Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Teaching of Mental Computation and Its Instructional Context in the Textbooks? What Do Teachers Think?

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 183 - 197

Kevser Mermer , Makbule Gözde Didiş Kabar

https://doi.org/10.17556/erziefd.1514800

Öz

This research aims to examine the opinions of primary teachers and middle school mathematics teachers about teaching mental computation and how it is covered in mathematics textbooks. It also aims to reveal teachers' evaluations of the textbooks' mental computation tasks. This research was conducted with nine teachers, five of whom were primary school teachers and four of whom were middle school mathematics teachers, working in different public schools in the districts and villages of a province in the Black Sea Region. This research was designed as qualitative research, and the data was collected through two-stage, one-on-one interviews with teachers. The first part of the interview included the same questions for primary and middle school teachers to obtain their opinions on mental computation. The second part of the interview was designed separately for primary and middle school teachers. This part comprised the questions about their evaluations concerning how the mental computation subject is covered in the textbooks and their assessment of the mental computation tasks. The findings revealed that both primary and middle school teachers stated that they found the topic of mental computation useful in two different ways, either in providing practice or solving daily life problems. At the same time, all teachers' opinions pointed out that students had difficulties in learning mental computation. Although teachers' evaluations of the sample tasks they examined varied depending on the questions, teachers generally found these tasks partially sufficient or inadequate in terms of quality, providing mental processing skills, and measuring the mental processing process.

Anahtar Kelimeler

Mental computations Teaching Mathematics Primary School Teachers Middle School Mathematics Teachers

Kaynakça

  • Alajmi, A. (2009). Addressing computational estimation in the Kuwaiti curriculum: Teachers’ views. Mathematics Teacher Education, 12(4), 263–283.
  • Alsawaie, O. N. (2012). Number sense-based strategies used by high-achieving sixth grade students who experienced reform textbooks. International Journal of Science and Mathematics Education, 10, 1071–1097. https://doi.org/10.1007/s10763-011-9315-y
  • Apladı, D., Canbaz-Kırıkcıoğlu, R., & Cerit, Ç. F. (2021). İlkokul matematik 2. sınıf ders kitabı. MEB
  • Aydın-Güç, F., & Hacısalihlioğlu-Karadeniz, M. (2016). Ortaokul öğrencilerinin kullandıkları zihinden toplama işlemi yapma stratejilerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 621–639.
  • Beishuizen, M. (1993). Mental strategies and materials or models for addition and subtraction up to 100 in Dutch second grades. Journal for Research in Mathematics Education, 24, 294–323. https://doi.org/10.5951/jresematheduc.24.4.0294
  • Blöte, A. W., Klein, A. S., & Beishuizen, M. (2000). Mental computation and conceptual understanding. Learning and instruction, 10(3), 221–247. https://doi.org/10.1016/S0959-4752(99)00028-6
  • Boz-Yaman, B., & Bulut, S. (2017). Ortaokul matematik öğretmenlerinin tahmin hakkındaki görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(1), 48–80. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.354985
  • Bütüner, S. Ö. (2020). Türk ve Singapur matematik ders kitaplarının zihinden hesaplama konusunda kullanılan stratejiler açısından karşılaştırılması. Turkish Journal of Mathematics Education, 1(1), 79–112.
  • Cantürk, N. (2020). İlkokul 1. sınıf matematik ders kitabı. Açılım Yayınları
  • Carroll, W. M. (1996). Mental computation of students in a reform‐based mathematics curriculum. School Science and Mathematics, 96(6), 305–311. https://doi.org/10.1111/j.1949-8594.1996.tb15840.x
  • Carvalho, R., & Rodrigues, M. (2021). Mental computation: An overview on this special issue. Journal of Mathematics Education, 14(1), 1–5. https://doi.org/10.26711/007577152790060
  • Cırıtcı, H., Gönen, İ., Araç, D., Özarslan, M., Pekcan, N., & Şahin, M. (2019). Ortaokul matematik 5. sınıf ders kitabı. MEB.
  • Çelikkol, E. (2022). Preservice primary teachers’ mental computation strategies in structurally-related addition and subtraction problems [Unpublished Master's thesis]. Middle East Technical University.
  • Çibir, A., & Yazgan, Y. (2021). ASSURE öğretim tasarım modeline dayalı ders tasarımının ilkokul ikinci sınıfta zihinden toplama işlemindeki başarıya etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 18(39), 485–520. https://doi.org/10.26466/opus.846504
  • Duran, M., Doruk, M., & Kaplan, A. (2016). Ortaokul öğrencilerinin zihinden hesaplama yaparken kullandıkları stratejiler. Elementary Education Online, 15(3), 742–760. https://doi.org/10.17051/io.2016.00048
  • Erdem, E. (2017). Mental computation: Evidence from fifth graders. International Journal of Science and Mathematics Education, 15, 1157–1174. https://doi.org/10.1007/s10763-016-9722-1
  • Erdem, Z. Ç., & Duran, H. (2015). Yetişkinlerin zihinden hesaplama becerilerinin özellikleri üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi, 6(3), 463–482. https://doi.org/10.16949/turcomat.41967
  • Erenkuş, M. A., & Savaşkan, D. E. (2018). Ortaokul matematik 5. sınıf ders kitabı. Koza Yayınları
  • Genç, N., Güleç, H., Şahin, N., & Taşçı, S. (2021). İlkokul matematik 3. sınıf ders kitabı. MEB
  • Gürbüz, R., & Erdem, E. (2016). Relationship between mental computation and mathematical reasoning. Cogent Education, 3(1), 1–18. https://doi.org/10.1080/2331186X.2016.1212683
  • Hacısalihoğlu-Karadeniz, M., & Hodancı, A. N. (2023). Beşinci sınıf öğrencilerinin hedef 5 zekâ oyununda kullandıkları zihinden toplama ve çıkarma işlemi stratejilerinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 794–822. https://doi.org/10.53444/deubefd.1258405
  • Heirdsfield, A. N. (2000). Mental computation: Is it more than mental architecture? [Paper presentation]. Annual Meeting of the Australian Association for Research in Education, Sydney. http://www.aare.edu.au/00pap/hei00259.
  • Joung, E. (2018). A study of preservice teachers’ mental computation attitudes, knowledge, and flexibility in thinking for teaching mathematics [Yayımlanmamış doktora tezi]. Southern Illinois University.
  • Kayapınar, A., Şahin, N., Erdem, G., & Şentürk-Leylek, B. (2021). İlkokul matematik 4. sınıf ders kitabı. MEB. Kumm, M., & Graven, M. H. (2024). Exploring pre-service teachers' knowledge of efficient calculation strategies. South African Journal of Childhood Education, 14(1), 1-13. https://doi.org/10.4102/sajce.v14i1.1494
  • Lemonidis, C., Tsakiridou, H., & Meliopoulou, I. (2018). In-service teachers’ content and pedagogical content knowledge in mental calculations with rational numbers. International Journal of Science and Mathematics Education, 16, 1127–1145. https://doi.org/10.1007/s10763-017-9822-6
  • Luwango, L. (2020). The development of pre-service teachers’ mathematical knowledge for teaching flexible mental computation [Yayımlanmamış doktora tezi]. Stellenbosch University.
  • Maclellan, E. (2001). Mental calculation: Its place in the development of numeracy. Westminster Studies in Education, 24(2), 145–154. https://doi.org/10.1080/0140672010240205
  • McIntosh, A., Nohda, N., Reys, B., & Reys, R. (1995). Mental computation performance in Australia, Japan and the United States. Educational Studies in Mathematics, 29, 237–258. https://doi.org/10.1007/BF01274093
  • Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2. baskı). London: SAGE.
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Matematik dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. sınıflar). MEB.
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Ortaokul matematik dersi öğretim prograı (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Türkiye yüzyılı maarif modeli. MEB
  • National Council of Teachers of Mathematics [NCTM]. (2000). Principles and standards for school mathematics. Author.
  • Osana, H. P., & Kindrat, A. N. (2023). Examining the impact of a mental computation classroom intervention on the relational thinking of seventh-grade students. Journal of Mathematics Education, 14(1), 47–70. https://doi.org/10.26711/007577152790063
  • Reys, B. J. (1985). Mental computation. Arithmetic Teacher, 32(6), 43–46. https://doi.org/10.5951/AT.32.6.0043
  • Reys, R. E. (1984). Mental computation and estimation: Past, present and future. Elementary School Journal, 84, 546–557. https://doi.org/10.1086/461383.
  • Reys, R. E., Reys, B. J., Nohda, N., & Emori, H. (1995). Mental computation performance and strategy use of Japanese students in grades 2, 4, 6, and 8. Journal for research in mathematics education, 26(4), 304–326. https://doi.org/10.5951/jresematheduc.26.4.0304.
  • Rogers, A. (2009). Mental computation in the primary classroom. In R. P. Hunting, T. Fitzpatrick, J. A. Milne, D. J. Itter, D. L. Martin, T. M. Mills, C. T. Lenard (Eds.), Proceedings of the Mathematical Association of Victoria 46th Annual Conference–Mathematics of Prime Importance, Brunswick, Victoria, (pp. 190 –199). MERGA.
  • Sowder, J. T. (1990). Mental computation and number sense. The Arithmetic Teacher, 37(7), 18–20. https://doi.org/10.5951/AT.37.7.0018.
  • Varol, F., & Farran, D. (2007). Elementary school students’ mental computation proficiencies. Early Childhood Education Journal, 35, 89–94. https://doi.org/10.1007/s10643-007-0173-8
  • Thompson, I. (1999). Mental calculation strategies for addition and subtraction. Part 1. Mathematics in school, 28(5), 2–4.
  • Thompson, I. (2000). Mental calculation strategies for addition and subtraction: Part 2. Mathematics in school, 29(1) 24–26.
  • Üstündağ, M., & Sümen, Ö. Ö (2023). Sınıf öğretmeni adaylarının zihinden toplama işlemi yaparken kullandıkları stratejilerin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 1929–1941. https://doi.org/10.24315/tred.1259021.
  • Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Seçkin Yayıncılık.

Zihinden İşlemler Konusunun Öğretimi ve Ders Kitaplarındaki Öğretimsel İçeriği: Öğretmenler Ne Düşünüyorlar

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 183 - 197

Kevser Mermer , Makbule Gözde Didiş Kabar

https://doi.org/10.17556/erziefd.1514800

Öz

: Bu araştırmanın amacı zihinden işlemler konusunun öğretimi ve matematik ders kitaplarında işlenişi ile ilgili ilkokul öğretmenlerinin ve ortaokul matematik öğretmenlerinin görüşlerini incelemektir. Aynı zamanda öğretmenlerin ders kitaplarında yer alan zihinden işlem görevlerine yönelik değerlendirmelerini ortaya koymaktır. Bu araştırma Karadeniz Bölgesine ait bir ilin ilçe ve köylerinde farklı devlet okullarında görev yapan 5’i ilkokul 4’ü ortaokul olmak üzere 9 öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Nitel araştırma olarak tasarlanan bu araştırmanın verileri öğretmenlerle iki aşamalı birebir görüşmeler aracılığıyla toplanmıştır. Görüşmenin birinci bölümünde hem ilkokul hem de ortaokul öğretmenlerinin aynı sorular üzerinden zihinden işlemler konusu ile ilgili görüşleri alınmıştır. İkinci bölümünde ise ilkokul ve ortaokul öğretmenleri için ayrı ayrı hazırlanan sorularla ders kitaplarına ve ders kitaplarında yer alan bazı zihinden işlem görevlerine yönelik değerlendirmeleri alınmıştır. Bulgular araştırmaya katılan tüm öğretmenlerin zihinden işlemler konusunu bilmenin pratiklik kazandırma ve günlük hayat problemlerinin çözümüne katkı sağlama açılarından yararlı bulduklarını göstermiştir. Aynı zamanda öğretmenler zihinden işlemler konusunu öğrenirken öğrencilerin zorluk yaşadığına dikkat çekmiştir. Öğretmenlerin inceledikleri örnek görevlere yönelik değerlendirmeleri ise görevlere göre değişiklik gösterse de öğretmenlerin bu görevleri nitelik, zihinden işlemler becerisi kazandırma ve zihinden işlem sürecini ölçme açısından genelde kısmen yeterli veya yetersiz olarak bulduklarını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Zihinden İşlemler Matematik Öğretimi Sınıf Öğretmenleri Ortaokul Matematik Öğretmenleri

Etik Beyan

Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesinin Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulundan, 31.12.2021 karar tarihli, 28 oturum no’lu karar 1 ile etik kurulu onayı

Kaynakça

  • Alajmi, A. (2009). Addressing computational estimation in the Kuwaiti curriculum: Teachers’ views. Mathematics Teacher Education, 12(4), 263–283.
  • Alsawaie, O. N. (2012). Number sense-based strategies used by high-achieving sixth grade students who experienced reform textbooks. International Journal of Science and Mathematics Education, 10, 1071–1097. https://doi.org/10.1007/s10763-011-9315-y
  • Apladı, D., Canbaz-Kırıkcıoğlu, R., & Cerit, Ç. F. (2021). İlkokul matematik 2. sınıf ders kitabı. MEB
  • Aydın-Güç, F., & Hacısalihlioğlu-Karadeniz, M. (2016). Ortaokul öğrencilerinin kullandıkları zihinden toplama işlemi yapma stratejilerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 621–639.
  • Beishuizen, M. (1993). Mental strategies and materials or models for addition and subtraction up to 100 in Dutch second grades. Journal for Research in Mathematics Education, 24, 294–323. https://doi.org/10.5951/jresematheduc.24.4.0294
  • Blöte, A. W., Klein, A. S., & Beishuizen, M. (2000). Mental computation and conceptual understanding. Learning and instruction, 10(3), 221–247. https://doi.org/10.1016/S0959-4752(99)00028-6
  • Boz-Yaman, B., & Bulut, S. (2017). Ortaokul matematik öğretmenlerinin tahmin hakkındaki görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(1), 48–80. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.354985
  • Bütüner, S. Ö. (2020). Türk ve Singapur matematik ders kitaplarının zihinden hesaplama konusunda kullanılan stratejiler açısından karşılaştırılması. Turkish Journal of Mathematics Education, 1(1), 79–112.
  • Cantürk, N. (2020). İlkokul 1. sınıf matematik ders kitabı. Açılım Yayınları
  • Carroll, W. M. (1996). Mental computation of students in a reform‐based mathematics curriculum. School Science and Mathematics, 96(6), 305–311. https://doi.org/10.1111/j.1949-8594.1996.tb15840.x
  • Carvalho, R., & Rodrigues, M. (2021). Mental computation: An overview on this special issue. Journal of Mathematics Education, 14(1), 1–5. https://doi.org/10.26711/007577152790060
  • Cırıtcı, H., Gönen, İ., Araç, D., Özarslan, M., Pekcan, N., & Şahin, M. (2019). Ortaokul matematik 5. sınıf ders kitabı. MEB.
  • Çelikkol, E. (2022). Preservice primary teachers’ mental computation strategies in structurally-related addition and subtraction problems [Unpublished Master's thesis]. Middle East Technical University.
  • Çibir, A., & Yazgan, Y. (2021). ASSURE öğretim tasarım modeline dayalı ders tasarımının ilkokul ikinci sınıfta zihinden toplama işlemindeki başarıya etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 18(39), 485–520. https://doi.org/10.26466/opus.846504
  • Duran, M., Doruk, M., & Kaplan, A. (2016). Ortaokul öğrencilerinin zihinden hesaplama yaparken kullandıkları stratejiler. Elementary Education Online, 15(3), 742–760. https://doi.org/10.17051/io.2016.00048
  • Erdem, E. (2017). Mental computation: Evidence from fifth graders. International Journal of Science and Mathematics Education, 15, 1157–1174. https://doi.org/10.1007/s10763-016-9722-1
  • Erdem, Z. Ç., & Duran, H. (2015). Yetişkinlerin zihinden hesaplama becerilerinin özellikleri üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi, 6(3), 463–482. https://doi.org/10.16949/turcomat.41967
  • Erenkuş, M. A., & Savaşkan, D. E. (2018). Ortaokul matematik 5. sınıf ders kitabı. Koza Yayınları
  • Genç, N., Güleç, H., Şahin, N., & Taşçı, S. (2021). İlkokul matematik 3. sınıf ders kitabı. MEB
  • Gürbüz, R., & Erdem, E. (2016). Relationship between mental computation and mathematical reasoning. Cogent Education, 3(1), 1–18. https://doi.org/10.1080/2331186X.2016.1212683
  • Hacısalihoğlu-Karadeniz, M., & Hodancı, A. N. (2023). Beşinci sınıf öğrencilerinin hedef 5 zekâ oyununda kullandıkları zihinden toplama ve çıkarma işlemi stratejilerinin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 794–822. https://doi.org/10.53444/deubefd.1258405
  • Heirdsfield, A. N. (2000). Mental computation: Is it more than mental architecture? [Paper presentation]. Annual Meeting of the Australian Association for Research in Education, Sydney. http://www.aare.edu.au/00pap/hei00259.
  • Joung, E. (2018). A study of preservice teachers’ mental computation attitudes, knowledge, and flexibility in thinking for teaching mathematics [Yayımlanmamış doktora tezi]. Southern Illinois University.
  • Kayapınar, A., Şahin, N., Erdem, G., & Şentürk-Leylek, B. (2021). İlkokul matematik 4. sınıf ders kitabı. MEB. Kumm, M., & Graven, M. H. (2024). Exploring pre-service teachers' knowledge of efficient calculation strategies. South African Journal of Childhood Education, 14(1), 1-13. https://doi.org/10.4102/sajce.v14i1.1494
  • Lemonidis, C., Tsakiridou, H., & Meliopoulou, I. (2018). In-service teachers’ content and pedagogical content knowledge in mental calculations with rational numbers. International Journal of Science and Mathematics Education, 16, 1127–1145. https://doi.org/10.1007/s10763-017-9822-6
  • Luwango, L. (2020). The development of pre-service teachers’ mathematical knowledge for teaching flexible mental computation [Yayımlanmamış doktora tezi]. Stellenbosch University.
  • Maclellan, E. (2001). Mental calculation: Its place in the development of numeracy. Westminster Studies in Education, 24(2), 145–154. https://doi.org/10.1080/0140672010240205
  • McIntosh, A., Nohda, N., Reys, B., & Reys, R. (1995). Mental computation performance in Australia, Japan and the United States. Educational Studies in Mathematics, 29, 237–258. https://doi.org/10.1007/BF01274093
  • Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2. baskı). London: SAGE.
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Matematik dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5,6,7 ve 8. sınıflar). MEB.
  • Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Ortaokul matematik dersi öğretim prograı (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Türkiye yüzyılı maarif modeli. MEB
  • National Council of Teachers of Mathematics [NCTM]. (2000). Principles and standards for school mathematics. Author.
  • Osana, H. P., & Kindrat, A. N. (2023). Examining the impact of a mental computation classroom intervention on the relational thinking of seventh-grade students. Journal of Mathematics Education, 14(1), 47–70. https://doi.org/10.26711/007577152790063
  • Reys, B. J. (1985). Mental computation. Arithmetic Teacher, 32(6), 43–46. https://doi.org/10.5951/AT.32.6.0043
  • Reys, R. E. (1984). Mental computation and estimation: Past, present and future. Elementary School Journal, 84, 546–557. https://doi.org/10.1086/461383.
  • Reys, R. E., Reys, B. J., Nohda, N., & Emori, H. (1995). Mental computation performance and strategy use of Japanese students in grades 2, 4, 6, and 8. Journal for research in mathematics education, 26(4), 304–326. https://doi.org/10.5951/jresematheduc.26.4.0304.
  • Rogers, A. (2009). Mental computation in the primary classroom. In R. P. Hunting, T. Fitzpatrick, J. A. Milne, D. J. Itter, D. L. Martin, T. M. Mills, C. T. Lenard (Eds.), Proceedings of the Mathematical Association of Victoria 46th Annual Conference–Mathematics of Prime Importance, Brunswick, Victoria, (pp. 190 –199). MERGA.
  • Sowder, J. T. (1990). Mental computation and number sense. The Arithmetic Teacher, 37(7), 18–20. https://doi.org/10.5951/AT.37.7.0018.
  • Varol, F., & Farran, D. (2007). Elementary school students’ mental computation proficiencies. Early Childhood Education Journal, 35, 89–94. https://doi.org/10.1007/s10643-007-0173-8
  • Thompson, I. (1999). Mental calculation strategies for addition and subtraction. Part 1. Mathematics in school, 28(5), 2–4.
  • Thompson, I. (2000). Mental calculation strategies for addition and subtraction: Part 2. Mathematics in school, 29(1) 24–26.
  • Üstündağ, M., & Sümen, Ö. Ö (2023). Sınıf öğretmeni adaylarının zihinden toplama işlemi yaparken kullandıkları stratejilerin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 1929–1941. https://doi.org/10.24315/tred.1259021.
  • Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
Toplam 43 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Matematik Eğitimi
Bölüm Bu Sayıda
Yazarlar

Kevser Mermer 0009-0005-6691-3827

Makbule Gözde Didiş Kabar 0000-0003-4202-2323

Erken Görünüm Tarihi 19 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi
Gönderilme Tarihi 11 Temmuz 2024
Kabul Tarihi 17 Mart 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 27 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Mermer, K., & Didiş Kabar, M. G. (2025). Zihinden İşlemler Konusunun Öğretimi ve Ders Kitaplarındaki Öğretimsel İçeriği: Öğretmenler Ne Düşünüyorlar. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2), 183-197. https://doi.org/10.17556/erziefd.1514800

Erzincan University Journal of Education Faculty