sebeple kadavradan organ nakli, daha çok tercih edilmesi gereken bir yoldur. İstatistiklerden elde edilen veriler, kadavradan organ naklinin, dünyadaki pek çok ülkeyle karşılaştırıldığında ülkemizde istenilen seviyede olmadığını göstermektedir. Oysa kadavradan organ naklinin yaygınlaşması, hayattaki verici için sağlık riskini ortadan kaldırdığı gibi bekleyen hastalara organ temin edilmesini de kolaylaştırmaktadır. Kadavradan organ naklinin ülkemizde yaygınlaşmamasının bilgi eksikliği, dini düşünceler ya da korku gibi çeşitli sebepleri bulunmaktadır. Aslında bu tereddütler sadece ülkemize özgü değildir. Başka ülkelerde yapılan araştırmalar da benzer sebeplerin organ bağışı açısından önemli olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada amacımız, ülkemizde özellikle kadavradan organ bağışı konusunda halkımızın bilinç, tutum ve davranışlarını değerlendirmek ve çözüm önerileri sunmaktır.
Çalışmamızda, ülkemizin her yerinden farklı yaşlarda, farklı meslek gruplarında ve farklı eğitim düzeyine sahip olan insanlara çevirim içi şekilde anket uygulaması yapılmıştır. Bu ankette katılımcılara, demografik bilgileri ile organ nakli konusundaki bilinç, teşvik ve korkuyu ölçmeye yönelik sorular yöneltilmiştir. Elde edilen sonuçlardan eğitim düzeyinin, bilgilendirmenin ve farkındalık yaratmanın ne kadar önemli olduğu tespit edilmiştir. Bu sebeple bilgilendirmenin iletişim araçlarıyla ve süreklilik sağlanarak yapılması, konunun gündemde kalmasını temin edecektir. Aynı şekilde sağlık kuruluşlarına büyük görevler düşmektedir. Bu kuruluşların aktif şekilde sürece katkısı hem bilgilendirme yapmak hem de kampanyalar düzenlemek gibi çeşitli faaliyetlerde bulunmak suretiyle çok yönlü olmalıdır. Böylece konunun insanların ilgisini çekmesi sağlanarak, bağışçı sayısının artırılabileceği ve canlı verici ağırlıklı mevcut bağış durumunun tersine çevrilerek, kadavradan naklin ülkemizde istenilen seviyeye gelebileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
: organ bağışı organ bağışı konusundaki bilinç tutum ve davranışlar organ bağışına etki eden faktörler
Kaynakça
- Akıncı, Şahin. Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde (Organ-Doku) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukuki Sonuçlar. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2003 (Biyolojik Madde).
- Akıncı, Şahin. “Türk Özel Hukuku’nda Cesetten Yapılan Organ Nakilleri ve Bu Konuda Gerçekleştirilmesi Düşünülen Yeni Düzenlemeler”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Prof. Dr. Halil Cin’e 10. Hizmet Yılı Armağanı (1995): 427-448 (Organ).
- Akıncı, Şahin, “Organ Nakillerini Güçleştiren Hukuki Problemler ve Bazı Çözüm Önerileri”. Sağlık Hukuku Sempozyumu, Erzincan 15-16 Mayıs 2006, Sempozyum Kitabı, Yayına Hazırlayanlar: Cem Baygın-Yusuf Uçar-Yusuf Büyükay. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2007 (Organ Nakli).
- Altınanahtar, Alper. “Dünya’da ve Türkiye’de Organ Tedariki ve Nakli: İktisadi Perspektifler Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Sosyoekonomi, 24/28, (2016): 11-30.
- Atamer, Yeşim. “Ölüden Organ Naklinin Beraberinde Getirdiği Hukuki Sorunlar”. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 19/1-2 (1999): 115-159.
- Badur, E. “Organ ve Doku Verme Borcu Altına Giren Kişinin Cayması”. Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5/1-1 (Nisan-Mayıs 2020): 275-312.
- Battal, Ayşegül. “Hasta Tasarrufları ve Organ Vasiyeti”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2012.
- Baygın, C., A. Nar. Medeni Hukuk Dersleri-I, Başlangıç Hükümleri ve Kişiler Hukuku. Ankara: 2023.
- Bezinover, D./Saner, F. “Organ Transplantation in the Modern Era, BMC Anesthesiology”. (2019): 1-4, https://doi.org/10.1186/s12871-019-0704-z.
- Can, Fatma. “Organ Bağışında Aile Onayı Üzerine Bir Gözden Geçirme”. Nesne Psikoloji Dergisi, 5/9 (2017):131-149.
- Cartens, Thomas. Das Recht der Organtransplantation. Frankfurt am Main-Bern-Las Vegas: P.I.E, 1978.
- Coste-Floret, Paul. Hukuk ve Ahlâk Karşısında Kalp Nakli, Çeviren İskender Tepebaşılı, Adalet Dergisi, 61/5 (1970): 312-327.
- Doğan, Murat, “Ölü Vericiden Organ ve Doku Nakli”. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi, “Organ ve Doku Naklinde Hukukî ve Cezaî Sorunlar Paneli”, 15 Mart 2019 Kayseri, Ankara: Adalet Yayınevi, 2020.
- Dural, M., T. Öğüz. Türk Özel Hukuku, C. II, Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Yayınevi, 2022.
- Er, Seher. “Doku ve Organ Bağışına İnsancıl Bir Yaklaşım (Doku ve Organ Bağışında Halkla İlişkilerin İşlevi)”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 8/8 (1998): 181-191.
- Güner Oğuz, Y./Cicerali E. E. “Organ Bağışında Psikolojik ve Kültürel Etmenler”. OPUS, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi-International Journal of Society Researches. (https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/1472687) E.T. 20.11.2024.
- Gürbüz, Elif Rümeysa. Organ ve Doku Naklinde Rıza. İstanbul: Onikilevha Yayınevi, 2021.
- Helvacı, S. Gerçek Kişiler. İstanbul: 2013.
- Hilchenbach, Frauke. Die Zulässigkeit von Transplantatentnahmen vom toten Spender aus Zivilrechtlicher Sicht (unter besonderer Berücksichtigung der Zustimmungsfragen), Diss. Heidelberg:1973.
- Kopetzki, Christian. Organgewinnung zu Zwecken der Transplantation, Wien-New York: Springer-Verlag, 1988.
- Lilie, H. Überwachung und Prüfung der Transplantationsmedizin, Medizin und Haftung, Festschrift für Erwin Deutch zum 80. Geburstag, Herausgeber Hans-Jürgen Ahrens, Cristian von Bar, Gerfried Fischer, Andreas Spickhoff, Jochen Taupitz, 2009, s. 335-341.
- Oğuzman, K., Ö. Seliçi, S. Oktay-Özdemir. Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler). İstanbul: 2018.
- Özaykal, Merve. “Ölüden Organ Naklinde Tartışmalı İki Fıkhî Mesele: Ölü Bedene Müdahale ve Beyin Ölümü”. Diyanet İlmî Dergi, 59/59 (2023): 251-284.
- Özsaydı, Seçkin/Tekdemir, Leyla/Özsaydı, Semiha Zeynep/Balcı, Elçin. “Kayseri İl Merkezinde Görev Yapan Din Görevlilerinin Doku ve Organ Bağışı Konusundaki Bilgi, Tutum ve Davranışları”. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 6/2 (2021): 71-81.
- Parlak, Ş. “Organ Bağışı ve Organ Naklinde Ortaya Çıkan Sorunlar”. TBB Dergisi. (2009): 83, 189-222.
- Samson, Erich. “Legislatorische Erwägungen zur Rechtsfertigung der Explantation von Leichenteilen”. NJW. (1974) 45, 2030-2035.
- Şantaş Gülcan/Şantaş Fatih. “Türkiye’de Organ Bağışının Mevcut Durumu ve Organ Bağışında Stratejik İletişimin Önemi”. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 9/2 (2018): 163-168.
- Şen, Hülya/Azak, Nur Eda. “Türkiye’de Organ Bağışı Üzerinde Etkili Faktörlerin Kümeleme Analizi ile İncelenmesi”. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi. 5/3 (2009): 280-290.
- Sert Sütçü, Selin/Cihan, Ali Hulki. “Organ ve Doku Nakillerinde Rıza Kavramı”. Prof. Dr. Ejder Yılmaza Armağan. 2, 1739-1751.
- Siminoff, L. A./Burant, C. J./İbrahim, S. A. “Racial Disparities in Preferences and Perceptions Regarding Organ Donation”. Journal of General Internal Medicine. 21/9 (2006 Eylül): 995–1000. (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/ articles/PMC1831604/#abstract1).
- Tress, Peter. Die Organtransplantation aus Zivilrechtlicher Sicht. Mainz: 1977.
- Taimur Saleem, Sidra Ishaque, Nida Habib, Syedda Saadia Hussain, Areeba Jawed, Aamir Ali Khan, Muhammad Imran Ahmad, Mian Omer Iftikhar, Hamza Pervez Mughal and Imtiaz Jehan (2009). Knowledge, attitudes and practices survey on organ donation among a selected adult population of Pakistan, BMC Medical Ethics, 10:5.
- White, S. L./ Hirth, R./ Mahíllo, B./ Domínguez-Gil, B./Delmonico, F. L./Noel, L./ Chapman, J./ Matesanz, R./ Carmona, M./ Alvarez, M./Núñeze, J. R./Leichtmang, A.: The global diffusion of organ transplantation: trends, drivers and policy implications, Bulletin World Health Organisation 2014, 92, s. 826–835, doi: http://dx.doi.org/10.2471/BLT.14.137653.
- Watson, C. J. E. /Dark, J. H. “Organ Transplantation: Historical Perspective and Current Practice”. British Journal Of Anaesthesia. 108/1 (2012): i29–i42. doi:10.1093/bja/aer384.
- Yılmaz, S. Medeni Hukuk, C. II, Kişiler Hukuku. Ankara: 2023.
- Zevkliler, A./B. Acabey, /K.E. Gökyayla. Medeni Hukuk. Ankara: 2000.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Hukuk (Diğer) |
| Bölüm | Özel Hukuk |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 24 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 30 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 17 Şubat 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 20 Sayı: 1 |
Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.