Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Fen Bilimleri Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Sorgulamaya Dayalı Öğretime Yönelik İnançlarının Belirlenmesi

Yıl 2025, , 64 - 96, 30.06.2025

Tolga Saka , Selcan Sungur Alhan , Volkan Göksu

https://doi.org/10.56423/fbod.1433996

Öz

Bu çalışmanın amacı, fen bilimleri öğretmen ve öğretmen adaylarının sorgulamaya dayalı öğretime yönelik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi ve bu öğretime yönelik görüşlerinin karşılaştırılarak belirlenmesidir. Araştırmaya 102 fen bilimleri öğretmen adayı ile 29 fen bilimleri öğretmeni katılmıştır. Çalışmada nicel ve nitel araştırma desenlerinin bir arada kullanıldığı karma araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak sorgulamaya dayalı öğretime yönelik inanç ölçeği ile yarı yapılandırılmış görüşme kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde bağımsız gruplar t testi kullanılırken nitel verilerin analizinde ise içerik analizinden faydalanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin sorgulamaya dayalı öğretime yönelik inançları mesleki kıdem açısından anlamlı bir fark göstermezken, öğretmen adaylarının ise sınıf düzeyi açısından öğrenme alt boyutunda 3. sınıf öğretmen adayları lehinedir. Eğitim alma durumları açısından ölçeğin önem ve yöntem kaynaklı engeller boyutunda ders almayan öğretmenler lehine olurken, pedagojik kaynaklı engeller boyutunda ise ders almayanların öğretmen adayları lehinedir. Nitel bulgularda da hem öğretmenlerin hem de öğretmen adaylarının sorgulamaya dayalı öğretimi uygulama noktasında ön yargılarının olduğu ve çeşitli zorluklar yaşadıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fen Bilimleri Öğretmeni Fen Bilimleri Öğretmen Adayı Sorgulamaya Dayalı Öğretim Sorgulamaya Dayalı Öğretime Yönelik İnanç

Etik Beyan

Yapılan bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Çalışmaya katılım gönüllülük esasına göre gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında Sorgulamaya dayalı öğretime yönelik inanç ölçeğinin kullanılması için Kocagül Sağlam ve Şahin’den gerekli izin alınmıştır. Ayrıca çalışmanın yürütülebilmesi için Kars il Milli Eğitim Müdürlüğünden gerekli tüm resmi izinler alınmıştır. Buna ek olarak çalışma için Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu’ndan etik belgesi alınmıştır. Çalışmaya katılan Öğretmen ve öğretmen adaylarına, çalışma esnasında paylaştıkları bilgilerin gizliliğinin sağlanacağı konusunda bilgilendirme de yapılmıştır. Tablo 10. Etik kurul bilgileri Etik değerlendirmeyi yapan kurul adı : Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu Etik değerlendirme kararının tarihi : 16/01/2024 Etik değerlendirme belgesi sayı numarası : 01

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

  • Alvarado, A. E. ve Herr, P. R. (2003). İnquiry-based learning using everyday objects: Hands-on instructional strategies that promote active learning. Sage Publications Ltd.
  • Anderson, R. D. (2007). Inquiry as an organizing theme for science education. In S. K. Abell & N.G. Lederman (Eds.), Handbook of research on science education (pp. 807-830). Mahwah, NJ:Erlbaum.
  • Assiri, Y. I. (2016). Science teachers' knowledge, beliefs, values, and concerns of teaching through inquiry [Unpublished doctoral dissertation]. Southern Illinois University at Carbondale.
  • Avery, L. M. ve Meyer, D. Z. (2012). Teaching science as science is practiced: Opportunities and limits for enhancing preservice elementary teachers' self‐efficacy for science and science teaching. School Science and Mathematics, 112(7), 395-409. https://doi.org/10.1111/j.1949-8594.2012.00159.x
  • Bayrak-Özmutlu, E. (2018). Öğretmenlerin mesleki inançları, mesleki inançlarının kaynakları ve mesleki inançlar temelinde öğretmen tiplerinin belirlenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Bayram, Z. (2015). Öğretmen adaylarının rehberli sorgulamaya dayalı fen etkinlikleri tasarlarken karşılaştıkları zorlukların incelenmesi. Hacettepe Eğitim Dergisi, 30(2), 15-29.
  • Bell, R. L., Smetana, L., & Binns, I. (2005). Simplifying inquiry instruction. The science teacher, 72(7), 30-33.
  • Blackley, S. ve Howell, J. (2015). A STEM narrative; 15 years in the making. Australian Journal of Teacher Education, 40(7), 102-112. http://dx.doi.org/10.14221/ajte.2015v40n7.8
  • Branch, J. L. ve Solowan, D. G. (2003). Inquiry-based learning: The key to student success. School Libraries in Canada, 22(4), 6-12.
  • Brown, P. L., Abell, S. K., Demir, A. ve Schmidt, F. J. (2006). College science teachers' views of classroom inquiry. Science education, 90(5), 784-802. https://doi.org/10.1002/sce.20151
  • Büyükkaragöz, S. ve Çivi, C. (1999). Genel öğretim metotları. Beta Basım Yayın Dağıtım AŞ.
  • Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. bs.). Pegem Akademi.
  • Chabalengula, V. M. ve Mumba, F. (2012). Inquiry based science education: A scenario on Zambia’s high school science curriculum. Science Education International, 23(4), 307-327.
  • Cheung, D. (2007). Facilitating chemistry teachers to implement inquiry-based laboratory work. International Journal of Science and Mathematics Education, 6 (1), 107-130. https://doi.org/10.1007/s10763-007-9102-y
  • Chiappetta, E. L. ve Adams, T. R. (2004). Science ınstruction ın the middle and secondary schools: Developing fundamental knowledge and skills for teaching. New Jersey: Pearson Merrill Prentice Hall.
  • Choi, S. ve Ramsey, J. (2009). Constructing elementary teachers' beliefs, attitudes, and practical knowledge through an ınquiry‐based elementary science course. School Science and Mathematics, 109(6), 313-324. https://doi.org/10.1111/j.1949-8594.2009.tb18101.x
  • Chu, S., Chow, K., Tse, S. K. ve Kuhlthau, C. C. (2008). Grade four students’ development of research skills through inquiry-based learning projects. School Libraries Worldwide, 14(1), 10-37. https://doi.org/10.29173/slw6775
  • Costenson, K. ve Lawson, A. E. (1986). Why isn't inquiry used in more classrooms?. The American Biology Teacher, 48(3), 150-158. https://doi.org/10.2307/4448241
  • Creswell, J. W. (2019). Karma yöntem araştırmalarına giriş (2. baskı) (Çev. M. Sözbilir). Pegem Akademi.
  • Cuevas, P., Lee, O., Hart, J. ve Deaktor, R. (2005). Improving science inquiry with elementary students of diverse backgrounds. Journal of Research in Science Teaching, 42(3), 337-357. https://doi.org/10.1002/tea.20053
  • Dockers, J. E. (2010). Attitudes and beliefs, about inquiry science, of middle level and secondary science teachers in northwest Arkansas and northwest Oklahoma [Unpublished doctoral dissertation[. University of Arkansas.
  • Eick, C. J. ve Reed, C. J. (2002). What makes an inquiry‐oriented science teacher? The influence of learning histories on student teacher role identity and practice. Science Education, 86(3), 401-416. https://doi.org/10.1002/sce.10020
  • Enyedy, N., Goldberg, J. ve Muir Welsh, K. (2005). Complex dilemmas of identity and practice. Science Education, 90(1), 68–93. https://doi.org/10.1002/sce.20096
  • European Commission (2007). Science Education Now: A Renewed Pedagogy fort he Future of Europe. Office for Offical Publications of the European Communities.
  • Feyzioğlu Y., Feyzioğlu E. ve Demirci, N. (2016). Aktif doğrudan veya yapılandırılmış buluş: Fen bilimleri öğretmenlerinin fen öğretimi yönelimlerinin belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(1), 150-173. https://doi.org/10.21764/efd.49128
  • Furtak E. (2006). The problem with answers: An exploration of guided scientific inquiry teaching. Science Education, 90(3), 453–467. https://doi.org/10.1002/sce.20130
  • Gilbert, A. (2009). Utilizing science philosophy statements to facilitate K-3 teacher candidates’ development of inquiry-based science practice. Early Childhood Education Journal, 36(5), 431-438. https://doi.org/10.1007/s10643-009-0302-7
  • Guotao, Z. ve Xiaoming, L. (1997). Monograph of Educational Psychology. China Audit Press.
  • Guskey, T. R. (1988). Teacher efficacy, self-concept, and attitudes toward the implementation of instructional innovation. Teaching and teacher education, 4(1), 63-69.
  • Guskey, T. R. (2002). Professional development and teacher change. Teachers and teaching, 8(3), 381-391. https://doi.org/10.1080/135406002100000512
  • Gürbüz, F. ve Bostan Sarıoğlan, A. (2022). Fen bilimleri öğretmenlerinin sorgulamaya dayalı öğrenmede soru sormaya yönelik görüşlerinin incelenmesi. Current Perspectives in Social Sciences, 26(2), 237-244. https://doi.org/10.5152/JSSI.2022.1039645
  • Harlen, W. (2004). Evaluating inquiry-based science developments. DC: National Research Council.
  • Haskell, H. D. (2002). Lecture to inquiry: The transformation of a tech prep biology teacher [Unpublished doctoral dissertation]. University of Clemson.
  • Johnson, K. E. (2004). Middle school science inquiry: Connecting experiences and beliefs to practice. [Unpublished doctoral dissertation]. University of Colorado at Denver.
  • Kapanadze, M., Bolte, C., Schneider, V. ve Slovinsky, E. (2015). Enhancıng scıence teachers’contınuous professıonal development ın the fıeld of ınquıry based scıence educatıon. Journal of Baltic Science Education, 14(2), 254-266.
  • Kaya, G. ve Yılmaz, S. (2016). Açık sorgulamaya dayalı öğrenmenin öğrencilerin başarısına ve bilimsel süreç becerilerinin gelişimine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 300-318. https://doi.org/10.16986/HUJE.2016016811
  • Kennedy, M. M. (1997) Defining an ideal teacher education program. Paper for the National Council for Accreditation of Teacher Education. Michigan State University. Available online at: https://www.msu.edu/~mkennedy/publications/docs/Teacher%20Ed/Ken nedy%20to%20NCATE.pdf (accessed 13 July 2023).
  • Keys C. W. ve Bryan, L. A. (2001). Co-constructing inquiry-based science with teachers: Esential research for lasting Reform, Journal of Research in Science Teaching, 38 (6), 631-645. https://doi.org/10.1002/tea.1023
  • King, K., Shumow, L. ve Lietz, S. (2001). Science education in an urban elementary school: Case studies of teacher beliefs and classroom practices. Science Education, 85(2), 89–110. https://doi.org/10.1002/1098-237X(200103)85:2<89::AID-SCE10>3.0.CO;2-H
  • Kocagül Sağlam, M. ve Şahin, M. (2016). Sorgulamaya dayalı öğretime yönelik inanç ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi (BAED), 7(14), 1-20.
  • Kocagül, M. (2013). Sorgulamaya dayalı mesleki gelişim etkinliklerinin ilköğretim Fen ve Teknoloji öğretmenlerinin bilimsel süreç becerilerine, öz-yeterlik ve sorgulamaya dayalı öğretime ilişkin inançlarına etkisi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
  • Korkut, K. (2009). Sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançları ile sınıf yönetimi beceri algıları arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Kowalczyk l. D. (2003). An analysis of K-5 teachers’ beliefs regarding the uses of direct instruction, the discovery method and the ınquiry method in elementary science education [Unpublished doctoral dissertation]. University of Pennsylvania.
  • Kozikoğlu, İ. ve Özcanlı, N. (2020). Destekleme ve yetiştirme kurslarına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri: Bir karma yöntem çalışması. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(30), 280-305. https://doi.org/10.35675/befdergi.663839
  • Lee, C. A. ve Houseal, A. (2003). Self-Efficacy, standards and benchmarks as factors in teaching elementary school science. Journal of Elementary Science Education, 15(1), 37-56. https://doi.org/10.1007/BF03174743
  • Lim, B. R. (2001). Guidelines for designing ınquiry-based learning on the web: Online professional development of educators [Unpublished doctoral dissertation]. Indiana University.
  • Lubben, R. ve Ramsden, J. B. (1998). Assessing pre-university students through extended individual investigations: Teachers’ and examiners’ views. International Journal of Science Education, 20(1), 833-848. https://doi.org/10.1080/0950069980200706
  • Lumpe, A.T., Haney, J. J. ve Czerniak, C. M. (2000). Assessing teachers’ beliefs about their science teaching context. Journal of Research in Science Teaching, 37(3), 275-292. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-2736(200003)37:3<275::AID-TEA4>3.0.CO;2-2
  • Marshall, C. & Rossman, G. B. (2014). Designing Qualitative Research. New York: Sage.
  • Marshall, J. C., Horton, R., Igo, B. L. ve Switzer, D. M. (2009). K-12 science and mathematics teachers’ beliefs about and use of inquiry in the classroom. International Journal of Science and Mathematics Education, 7(1), 575-596. https://doi.org/10.1007/s10763-007-9122-7
  • McNabb, D. E. (2015). Research Methods For Political Science: Quantitative And Qualitative Methods. London: Routledge.
  • McCombs, B. L. (1997). Self-assessment and reflection: Tools for promoting teacher changes toward learner-centered practices. Nassp Bulletin, 81(587), 1-14. https://doi.org/10.1177/019263659708158702
  • Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. 2nd ed. Newbury Park, CA: Sage.
  • Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013). Talim ve terbiye kurulu başkanlığı ilköğretim kurumları (ilkokul ve ortaokul) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları.
  • Minner, D. D., Levy, A. J. ve Century, J. (2010). Inquiry‐based science instruction-what is it and does it matter? Results from a research synthesis years 1984 to 2002. Journal of Research in Science Teaching, 47(4), 474-496. https://doi.org/10.1002/tea.20347
  • Pereira, F. Lopes, A. ve Marta, M. (2015). Being a teacher educator: professional identities and conceptions of professional education. Educational research, 57(4), 451-469. http://dx.doi.org/10.1080/00131881.2015.1078142
  • Ramnarain, U. D. (2014). Teachers’ perceptions of inquiry-based learning in urban, suburban, town ship and rural high schools: the context-specificity of science curriculum implementation in South Africa. Teaching and Teacher Education, 38, 65-75. https://doi.org/10.1016/j.tate.2013.11.003
  • Richardson, V. (1996). The role of attitudes and beliefs in learning to teach. Handbook of research on teacher education, 2(102-119), 273-290.
  • Roehrig, G.H. ve Luft, J.A. (2004). Constraints experienced by beginning secondary science teachers in implementing scientific inquiry lessons. International Journal of Science Education, 26, 3-24. https://doi.org/10.1080/0950069022000070261
  • Saka, T. ve Saka, A. Z. (2020). Fen bilimleri öğretmenlerinin 5. sınıf düzeyinde rehberli araştırma sorgulamaya dayalı öğretim yaklaşımını uygulama durumları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Dergisi, 10(2), 415-444. https://doi.org/10.19126/suje.597482
  • Soprano, K. ve Yang, L. L. (2013). Inquiring into my science teaching through action research: A case study on one pre-service teacher’s inquiry-based science teaching and self-efficacy. International Journal of Science and Mathematics Education, 11(6), 1351-1368.
  • Staer, H., Goodrum, D. ve Hackling, M. (1998). High school laboratory work in Western Australia: Openness to inquiry. Research in Science Education, 28(2), 219-228. https://doi.org/10.1007/BF02462906
  • Şahingöz, S. ve Cobern, W. W. (2018). Uygulamalı bilim eğitimi kursuna katılan fen bilimleri öğretmenlerinin araştırma-sorgulamaya dayalı öğretime göre öğretim tercihlerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(4), 1371-1382. https://doi.org/10.24106/kefdergi.413586
  • Şen, Ş., Yılmaz, A. ve Erdoğan, Ü. I. (2016). Sorgulamaya dayalı laboratuvar etkinliklerine ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. İlköğretim Online, 15(2) 443-468. https://doi.org/10.17051/io.2016.25448
  • Tatar, N. ve Kuru, M. (2006). Fen eğitiminde araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının akademik başarıya etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(31), 147-158.
  • Tatar, N. (2006). İlköğretim fen eğitiminde araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının bilimsel süreç becerilerine, akademik başarıya ve tutuma etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Thier, H. D. ve Daviss, B. (2001). Developing inquiry-based science materials. A guide for educators. Teachers College Press.
  • Trowbridge, L.W. ve Bybee, R.W. (1996). Becoming a secondary school science teacher (5th edition) Columbus, OH: Merrill.
  • Varma, T., Volkmann, M. ve Hanuscin, D. (2009). Preservice elementary teachers’ perceptions of their understanding of inquiry and inquiry-based science pedagogy: Influence of an elementary science education methods course and a science field experience. Journal of Elementary Science Education, 21(4), 1-22. https://doi.org/10.1007/BF03182354
  • Welch, W., Klopfer, L., Aikenhead, G. ve Robinson, J. (1981). The role of inquiry in science education: Analysis and recommendations. Science Education, 65, 33-50. https://doi.org/10.1002/sce.3730650106
  • Wilke R. R. ve Straits W. J. (2005). Practical Advice for teaching ınquiry-based science process skills in the biological sciences. The American Biology Teacher, 67(9), 534-540. https://doi.org/10.2307/4451905
  • Windschitl, M. (2004). Folk theories of “inquiry:” How preservice teachers reproduce the discourse and practices of an atheoretical scientific method. Journal of Research in Science Teaching, 41(5), 481-512. https://doi.org/10.1002/tea.20010
  • Wood, W. B. (2003). Inquiry-based undergraduate teaching in life sciences at large research universities: A perspective on the boyer commision report. Cell Biology Education, 2(2), 112-116. https://doi.org/10.1187/cbe.03-02-0004
  • Yamaç, A., Çeliktürk Sezgin, Z. ve Kocaarslan, M. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının yazma ve yazma öğretimine ilişkin deneyim ve inançları. Electronic Turkish Studies, 11(3), 2355-2370. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9318
  • Yetişir, M. İ. (2016). Rehberli araştırma-sorgulamaya dayalı fizik öğretimi: Öğretmen adaylarının akademik başarıları ve uygulama hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 49(1), 159-182. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001379
  • Yıldız, M. (2013). Öğretim ilke ve yöntemleri (4. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Yılmaz, S. (2021). Öğretmen adaylarının sorgulama becerilerinin fen öğretimi yeterlik inançları ve karşılaşılan engeller açısından incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
Toplam 77 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Fen Bilgisi Eğitimi
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Tolga Saka 0000-0002-0042-0836

Selcan Sungur Alhan 0000-0002-7621-2961

Volkan Göksu 0000-0001-8202-7730

Proje Numarası Yok
Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 8 Şubat 2024
Kabul Tarihi 12 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025

Kaynak Göster

APA Saka, T., Sungur Alhan, S., & Göksu, V. (2025). Fen Bilimleri Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Sorgulamaya Dayalı Öğretime Yönelik İnançlarının Belirlenmesi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 13(1), 64-96. https://doi.org/10.56423/fbod.1433996

Dergide yayımlanmak üzere gönderilen çalışmaların daha önce hiç bir yerde yayımlanmamış ve aynı anda başka bir dergiye gönderilmemiş olması gerekir. Çalışmaların başka dergilerde daha önce yayımlanmamış olması ve/veya değerlendirme sürecinde olmaması yazar(lar)ın sorumluluğundandır. Bu tür bir husus tespit edildiğinde çalışma yazar(lar)a geri gönderilir.

Dergiye çalışma göndermeyi düşünen araştırmacılar https://dergipark.org.tr/tr/pub/fbod dergi adresinde bulunan “Yazım Kuralları”, "Yazarlar İçin Rehber" ve “Makale Gönder” sayfalarını inceleyerek çalışmalarını internet ortamında gönderebilirler. FBÖD ücretsiz bir dergi olup, dergiye gönderilen çalışmalar için yazarlardan değerlendirme veya basım ücreti talep edilmemektedir. Dergide yayımlanan çalışmaların tamamının tam metinleri ücretsiz erişime açıktır. Dergide yayımlanan makalelerden kaynak gösterilmek suretiyle alıntı yapılabilir.

Dergide yayımlamak üzere çalışmalarınızı bekler, derginin ülkemizde fen bilimleri eğitimi ve öğretiminin gelişmesi, bilim okur-yazarlığının yaygınlaşması ve öğretmenlerin uygulamaya dönük ihtiyaçlarının karşılanması amaçlarına katkı sağlamasını temenni ederiz.

EDİTÖR