Öz
Bu çalışmada, 14. yüzyıl şairlerinden Ahmedî’nin İskendernâme adlı mesnevisinde yer alan Kaydâfa ve Gülşah adlı kadın karakterlerin psikanalitik bağlamda temsili ele alınmıştır. Özellikle Jung’un analitik psikolojisinde yer alan animus ve kolektif bilinçdışı kavramları ekseninde kadın kimliğinin aşk ve iktidar ile olan ilişkisi değerlendirilmiştir. Jung’a göre kadın, bilinçdışı düzlemde taşıdığı eril unsurları tanıma ve içselleştirme sürecinde animus arketipiyle yüzleşerek bireyleşim yolunda ilerler. Bu bağlamda çalışma, Kaydâfa ve Gülşah’ın klasik edebî anlatılarda rastlanan pasif kadın imgesinin ötesine geçip geçmediğini sorgulamakta, maskülen yönlerinin nasıl temsil edildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Eserde aşk, iktidar ve kimlik mücadelelerinin iç içe geçtiği bu kadın figürlerinin, kendi içsel erklerini keşfederek edilgenlikten aktifliğe evrildikleri, erkek egemen yapılar karşısında dengeleyici ve dönüştürücü roller üstlendikleri sonucuna ulaşılmıştır. Böylelikle Ahmedî’nin söz konusu karakterleri, yalnızca mesnevi geleneğinde biçimsel bir unsur değil; aynı zamanda bireysel ve kolektif bilinçdışının edebî bir yansıması olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışma aynı zamanda klasik metinlerdeki kadın temsillerinin psikanalitik okumalarla yeniden yorumlanabileceğini göstermesi bakımından da önem taşımaktadır.
Anahtar Kelimeler
Ahmedî İskendernâme animus kadın kimliği analitik psikoloji.
Kaynakça
- Akdoğan, Yaşar (2017). Ahmedî İskendernâme, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. https://ekitap. ktb. gov. tr/?
- Bezenmiş, Tuba (2022). Bir Yolculuğun Hikâyesi, Yûsuf û Züleyhâ Mesnevisinde Kemâlât (Psikanaltik Bir İnceleme). Ankara: Sonçağ Yayınları.
- Bozkurt, Kenan (2024). Fuzûlî’de Güzellik Tasavvuru. Ankara: Sonçağ Yayınları.
- Çetinkaya, Ülkü (2008). Divan Edebiyatında Kadına Genel Bakış. Turkish Studies, 3 (4), 279-334.
- Doğan, Ahmet (2017). Hüsn ü Aşk Aşkın Kalbe Yolculuğu. İstanbul: Değişim Yayınları.
- Fordham, Frieda (2011) Jung Psikolojisinin Ana Hatları, çev. Aslan Yalçıner. İstanbul: Say Yayınları.
- İçli, Ahmet (2016). Şehir ve Kadın: V. Uluslararası Canik Sempozyumu, 2.cilt (s. 899-907). Samsun.
- İçli, Ahmet (2022). Şehrin Öteki Yüzü: Gayrımüslimler. Klasik Türk Edebiyatında Öteki (ed. Adnan Oktay). İstanbul: Çizgi Yayınları.
- Jung, Carl G. (2020a). Jung Psikolojisi “Bir Psikoloji & Modern Psikanaliz Kuramı”. İstanbul: Ekitap Yayınları.
- Jung, Carl G. (2020b) Maskülen Erilliğin Farklı Yüzleri, çev. Didem Gamze Erdinç. İstanbul: Pinhan Yayınları.
- Jung, C. G. (2021a). Analitik Psikoloji Üzerine İki Deneme, çev. İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Pinhan Yayınları.
- Jung, Carl G. (2021b), Kırmızı Kitap Liber Novus, çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Jung, Carl G. (2022). Jung: Arketipler, Rüyalar ve Din, çev. Süha Zaimoğlu. İstanbul: Lejand Kitap Yayınları.
- Reis, Huriye (2009). Kitaplarda Kadın Olmak: Chaucer ve Ortaçağ İngiliz Edebiyatında Kadın Söyleminin Sorunsallığı. Turkish Studies, 4 (2), 487-506.
- Solak, Ömer (2021). Edebiyat Bilgi ve Kuramları: Edebiyat Çalışmalarında Kuram ve Yöntem. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
- Solaker, A. A. (2017). Eril Tahakkümün İmgesi Olarak Edebiyatta Kadın. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR). 4 (11), 582-588
- Tunç, Semra (2010). Klasik Türk Şiirinde Kadın Şahsiyetler. Journal of International Social Research, 3 (15), 225-258.
- Türkdoğan, Melike G. (2009). Ahmedî’nin “İskendernâme”sinde Kadın Hükümdar Modeli ve Kraliçe Kaydâfa. Turkish Studies, 4 (7), 760-773.
- Yiğit, Süleyman (2018). Lâmi'î'nin Mesnevîlerinde Kadın Algısı. Söylem Filoloji Dergisi. 3 (2), 217-251.
In The Shadow Of Masculine Memory: The Psychoa-Nalytic Representation Of Female Charac-ters İn The Iskendername
Öz
This study examines the representation of the female characters Kaydâfa and Gülşah in Ahmedî’s 14th-century mesnevi “İskendernâme” through a psychoanalytic lens. Specifically, the relationship between female identity, love, and power is evaluated in the context of Carl Jung’s concepts of “animus” and “collective unconscious. ” According to Jung, a woman progresses on the individuation path by confronting the animus archetype and internalizing the masculine elements she carries within her unconscious. This study aims to investigate whether the characters of Kaydâfa and Gülşah transcend the passive female image commonly found in classical literary narratives and to explore how their masculine traits are represented. The findings suggest that these female figures, where love, power, and identity struggles intertwine, evolve from passivity to activity by discovering their inner strength and assume balancing and transformative roles against male-dominated structures. Thus, Ahmedî's characters are not only formal elements of the mesnevi tradition but also literary reflections of both individual and collective unconscious. This study is significant in that it demonstrates how female representations in classical texts can be reinterpreted through psychoanalytic readings.
Anahtar Kelimeler
Ahmedî İskendernâme animus female identity analytical psychology.
Kaynakça
- Akdoğan, Yaşar (2017). Ahmedî İskendernâme, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. https://ekitap. ktb. gov. tr/?
- Bezenmiş, Tuba (2022). Bir Yolculuğun Hikâyesi, Yûsuf û Züleyhâ Mesnevisinde Kemâlât (Psikanaltik Bir İnceleme). Ankara: Sonçağ Yayınları.
- Bozkurt, Kenan (2024). Fuzûlî’de Güzellik Tasavvuru. Ankara: Sonçağ Yayınları.
- Çetinkaya, Ülkü (2008). Divan Edebiyatında Kadına Genel Bakış. Turkish Studies, 3 (4), 279-334.
- Doğan, Ahmet (2017). Hüsn ü Aşk Aşkın Kalbe Yolculuğu. İstanbul: Değişim Yayınları.
- Fordham, Frieda (2011) Jung Psikolojisinin Ana Hatları, çev. Aslan Yalçıner. İstanbul: Say Yayınları.
- İçli, Ahmet (2016). Şehir ve Kadın: V. Uluslararası Canik Sempozyumu, 2.cilt (s. 899-907). Samsun.
- İçli, Ahmet (2022). Şehrin Öteki Yüzü: Gayrımüslimler. Klasik Türk Edebiyatında Öteki (ed. Adnan Oktay). İstanbul: Çizgi Yayınları.
- Jung, Carl G. (2020a). Jung Psikolojisi “Bir Psikoloji & Modern Psikanaliz Kuramı”. İstanbul: Ekitap Yayınları.
- Jung, Carl G. (2020b) Maskülen Erilliğin Farklı Yüzleri, çev. Didem Gamze Erdinç. İstanbul: Pinhan Yayınları.
- Jung, C. G. (2021a). Analitik Psikoloji Üzerine İki Deneme, çev. İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Pinhan Yayınları.
- Jung, Carl G. (2021b), Kırmızı Kitap Liber Novus, çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- Jung, Carl G. (2022). Jung: Arketipler, Rüyalar ve Din, çev. Süha Zaimoğlu. İstanbul: Lejand Kitap Yayınları.
- Reis, Huriye (2009). Kitaplarda Kadın Olmak: Chaucer ve Ortaçağ İngiliz Edebiyatında Kadın Söyleminin Sorunsallığı. Turkish Studies, 4 (2), 487-506.
- Solak, Ömer (2021). Edebiyat Bilgi ve Kuramları: Edebiyat Çalışmalarında Kuram ve Yöntem. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
- Solaker, A. A. (2017). Eril Tahakkümün İmgesi Olarak Edebiyatta Kadın. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR). 4 (11), 582-588
- Tunç, Semra (2010). Klasik Türk Şiirinde Kadın Şahsiyetler. Journal of International Social Research, 3 (15), 225-258.
- Türkdoğan, Melike G. (2009). Ahmedî’nin “İskendernâme”sinde Kadın Hükümdar Modeli ve Kraliçe Kaydâfa. Turkish Studies, 4 (7), 760-773.
- Yiğit, Süleyman (2018). Lâmi'î'nin Mesnevîlerinde Kadın Algısı. Söylem Filoloji Dergisi. 3 (2), 217-251.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 31 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 23 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 8 Sayı: 2 |
TARANDIĞIMIZ İNDEXLER
Yazar, dergimizde yayınlanan makalelerin telif hakkına sahip olup çalışmaları CC BY-NC 4.0 lisansı altındadır./The author owns the copyright of the articles published in our journal and his works are under CC BY-NC 4.0 licence.