Lars von Trier Sinemasında Melankolinin Görünümleri: Hastalık, Günahkârlık ve Bilgelik Üçgeninde Bir Kadın – Justine
Öz
Melankoli, ilk kez Antik Yunan filozofları tarafından ele alınmış, kişinin dünyadan kopması ve karamsar bir ruh hâline bürünmesi durumu vücutta kara safranın artışına bağlanmış ve tedavi yöntemleri araştırılmıştır. Erken Orta Çağ’da kişiyi yedi büyük günahtan biri olan tembelliğe (‘acedia’) ittiği düşünülen ve olumsuzlanan melankoli, Geç Orta Çağ’da, Rönesans’ın da etkisiyle ayrıcalıklı bir konuma yükselmiş, melankoliklerin ilahi düzeni ve doğayı anlamaya çalışan dâhiler oldukları düşünülmüştür. Aydınlanma Çağı ve sonrasında toplumların dinsel inançlar yerine rasyonel ilkeler ile yönetilmeye başlanB ması ve buna paralel olarak tıp biliminin hızla gelişmesi sonucunda melankolinin kişiyi üretime katılmaktan alıkoyan bir hastalık olarak görülme eğilimi artmıştır. Bugüne dek uzanan süreçte, melankoliyi depresyonun bir çeşidi olarak kabul eden görüş başat olmakla birlikte, bu ruh durumunu deha ve yaratıcılık ile ilişkilendirmeye devam eden düşünürler ve bilim insanları da bulunmaktadır. Lars von Trier’in 2011 yapımı filmi Melankoli (Melancholia) birbirine zıt karakterdeki iki kız kardeşin öyküsünü anlatmakta, karakterleri bir kıyamet atmosferi içine yerleştirerek, dünyanın yok oluşuna verdikleri tepkileri analiz etmektedir. Kız kardeşlerden biri olan ve melankolik bir karakter olarak tanımlanan Justine, bu çalışmanın ana konusudur. Trier, Justine’i melankolinin tarihsel süreç içerisinde var olan tüm tanımlarını kendinde barındıran bir karakter olarak kurgulamış, onu kimi zaman hasta, kimi zaman günahkâr ve nihayetinde bilge bir kadın olarak resmetmiştir. Çalışma sırasında dramatik çözümlemenin önemli bir parçası olan üç boyutlu karakter analizi yöntemi kullanılarak, Justine’in fiziksel/biyolojik, ruhsal ve sosyal/kültürel özellikleri, kendisine özgü duygu, davranış ve tepkileri, diğer karakterlerle ilişkileri, yönetmenin karakteri betimlemede rol oynayan sinematografik seçimleri ve başvurduğu referanslar incelenmiştir. Çalışmanın amacı Trier’nin melankoliye bakış açısını ortaya koymaktır.
Anahtar Kelimeler
Lars von Trier melankoli Depresyon Üçlemesi Avrupa Sineması kadın karakterler
Kaynakça
- Akın, H. (2014). Antikçağ’dan Yeniçağ’a delilik, melankoli, ve cinlenme: Avrupa’da aykırı olma hâlleri üzerine tarihsel bir inceleme (Tez No. 354735) [Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. google scholar
- Alakuş, A. (2021). Eski Yunan’da din ve şifa ilişkisi üzerine bir araştırma. Erciyes Akademi Dergisi, Özel Sayı, 561-576. google scholar
- Alighieri, D. (2011). İlahi komedya (R. Teksoy, Çev.). Oğlak Yayıncılık. google scholar
- Antmen, A. (2008). 20. Yüzyıl sanatında akımlar. Sel Yayıncılık. google scholar
- Burton, R. (2009). The anatomy of melancholy. Ex Classics Project. google scholar
- Casagrande, C. (2012). Günah ve felsefe. U. Eco (Ed.), Orta Çağ; katedraller, şövalyeler, şehirler içinde (s. 317-323). Alfa Yayınları. google scholar
- Cömert, B. (2010). Mitoloji ve ikonografi. De Ki Basım Yayım. google scholar
- Çelgin, G. (2010). Eski Yunanca-Türkçe sözlük. Kabalcı Yayınları. google scholar
- Çetin, G. Y. (2020). Sosyal bir olgu olarak Hristiyanlık ve Hinduizmde asketizm. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 369-394. google scholar
- Butler, J. (2014). Cinsiyet belası (B. Ertür, Çev.). Metis Yayınları. google scholar
- Düzgüner S. (2013). Ruh-beden ve insan-aşkın varlık ilişkisine yönelik psikolojik yaklaşımın tarihi serüveni. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (45), 253-284. google scholar
- Ferber, I. (2016). Melankoli felsefesi: Sigmund Freud-Walter Benjamin (B. Denizci, Çev.). Sub Yayıncılık. google scholar
- Ficino, M. (2007). Âlimlerin melankolik olmalarının nedenleri ve bu hâle nasıl geldikleri. Cogito, (51), 146-155. google scholar
- Foucault, M. (2017). Deliliğin tarihi (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi. google scholar
- Foss, B. (2016). Sinema ve televizyon anlatım teknikleri ve dramaturji (M. Gerçeker, Çev.). Hayalperest Yayıncılık. google scholar
- Freud, S. (2021). Yas ve melankoli (L. Uslu, Çev.). Cem Yayınevi. google scholar
- Gökhan, H. (2013). 100 terimde bütün felsefe, Kafe Kültür Yayıncılık. google scholar
- Hochmann, J. (2013). Psikiyatri tarihi (I. Ergüden, Çev.). Dost Yayınevi. google scholar
- Huizinga, J. (2019). Ortaçağın sonbaharı 14. ve 15. Yüzyıllarda Fransa ve Hollanda’da yaşam, düşünce ve sanat formlarına dair bir inceleme (O. Düz, Çev.). Alfa Yayınları. google scholar
- Karbay, M. (2015). Deha ile yas arasında melankoli: antikiteden günümüze melankolinin muhtevaları, başkalaşımları ve politik işlevleri. google scholar
- (Tez No. 393429) [Yüksek LisansTezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. google scholar
- Kaya, M. (2013). Platon’un ruh kuramı. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 171-182. google scholar
- Kierkegaard, S. (1997). Ölümcül hastalık umutsuzluk (M. M. Yakupoğlu, Çev.). Ayrıntı Yayınları. google scholar
- Kierkegaard, S. (2013). Kişiliğin gelişiminde etik-estetik dengesi (İ. Kapaklıkaya, Çev.). Araf Yayınları. google scholar
- Kristeva, J. (2009). Kara güneş depresyon ve melankoli (N. Demiryontan, Çev.). Bağlam Yayınları. google scholar
- Kurtuldu, E., Derindağ G., Miloğlu Ö., & Özdoğan, A. (2016). Tat duyu bozukluklarına genel bakış. Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 28(2), 277-283. google scholar
- Öndin, N. (2020). Rönesans düşüncesi ve resim sanatı. Hayalperest Yayınları. google scholar
- Panofsky, E. (2012). İkonoloji araştırmaları Rönesans sanatında insancıl temalar (O. Düz, Çev.). Pinhan Yayınları. google scholar
- Platon (2005a). Devlet (C. Saraçoğlu, Çev.). Bordo Siyah Yayınları google scholar
- Platon (2005b). Şölen (C. Çetinkaya, Çev.). Bordo Siyah Yayınları google scholar
- Sayar, K. (2017). Hüzün hastalığı. Kapı Yayınları. google scholar
- Seven, R. (2024). Melankoli üzerine psikanalitik perspektifler: Freud’dan Butler’a. Disiplinlerarası Sosyal Bilimler Dergisi, (16), 153-186. google scholar
- Seyfeli, C. (2021). Mesih sırrı: Sakramentler fikrinin kutsal kitaptaki dayanağı (Pavlus). Ortadoğu ve Göç Dergisi, 11(2), 332-375. google scholar
- Shakespeare, W. (2007). Hamlet (B. Bozkurt, Çev.). Remzi Kitabevi. google scholar
- Starobinski J. (2007). Aynada melankoli (M. E. Özcan, Çev.). Dost Kitabevi. google scholar
- Stevenson, J. (2005). Lars von Trier (S. Özgül, Çev.). Agora Kitaplığı. google scholar
- Taşpınar, İ., & Güzeldal, Y. (2020). Batı manastır geleneğinin babası Aziz Benedikt ve asketik öğretileri. Akademiar Dergisi, (8), 11-45. google scholar
- Teber, S. (2009). Melankoli: Normal bir anomali. Say Yayınları. google scholar
- Tercanlı, A. (2022). Kral Davut ile Golyat ikonografisi üzerine karşılaştırmalı bir analiz. Ortadoğu ve Göç Dergisi, 12(1), 111-142. google scholar
- Topçuoğlu V., Sarıbeyoğlu S., & Göktepe, E. (1997). Bir olgu dolayısıyla erotomani kavramının gözden geçirilmesi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 10(3), 61-64. google scholar
- Tural, M. (2017). Geç antik çağ’da Hristiyan eğitiminin ruhu ve manastırlarda eğitim anlayışı. International Journal of Humanities and Education, 3(2), 253-277. google scholar
- Türkçapar, H. (2004). Melankolili depresyon. Klinik Psikiyatri Dergisi, 7(1), 20-31. google scholar
- Vırıt, O., Kökayça, M. H., Kalenderoğlu, A., Altındağ A., & Savaş, H. A. (2009), Karmaşık bir katatoni olgusu. Klinik Psikiyatri Dergisi, (12), 51-55. google scholar
- Yanat Bağcı, Y. (2021). Senaryonun yapısı. Platon Yayınları. google scholar
- Yates, F. A. (2007). Gizli felsefe ve melankoli: Dürer ve Agrippa. Cogito, (51), 170-179. google scholar
- Wölfflin, H. (2019). Rönesans ve Barok İtalya’daki Barok üslubun özü ve ortaya çıkışı üzerinde bir inceleme (A. Tümertekin & N. Ülner, Çev.). Janus Yayınları. google scholar
Appearances of Melancholy in Lars von Trier’s Cinema: A Woman in the Triangle of Illness, Sinfulness and Wisdom – Justine
Öz
Melancholia was first discussed by Ancient Greek philosophers, as a state of detachment from the world and a pessimistic mood, attributed to the increase in black bile in the body, and treatment methods were investigated. Melancholia, initially viewed as a condition that led to laziness (acedia), one of the seven deadly sins, and was negated in the Early Medieval period. However, it gained a privileged status in the Late Medieval period—under the influence of the Renaissance—when melancholics came to be seen as geniuses seeking to understand divine order and nature. During and after the Age of Enlightenment, societies began to be governed by rational principles instead of religious beliefs, and as a result of the rapid development of medical science, melancholia tended to be seen as a disease that prevented people from participating in production. Although the view that accepts melancholia as a type of depression has been dominant throughout the period to date, there are also philosophers and scientists who continue to associate this mood with genius and creativity. Lars von Trier’s 2011 film Melancholia tells the story of two sisters with opposite characters, placing them in an apocalyptic setting to explore their psychological responses to the end of the world. Justine, one of the sisters and described as a melancholic character, is the main subject of this study. Trier constructs Justine as a character who embodies historical conceptions of melancholia —depicting her at various points as a sick woman, a sinner, and ultimately a figure of wisdom. Employing the threeBdimensional character analysis method, the study examines Justine’s physical/biological, spiritual, and socioBcultural traits; her emotions, behaviors, and relationships; and the director’s cinematographic choices and intertextual references that contribute to her characterization. The aim of the study is to reveal Trier’s perspective on melancholy.
Anahtar Kelimeler
Lars von Trier melancholia Depression Trilogy European Cinema female characters
Kaynakça
- Akın, H. (2014). Antikçağ’dan Yeniçağ’a delilik, melankoli, ve cinlenme: Avrupa’da aykırı olma hâlleri üzerine tarihsel bir inceleme (Tez No. 354735) [Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. google scholar
- Alakuş, A. (2021). Eski Yunan’da din ve şifa ilişkisi üzerine bir araştırma. Erciyes Akademi Dergisi, Özel Sayı, 561-576. google scholar
- Alighieri, D. (2011). İlahi komedya (R. Teksoy, Çev.). Oğlak Yayıncılık. google scholar
- Antmen, A. (2008). 20. Yüzyıl sanatında akımlar. Sel Yayıncılık. google scholar
- Burton, R. (2009). The anatomy of melancholy. Ex Classics Project. google scholar
- Casagrande, C. (2012). Günah ve felsefe. U. Eco (Ed.), Orta Çağ; katedraller, şövalyeler, şehirler içinde (s. 317-323). Alfa Yayınları. google scholar
- Cömert, B. (2010). Mitoloji ve ikonografi. De Ki Basım Yayım. google scholar
- Çelgin, G. (2010). Eski Yunanca-Türkçe sözlük. Kabalcı Yayınları. google scholar
- Çetin, G. Y. (2020). Sosyal bir olgu olarak Hristiyanlık ve Hinduizmde asketizm. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 369-394. google scholar
- Butler, J. (2014). Cinsiyet belası (B. Ertür, Çev.). Metis Yayınları. google scholar
- Düzgüner S. (2013). Ruh-beden ve insan-aşkın varlık ilişkisine yönelik psikolojik yaklaşımın tarihi serüveni. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (45), 253-284. google scholar
- Ferber, I. (2016). Melankoli felsefesi: Sigmund Freud-Walter Benjamin (B. Denizci, Çev.). Sub Yayıncılık. google scholar
- Ficino, M. (2007). Âlimlerin melankolik olmalarının nedenleri ve bu hâle nasıl geldikleri. Cogito, (51), 146-155. google scholar
- Foucault, M. (2017). Deliliğin tarihi (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi. google scholar
- Foss, B. (2016). Sinema ve televizyon anlatım teknikleri ve dramaturji (M. Gerçeker, Çev.). Hayalperest Yayıncılık. google scholar
- Freud, S. (2021). Yas ve melankoli (L. Uslu, Çev.). Cem Yayınevi. google scholar
- Gökhan, H. (2013). 100 terimde bütün felsefe, Kafe Kültür Yayıncılık. google scholar
- Hochmann, J. (2013). Psikiyatri tarihi (I. Ergüden, Çev.). Dost Yayınevi. google scholar
- Huizinga, J. (2019). Ortaçağın sonbaharı 14. ve 15. Yüzyıllarda Fransa ve Hollanda’da yaşam, düşünce ve sanat formlarına dair bir inceleme (O. Düz, Çev.). Alfa Yayınları. google scholar
- Karbay, M. (2015). Deha ile yas arasında melankoli: antikiteden günümüze melankolinin muhtevaları, başkalaşımları ve politik işlevleri. google scholar
- (Tez No. 393429) [Yüksek LisansTezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. google scholar
- Kaya, M. (2013). Platon’un ruh kuramı. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 171-182. google scholar
- Kierkegaard, S. (1997). Ölümcül hastalık umutsuzluk (M. M. Yakupoğlu, Çev.). Ayrıntı Yayınları. google scholar
- Kierkegaard, S. (2013). Kişiliğin gelişiminde etik-estetik dengesi (İ. Kapaklıkaya, Çev.). Araf Yayınları. google scholar
- Kristeva, J. (2009). Kara güneş depresyon ve melankoli (N. Demiryontan, Çev.). Bağlam Yayınları. google scholar
- Kurtuldu, E., Derindağ G., Miloğlu Ö., & Özdoğan, A. (2016). Tat duyu bozukluklarına genel bakış. Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 28(2), 277-283. google scholar
- Öndin, N. (2020). Rönesans düşüncesi ve resim sanatı. Hayalperest Yayınları. google scholar
- Panofsky, E. (2012). İkonoloji araştırmaları Rönesans sanatında insancıl temalar (O. Düz, Çev.). Pinhan Yayınları. google scholar
- Platon (2005a). Devlet (C. Saraçoğlu, Çev.). Bordo Siyah Yayınları google scholar
- Platon (2005b). Şölen (C. Çetinkaya, Çev.). Bordo Siyah Yayınları google scholar
- Sayar, K. (2017). Hüzün hastalığı. Kapı Yayınları. google scholar
- Seven, R. (2024). Melankoli üzerine psikanalitik perspektifler: Freud’dan Butler’a. Disiplinlerarası Sosyal Bilimler Dergisi, (16), 153-186. google scholar
- Seyfeli, C. (2021). Mesih sırrı: Sakramentler fikrinin kutsal kitaptaki dayanağı (Pavlus). Ortadoğu ve Göç Dergisi, 11(2), 332-375. google scholar
- Shakespeare, W. (2007). Hamlet (B. Bozkurt, Çev.). Remzi Kitabevi. google scholar
- Starobinski J. (2007). Aynada melankoli (M. E. Özcan, Çev.). Dost Kitabevi. google scholar
- Stevenson, J. (2005). Lars von Trier (S. Özgül, Çev.). Agora Kitaplığı. google scholar
- Taşpınar, İ., & Güzeldal, Y. (2020). Batı manastır geleneğinin babası Aziz Benedikt ve asketik öğretileri. Akademiar Dergisi, (8), 11-45. google scholar
- Teber, S. (2009). Melankoli: Normal bir anomali. Say Yayınları. google scholar
- Tercanlı, A. (2022). Kral Davut ile Golyat ikonografisi üzerine karşılaştırmalı bir analiz. Ortadoğu ve Göç Dergisi, 12(1), 111-142. google scholar
- Topçuoğlu V., Sarıbeyoğlu S., & Göktepe, E. (1997). Bir olgu dolayısıyla erotomani kavramının gözden geçirilmesi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 10(3), 61-64. google scholar
- Tural, M. (2017). Geç antik çağ’da Hristiyan eğitiminin ruhu ve manastırlarda eğitim anlayışı. International Journal of Humanities and Education, 3(2), 253-277. google scholar
- Türkçapar, H. (2004). Melankolili depresyon. Klinik Psikiyatri Dergisi, 7(1), 20-31. google scholar
- Vırıt, O., Kökayça, M. H., Kalenderoğlu, A., Altındağ A., & Savaş, H. A. (2009), Karmaşık bir katatoni olgusu. Klinik Psikiyatri Dergisi, (12), 51-55. google scholar
- Yanat Bağcı, Y. (2021). Senaryonun yapısı. Platon Yayınları. google scholar
- Yates, F. A. (2007). Gizli felsefe ve melankoli: Dürer ve Agrippa. Cogito, (51), 170-179. google scholar
- Wölfflin, H. (2019). Rönesans ve Barok İtalya’daki Barok üslubun özü ve ortaya çıkışı üzerinde bir inceleme (A. Tümertekin & N. Ülner, Çev.). Janus Yayınları. google scholar
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Ekran ve Dijital Medya (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 16 Nisan 2025 |
| Kabul Tarihi | 2 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 5 |
