Development Level and Geographical Distribution of Turkey’s Food Trade Partners: An Assessment the Framework of IIT Theory
Öz
This study evaluates the effects of neoliberal policies on Turkey's agricultural trade within the framework of Intra-Industry Trade (IIT) theory and geographical location. Turkey has undergone significant transformations in its agricultural sector since the implementation of neoliberal policies in 1980. Before 1980, the agricultural sector had a significant share in Turkey’s GDP, but this share has steadily declined due to neoliberal policies. During this period, Turkey became both an exporter and importer, with geographical proximity and development levels playing a key role in shaping its trade relations. In this study, Turkey’s agricultural trade partners were classified based on their income levels and geographical locations, and trade relations were analyzed. The chi-square tests conducted revealed that Turkey established significant trade relationships with high-income countries in agricultural exports. However, a similar relationship was not found among its import partners. This finding suggests that Turkey's agricultural exports are more concentrated with developed countries, and neoliberal policies have reinforced this trend. The broader geographical spread of imports, on the other hand, has increased Turkey's dependence on foreign agricultural products. In conclusion, it is recommended that agricultural policies should focus on supporting local production and reducing dependency on foreign agricultural inputs.
Anahtar Kelimeler
Neoliberal Policies Intra-Industry Trade Agricultural Trade Policy Development Level
Kaynakça
- Bakırcı, M. (2007), Türkiye'de Kırsal Kalkınma: Kavramlar-Politikalar-Uygulamalar, İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
- Bhattacharyya, M., Banerjee, A. (2004), “Integration of Global Capital Market: An Empirical Exploration”, International Journal of Theoretical and Applied Finance, 7: 385-405. doi:10.1142/S0219024904002529
- Büyükipekçi, İ., & İş, S. (2020). Türkiye’nin ithalat ve ihracat yaptığı ilk 10 ülke bağlamında turizm sektörünün ülke ekonomisine etkisinin değerlendirilmesi. Çatalhöyük Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 316–331.
- Canbay, S., & Kırca, M. (2020). Türkiye’de sanayi ve tarım sektörü faaliyetleri ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkiler: Kaldor Büyüme Yasasının analizi. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(2), 529–548.
- Dünya Bankası, (2024), Dünya Bankası Veri Tabanı, https://data.worldbank.org/
- Erdinç, S., & Aydınbaş, M. (2023). Türkiye’de tarımsal ürün ihracatı ile kişi başına düşen gelir arasındaki nedensellik ilişkisi. Pamukkale Ekonomik Bakış, 6(1), 66–83.
- FAO, (2024), Birleşmiş Milletler Tarım ve Gıda Organizasyonu Veri Tabanı, https://www.fao.org/faostat/en/#data
- Greenaway, D., Milner, C. (1987), “On the Measurement of Intra-Industry Trade”, Economic Journal, 93/372: 900-908. doi:10.2307/2232755
- Grubel, H. G., & Lloyd, P. J. (1971). The empirical measurement of intra-industry trade. Economic Record, 47, 494-517. doi:10.1111/j.1475-4932.1971.tb00772.x
- Koşar, A. (2018). Türkiye’nin son 10 yılda en çok ihracat ve ithalat yaptığı ülkelerin hiyerarşik kümeleme analizi ile gruplandırılması ve değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(2), 274–284.
- Küçükefe, M., & Demiroz, S. (2010). Intra-industry trade in agricultural and food products: The case of Turkey. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 1–16.
- Lee, H-H., Sohn, C-H. (2004), “South Korea's Marginal Intra-Industry Trade and the Choice of Preferential Partners”, Asian Economic Papers, 3/3: 94–116. doi:10.1162/1535351054825265
- Linder, S.B. (1961), An Essay on Trade and Transformation. New York, John Wiley.
- Mehmet Aslan, M. (2022). Tarım ürünleri ihracatı ekonomik büyümeyi destekliyor mu? Türkiye’den ampirik bulgular. In Ecosus 2022 Bildiri Kitabı (ss. 57–66). Artvin Çoruh Üniversitesi.
- Öztürk, Ş., Nas, F., İçgöz, E. (2008), “24 Ocak Kararları, Neo-Liberal Politikalar ve Türkiye Tarımı”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/2: 15-32.
- Pomfret, R. (1987), “On the Division of Labour and International Trade: or Adam Smith’s Explanation of Intra-Industry Trade”, Journal of Economic Studies, 13/4: 55-62. doi: 10.1108/eb002633
- Ramakrishnan, A., Varma, P. (2014), “Do Free Trade Agreements Promote Intra-Industry Trade? The Case of India and Its FTAs”, International Journal of Trade and Global Markets, 7: 129-144. doi:10.1504/IJTGM.2014.062855
- Seyidoğlu, H. (2009), Uluslararası İktisat Teori, Politika ve Uygulama, İstanbul: Güzem Can Yayınları.
- Shahbaz, M., Leitao, N. C., Butt, M. S. (2012), “Pakistan Intra-industry Trade: A Panel Data Approach”, International Journal of Economics and Financial Issues, 2/2: 225-232.
- Şahinli, M. A. (2013). Comparative advantage of agriculture sector between Turkey and European Union. African Journal of Agricultural Research, 8(47), 5961–5970. https://doi.org/10.5897/AJAR2013.7200
- Türkiye İstatistik Kurumu. (2014). İstatistik göstergeler 1923–2013. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları.
- Veeramani, C. (2002), “Intra-Industry Trade of India: Trends and Country-Specific Factors”, Weltwirtschaftliches Archiv, 138/3: 509-533. doi:10.1007/BF02707952
- Veeramani, C. (2009), “Trade Barriers, Multinational Involvement and Intra-Industry Trade: Panel Data Evidence from India”, Applied Economics, 41/20: 2541-2553. doi:10.1080/00036840701235688
- Xing, Y.Q. (2007), “Foreign Direct Investment and China’s Bilateral Intra-Industry Trade with Japan and the US”, Journal of Asian Economics, 18: 685-700. doi:10.1016/j.asieco.2007.03.011
- Yapraklı, S. (2007). Türkiye’de ihracat ile ekonomik büyüme arasındaki nedensellik: Ekonometrik bir analiz. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 5, 17–36.
- Yılmaz, Ş. E. (2016), Dış Ticaret Kuramlarının Evrimi (4. Baskı), Ankara: Efil Yayınevi.
Türkiye’nin Gıda Ticareti Partnerlerinin Gelişmişlik Düzeyi ve Coğrafi Dağılımı: EİT Teorisi Çerçevesinde Bir Değerlendirme
Öz
Bu çalışma, Türkiye'nin tarım ticareti üzerinde neoliberal politikaların etkilerini, Endüstri İçi Ticaret (EİT) teoremi ve coğrafi konum çerçevesinde değerlendirmektedir. Türkiye, 1980 yılında uygulamaya konulan neoliberal politikalarla birlikte tarım sektöründe büyük dönüşümler yaşamıştır. 1980 öncesinde tarım sektörü Türkiye’nin GSYH'sinde önemli bir paya sahipken, neoliberal politikalar sonucunda tarımın payı giderek azalmıştır. Bu süreçte Türkiye, hem ihracatçı hem de ithalatçı konuma gelmiş ve tarımsal ürün ticaretinde coğrafi yakınlık ve gelişmişlik seviyeleri belirleyici olmuştur. Çalışmada, Türkiye’nin tarımsal ürün ticaret partnerleri, gelir seviyelerine ve coğrafi konumlarına göre sınıflandırılarak ticaret ilişkileri analiz edilmiştir. Yapılan ki-kare analizleri, Türkiye’nin tarımsal ürün ihracatında yüksek gelirli ülkelerle anlamlı ticaret ilişkileri kurduğunu göstermiştir. Buna karşın, ithalat partnerleri arasında benzer bir ilişki bulunmamıştır. Bu bulgu, Türkiye'nin tarım ürünleri ihracatında gelişmiş ülkelerle daha yoğun ticaret yaptığını ve neoliberal politikaların bu ticareti güçlendirdiğini ortaya koymaktadır. İthalatın daha geniş bir coğrafyaya yayılması ise Türkiye’nin tarımsal ürünlerde dışa bağımlılığını artırmıştır. Sonuç olarak, yerel üretimi destekleyici ve dışa bağımlılığı azaltıcı tarım politikalarının geliştirilmesi önem arz etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Neoliberal Politikalar Endüstri İçi Ticaret Tarım Ticaret Politikası Gelişmişlik Seviyesi
Kaynakça
- Bakırcı, M. (2007), Türkiye'de Kırsal Kalkınma: Kavramlar-Politikalar-Uygulamalar, İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
- Bhattacharyya, M., Banerjee, A. (2004), “Integration of Global Capital Market: An Empirical Exploration”, International Journal of Theoretical and Applied Finance, 7: 385-405. doi:10.1142/S0219024904002529
- Büyükipekçi, İ., & İş, S. (2020). Türkiye’nin ithalat ve ihracat yaptığı ilk 10 ülke bağlamında turizm sektörünün ülke ekonomisine etkisinin değerlendirilmesi. Çatalhöyük Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 316–331.
- Canbay, S., & Kırca, M. (2020). Türkiye’de sanayi ve tarım sektörü faaliyetleri ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkiler: Kaldor Büyüme Yasasının analizi. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(2), 529–548.
- Dünya Bankası, (2024), Dünya Bankası Veri Tabanı, https://data.worldbank.org/
- Erdinç, S., & Aydınbaş, M. (2023). Türkiye’de tarımsal ürün ihracatı ile kişi başına düşen gelir arasındaki nedensellik ilişkisi. Pamukkale Ekonomik Bakış, 6(1), 66–83.
- FAO, (2024), Birleşmiş Milletler Tarım ve Gıda Organizasyonu Veri Tabanı, https://www.fao.org/faostat/en/#data
- Greenaway, D., Milner, C. (1987), “On the Measurement of Intra-Industry Trade”, Economic Journal, 93/372: 900-908. doi:10.2307/2232755
- Grubel, H. G., & Lloyd, P. J. (1971). The empirical measurement of intra-industry trade. Economic Record, 47, 494-517. doi:10.1111/j.1475-4932.1971.tb00772.x
- Koşar, A. (2018). Türkiye’nin son 10 yılda en çok ihracat ve ithalat yaptığı ülkelerin hiyerarşik kümeleme analizi ile gruplandırılması ve değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(2), 274–284.
- Küçükefe, M., & Demiroz, S. (2010). Intra-industry trade in agricultural and food products: The case of Turkey. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 1–16.
- Lee, H-H., Sohn, C-H. (2004), “South Korea's Marginal Intra-Industry Trade and the Choice of Preferential Partners”, Asian Economic Papers, 3/3: 94–116. doi:10.1162/1535351054825265
- Linder, S.B. (1961), An Essay on Trade and Transformation. New York, John Wiley.
- Mehmet Aslan, M. (2022). Tarım ürünleri ihracatı ekonomik büyümeyi destekliyor mu? Türkiye’den ampirik bulgular. In Ecosus 2022 Bildiri Kitabı (ss. 57–66). Artvin Çoruh Üniversitesi.
- Öztürk, Ş., Nas, F., İçgöz, E. (2008), “24 Ocak Kararları, Neo-Liberal Politikalar ve Türkiye Tarımı”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1/2: 15-32.
- Pomfret, R. (1987), “On the Division of Labour and International Trade: or Adam Smith’s Explanation of Intra-Industry Trade”, Journal of Economic Studies, 13/4: 55-62. doi: 10.1108/eb002633
- Ramakrishnan, A., Varma, P. (2014), “Do Free Trade Agreements Promote Intra-Industry Trade? The Case of India and Its FTAs”, International Journal of Trade and Global Markets, 7: 129-144. doi:10.1504/IJTGM.2014.062855
- Seyidoğlu, H. (2009), Uluslararası İktisat Teori, Politika ve Uygulama, İstanbul: Güzem Can Yayınları.
- Shahbaz, M., Leitao, N. C., Butt, M. S. (2012), “Pakistan Intra-industry Trade: A Panel Data Approach”, International Journal of Economics and Financial Issues, 2/2: 225-232.
- Şahinli, M. A. (2013). Comparative advantage of agriculture sector between Turkey and European Union. African Journal of Agricultural Research, 8(47), 5961–5970. https://doi.org/10.5897/AJAR2013.7200
- Türkiye İstatistik Kurumu. (2014). İstatistik göstergeler 1923–2013. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları.
- Veeramani, C. (2002), “Intra-Industry Trade of India: Trends and Country-Specific Factors”, Weltwirtschaftliches Archiv, 138/3: 509-533. doi:10.1007/BF02707952
- Veeramani, C. (2009), “Trade Barriers, Multinational Involvement and Intra-Industry Trade: Panel Data Evidence from India”, Applied Economics, 41/20: 2541-2553. doi:10.1080/00036840701235688
- Xing, Y.Q. (2007), “Foreign Direct Investment and China’s Bilateral Intra-Industry Trade with Japan and the US”, Journal of Asian Economics, 18: 685-700. doi:10.1016/j.asieco.2007.03.011
- Yapraklı, S. (2007). Türkiye’de ihracat ile ekonomik büyüme arasındaki nedensellik: Ekonometrik bir analiz. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 5, 17–36.
- Yılmaz, Ş. E. (2016), Dış Ticaret Kuramlarının Evrimi (4. Baskı), Ankara: Efil Yayınevi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Uluslararası İktisat (Diğer), Uluslararası Ticaret (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 17 Ekim 2024 |
| Kabul Tarihi | 22 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 5 Sayı: 1 |
