Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Sayı: 40, 349 - 374, 28.05.2025
Öz
Çalışmada belli bir tanımlama yapmanın oldukça zor olduğu entelektüel kavramına dair bir literaütür tartışması yürütülmüştür. Entelektüelin anlamı ve kavramın ortaya çıkışının tarihsel olarak belirleniminde, öne çıkan olaylara yer verilerek anlam karmaşası açıklanmaya çalışılır. Entelektüel sosyal bilimler yazınında farklı kullanımlarına sahip olmasına rağmen, toplumsal koşullardan şekillenerek bir anlama bürünmüştür. Bu nedenle entelektüelün günümüzde taşıdığı içerik ile sahip olduğu sorumluluğun değişimini anlamak için onun ontolojik anlamına bakmak etkilidir. Bu aynı zamanda entelektüelin ve entelektüel kişiliklerin karşı karşıya kaldıkları eleştirilere cevap olacak bir katkı sağayacaktır. Makalede ana temalar üzerinden entelektüel kavramı açıklanmaya çalışılırken, kavramın belirleyici özelliklerinden birisi olarak değerlendirilen ve entelektüelin dönüşümünü sağlayan temel unsurun onun eylemci kişiliği ile birleşen noktaları olduğu üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aron, R. Aydınların Afyonu. Çeviren İ. Tanju. İstanbul: Tur, 1979.
- Arslan, A. “Aydınlar, Entelektüeller ve Müminler”, Cogito, 31 (2002):201-213.
- Batuhan, H. “Entelektüel Kavramı Üzerine, Entelektüeller Gerekli Mi?”, Cogito, 31 (2002): 95-101.
- Bauman, Z. Yasa Koyucular İle Yorumcular. Çeviren: K.Atakay. İstanbul: Metis Yayınevi, 2003.
- Belge, M. “Tarihsel Gelişme Süreci İçinde Aydınlar” içinde Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi Cilt: 1, 120–129. İstanbul: İletişim Yayınları, 1983.
- Benda, J. Aydınların İhaneti. Çeviren C. Soydemir. İstanbul: Doğubatı Yayınları, 2006.
- Bernstein, R.J. Praxis And Action Contemporary Philosophies Of Human Activity. Philadelphia: University Of Pennsylvania Press, 1971.
- Bodin, L. Aydınlar, Çeviren M. Dündar. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2009.
- Bottomore, T. B. Seçkinler Ve Toplum. Çeviren E. Mutlu. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1997.
- Bourdieu, P. “Vive La Crisel: Sosyal Bilimde Heterodoksi” içinde Ocak Ve Zanaat Pierre Bourdieu Derlemesi, editörler G. Çeğin, E.Göker, A.Arlı ve Ü. Tatlıcan, 33-52. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
- Bourdieu, P. Sanatın Kuralları: Yazınsal Alanın Oluşumu Ve Yapısı. Çeviren N. K. Sevil. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
- Cangızbay, K. “Aydın” içinde Kavram Sözlüğü II Söylem Ve Gerçek, editör F. Başkaya, 351-364. Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı, 2006.
- Cevizci, A. Ortaçağ Felsefesi Tarihi. Bursa: Asa Kitabevi, 2000.
- Copeland, R. “Pre-Modern Intellectual Biography” içinde The Public Intellectual, editör H. Small, 40-61. Oxford: Blackwell, 2002.
- Çağan K. “Entelektüel İmgesi Üzerine” içinde Entelektüel Ve İktidar, editör Çağan K., 9-22. Ankara: Hece Yay., 2005.
- Demiralp, O. “Entelektüeller ve Aydınlar, (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31 (2002): 121-133.
- Forgacs, D. Gramsci Kitabı Seçme Yazılar 1916-1935. Çeviren İ.Yıldız. İstanbul: Dipnot Yayınları, 2010.
- Foucault, M. Entelektüelin Siyasi İşlevi Seçme Yazılar 1. Çeviren I. Ergüden, F. Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005. Furedi, F. Nereye Gitti Bu Entelektüeller. Çeviren A. E. Koç. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2004.
- Gouldner, A. W. Entelektüelin Geleceği. Çeviren A. Özden, N. Tunalı. İstanbul: Eti Yayınları, 1993.
- Gramsci, A. Selections from the prison notebooks. London: Lawrence and Wishart, 1971.
- Gramsci, A. Aydınlar ve Toplum. Çeviren V.Günyol vd.. İstanbul: Alan Yayınları, 1985.
- Gramsci, A. Hapishane Defterleri Seçmeler. Çeviren K. Somer. İstanbul: Onur Yayınları, 1986.
- Gramsci, A. Hapishane Defterleri. Çeviren Adnan Cemgil. İstanbul: Belge Yayınları, 1997.
- Hilav, S. “Entelektüeller ve Eylem. (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31 (2002): 103-107.
- Ilgaz, T. “Heidegger Entelektüel Miydi?, (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31(2002): 108-120.
- Kagarlitski, B. Düşünen Sazlık 1917'den Günümüze Sovyet Devleti ve Entelektüeller. Çeviren O. Akınhay. İstanbul: Metis Yayınları, 1992.
- Kentel, F. “90’lar Türkiyesi’nde Kamusal Yüzleriyle Aydınlar, (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31 (2002): 275-291.
- Kılıçbay, M.A. “Türk Aydınının Dünyasını Anlamak” içinde Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, editör S. Şen,175-180. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1995.
- Konrád, G. ve I. Szelényi. The Intellectuals On The Road To Class Power. Çevirenler A. Arato ve R. E. Allen. Brighton: Harvester Press, 1979.
- Le Goff, J. Ortaçağda Entelektüeller. Çeviren M.A.Kılıçbay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1994.
- Lévy, B.H. Entelektüellerin Övgüsü. Çeviren H. Gökhan. İstanbul: Gendaş Kültür, 2002.
- Lipset, S.M. ve A. Basu. “The Roles Of The Intellectuals And Political Roles” içinde The Intelligentsia And The Intellectuals: Theory, Method And Case Stud., editörler A. Gella, B. Hills. Calif.: Sage Publications, 1976.
- Mannheim, K. İdeoloji Ve Ütopya. Çeviren M.Okyayüz. Ankara: Epos Yay., 2004.
- Mardin, Ş. Türkiye’de Din Ve Siyaset. Çevirenler M. Türköne ve T.Önder. İstanbul: İletişim Yayınevi, 1991.
- Meriç, C. Mağaradakiler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
- Mutman, M. “Yeni Kültür Ve Aydınlar”. Doğu Batı, 36 (2006): 9-34.
- Onur-İnce, H. F. “Batılı Muhafazakar Düşüncede Entelektüellerin Yeri Ve İşlevleri, (Entelektüeller I)”. Doğu Batı, 35 (2006): 175-198.
- Oran, B. “Azgelişmiş Ülkelerde Aydın Ve Milliyetçilik” içinde Türk Aydını Ve Kimlik Sorunu, editör S. Şen, 385-393. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1995.
- Osborne, P. “Felsefe ve Entelektüellerin Rolü” içinde Eleştirel Bakış Entelektüellerle Söyleşi, editör P. Osborne, çeviren E. Gen, 9-35. Ankara: Dost Kitabevi, 1999.
- Özcan, Z. “Sosyo-Kültürel Olarak Entelektüeller, (Entelektüeller I)”. Doğu Batı, 36 (2006): 35-62.
- Özlem, D. “Felsefe Geleneği Ve Aydınımız” içinde Türk Aydını Ve Kimlik Sorunu, Hazırlayan: S. Şen, 205-214. İstanbul: Bağlam Yayınevi, 1995.
- Özpalabıyıklar, S. “ ‘Intellectuel’ Nurlanır, ‘Münevver’ Aydınlanırken, (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31 (2002): 103-106.
- Portelli, H. Gramsci ve Tarihsel Blok, Çeviren: K.Somer. Ankara: Savaş Yayınları, 1982.
- Raeff, M. Origins of the Russian Intelligentsia: The Eighteenth Century Nobility. New York: Houghton Mifflin Harcourt Trade & Reference Publishers, 1966.
- Said, E. Entelektüel Sürgün, Marjinal, Yabancı. Çeviren T.Birkan. İstanbul: Ayrıntı Yay., 2004.
- Santucci, A. Gramsci’yi Anlama. Çeviren S. Sezer. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2011.
- Sartre, J.P. Denemeler (Çağımızın Gerçekleri). Çevirenler S.Eyüboğlu ve V. Günyol. İstanbul: Say Yayınları, 1997.
- Sartre, J. P. Aydınlar Üzerine. Çeviren A. Bora. İstanbul: Can Yayınları, 2000.
- Swartz, D. Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nun Sosyolojisi. Çeviren: E. Gen. İstanbul: İletişim Yay., 2011.
- Taftalı, O. “Batı Medeniyetinin Mutsuz Çocuğu Entelektüel, (Entelektüeller I)”. Doğu Batı, 35 (2006): 165-174.
- Tarbuck, D. G. “On Sekizinci Yüzyıl Britanyası Entelektüelleri; Tanımlar, Platformlar, (Entelektüeller I)”. Doğu Batı, 35 (2006): 201-205.
- Vergin, Nur. “Entelektüel Olmak ya da Olmamanın Sosyolojik Belirlemeleri Üzerine Bir Deneme”. Doğu Batı, 37 (2006): 9-35.
- Yavuz, H. Kültür Üzerine. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1987.
- Zola, E. Dreyfus Olayı Adalet İçin Bir Savaşın Öyküsü. Çeviren M. Tuncer. İstanbul: Yalçın Yayınları, 1984.
- İnternet Kaynakları Negin Nabavi. “Intellectual Trends in Twentieth-Century Iran : A Critical Survey”. Erişim Tarihi: 13.06.2013. https://books.google.com.tr/books/about/Intellectual_Trends_in_Twentieth_century.html?id=n4MdHr_WvEAC&redir_esc=y.
- http:www.merriam-webstar.com/dictonary. Erişim Tarihi: 21.12.2010.
- http://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/ intellectual. Erişim Tarihi: 21.12.2010.
- http://oxforddictionaries.com/view/entry/m_en_gb0266870#m_en_gb0266870. Erişim tarihi: 14.03.2011.
Yıl 2025,
Sayı: 40, 349 - 374, 28.05.2025
Öz
In the study, a literature discussion was conducted on the concept of intellectual, which is quite difficult to define. In the historical determination of the meaning of intellectual and the emergence of the concept, the confusion of meaning is tried to be explained by giving prominent events. Although intellectual has different uses in social science literature, it has taken on a meaning by being shaped by social conditions. For this reason, it is effective to look at its ontological meaning in order to understand the change in the content that intellectual carries today and the responsibility it has. This will also provide a contribution that will respond to the criticisms that intellectuals and intellectual personalities face. While the article tries to explain the concept of intellectual through main themes, it is emphasized that the main element that is considered as one of the defining characteristics of the concept and that ensures the transformation of the intellectual is his activist personality.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aron, R. Aydınların Afyonu. Çeviren İ. Tanju. İstanbul: Tur, 1979.
- Arslan, A. “Aydınlar, Entelektüeller ve Müminler”, Cogito, 31 (2002):201-213.
- Batuhan, H. “Entelektüel Kavramı Üzerine, Entelektüeller Gerekli Mi?”, Cogito, 31 (2002): 95-101.
- Bauman, Z. Yasa Koyucular İle Yorumcular. Çeviren: K.Atakay. İstanbul: Metis Yayınevi, 2003.
- Belge, M. “Tarihsel Gelişme Süreci İçinde Aydınlar” içinde Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi Cilt: 1, 120–129. İstanbul: İletişim Yayınları, 1983.
- Benda, J. Aydınların İhaneti. Çeviren C. Soydemir. İstanbul: Doğubatı Yayınları, 2006.
- Bernstein, R.J. Praxis And Action Contemporary Philosophies Of Human Activity. Philadelphia: University Of Pennsylvania Press, 1971.
- Bodin, L. Aydınlar, Çeviren M. Dündar. İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2009.
- Bottomore, T. B. Seçkinler Ve Toplum. Çeviren E. Mutlu. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1997.
- Bourdieu, P. “Vive La Crisel: Sosyal Bilimde Heterodoksi” içinde Ocak Ve Zanaat Pierre Bourdieu Derlemesi, editörler G. Çeğin, E.Göker, A.Arlı ve Ü. Tatlıcan, 33-52. İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
- Bourdieu, P. Sanatın Kuralları: Yazınsal Alanın Oluşumu Ve Yapısı. Çeviren N. K. Sevil. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
- Cangızbay, K. “Aydın” içinde Kavram Sözlüğü II Söylem Ve Gerçek, editör F. Başkaya, 351-364. Ankara: Özgür Üniversite Kitaplığı, 2006.
- Cevizci, A. Ortaçağ Felsefesi Tarihi. Bursa: Asa Kitabevi, 2000.
- Copeland, R. “Pre-Modern Intellectual Biography” içinde The Public Intellectual, editör H. Small, 40-61. Oxford: Blackwell, 2002.
- Çağan K. “Entelektüel İmgesi Üzerine” içinde Entelektüel Ve İktidar, editör Çağan K., 9-22. Ankara: Hece Yay., 2005.
- Demiralp, O. “Entelektüeller ve Aydınlar, (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31 (2002): 121-133.
- Forgacs, D. Gramsci Kitabı Seçme Yazılar 1916-1935. Çeviren İ.Yıldız. İstanbul: Dipnot Yayınları, 2010.
- Foucault, M. Entelektüelin Siyasi İşlevi Seçme Yazılar 1. Çeviren I. Ergüden, F. Keskin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005. Furedi, F. Nereye Gitti Bu Entelektüeller. Çeviren A. E. Koç. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2004.
- Gouldner, A. W. Entelektüelin Geleceği. Çeviren A. Özden, N. Tunalı. İstanbul: Eti Yayınları, 1993.
- Gramsci, A. Selections from the prison notebooks. London: Lawrence and Wishart, 1971.
- Gramsci, A. Aydınlar ve Toplum. Çeviren V.Günyol vd.. İstanbul: Alan Yayınları, 1985.
- Gramsci, A. Hapishane Defterleri Seçmeler. Çeviren K. Somer. İstanbul: Onur Yayınları, 1986.
- Gramsci, A. Hapishane Defterleri. Çeviren Adnan Cemgil. İstanbul: Belge Yayınları, 1997.
- Hilav, S. “Entelektüeller ve Eylem. (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31 (2002): 103-107.
- Ilgaz, T. “Heidegger Entelektüel Miydi?, (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31(2002): 108-120.
- Kagarlitski, B. Düşünen Sazlık 1917'den Günümüze Sovyet Devleti ve Entelektüeller. Çeviren O. Akınhay. İstanbul: Metis Yayınları, 1992.
- Kentel, F. “90’lar Türkiyesi’nde Kamusal Yüzleriyle Aydınlar, (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31 (2002): 275-291.
- Kılıçbay, M.A. “Türk Aydınının Dünyasını Anlamak” içinde Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, editör S. Şen,175-180. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1995.
- Konrád, G. ve I. Szelényi. The Intellectuals On The Road To Class Power. Çevirenler A. Arato ve R. E. Allen. Brighton: Harvester Press, 1979.
- Le Goff, J. Ortaçağda Entelektüeller. Çeviren M.A.Kılıçbay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1994.
- Lévy, B.H. Entelektüellerin Övgüsü. Çeviren H. Gökhan. İstanbul: Gendaş Kültür, 2002.
- Lipset, S.M. ve A. Basu. “The Roles Of The Intellectuals And Political Roles” içinde The Intelligentsia And The Intellectuals: Theory, Method And Case Stud., editörler A. Gella, B. Hills. Calif.: Sage Publications, 1976.
- Mannheim, K. İdeoloji Ve Ütopya. Çeviren M.Okyayüz. Ankara: Epos Yay., 2004.
- Mardin, Ş. Türkiye’de Din Ve Siyaset. Çevirenler M. Türköne ve T.Önder. İstanbul: İletişim Yayınevi, 1991.
- Meriç, C. Mağaradakiler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
- Mutman, M. “Yeni Kültür Ve Aydınlar”. Doğu Batı, 36 (2006): 9-34.
- Onur-İnce, H. F. “Batılı Muhafazakar Düşüncede Entelektüellerin Yeri Ve İşlevleri, (Entelektüeller I)”. Doğu Batı, 35 (2006): 175-198.
- Oran, B. “Azgelişmiş Ülkelerde Aydın Ve Milliyetçilik” içinde Türk Aydını Ve Kimlik Sorunu, editör S. Şen, 385-393. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1995.
- Osborne, P. “Felsefe ve Entelektüellerin Rolü” içinde Eleştirel Bakış Entelektüellerle Söyleşi, editör P. Osborne, çeviren E. Gen, 9-35. Ankara: Dost Kitabevi, 1999.
- Özcan, Z. “Sosyo-Kültürel Olarak Entelektüeller, (Entelektüeller I)”. Doğu Batı, 36 (2006): 35-62.
- Özlem, D. “Felsefe Geleneği Ve Aydınımız” içinde Türk Aydını Ve Kimlik Sorunu, Hazırlayan: S. Şen, 205-214. İstanbul: Bağlam Yayınevi, 1995.
- Özpalabıyıklar, S. “ ‘Intellectuel’ Nurlanır, ‘Münevver’ Aydınlanırken, (Entelektüeller Gerekli Mi?)”. Cogito, 31 (2002): 103-106.
- Portelli, H. Gramsci ve Tarihsel Blok, Çeviren: K.Somer. Ankara: Savaş Yayınları, 1982.
- Raeff, M. Origins of the Russian Intelligentsia: The Eighteenth Century Nobility. New York: Houghton Mifflin Harcourt Trade & Reference Publishers, 1966.
- Said, E. Entelektüel Sürgün, Marjinal, Yabancı. Çeviren T.Birkan. İstanbul: Ayrıntı Yay., 2004.
- Santucci, A. Gramsci’yi Anlama. Çeviren S. Sezer. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2011.
- Sartre, J.P. Denemeler (Çağımızın Gerçekleri). Çevirenler S.Eyüboğlu ve V. Günyol. İstanbul: Say Yayınları, 1997.
- Sartre, J. P. Aydınlar Üzerine. Çeviren A. Bora. İstanbul: Can Yayınları, 2000.
- Swartz, D. Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nun Sosyolojisi. Çeviren: E. Gen. İstanbul: İletişim Yay., 2011.
- Taftalı, O. “Batı Medeniyetinin Mutsuz Çocuğu Entelektüel, (Entelektüeller I)”. Doğu Batı, 35 (2006): 165-174.
- Tarbuck, D. G. “On Sekizinci Yüzyıl Britanyası Entelektüelleri; Tanımlar, Platformlar, (Entelektüeller I)”. Doğu Batı, 35 (2006): 201-205.
- Vergin, Nur. “Entelektüel Olmak ya da Olmamanın Sosyolojik Belirlemeleri Üzerine Bir Deneme”. Doğu Batı, 37 (2006): 9-35.
- Yavuz, H. Kültür Üzerine. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1987.
- Zola, E. Dreyfus Olayı Adalet İçin Bir Savaşın Öyküsü. Çeviren M. Tuncer. İstanbul: Yalçın Yayınları, 1984.
- İnternet Kaynakları Negin Nabavi. “Intellectual Trends in Twentieth-Century Iran : A Critical Survey”. Erişim Tarihi: 13.06.2013. https://books.google.com.tr/books/about/Intellectual_Trends_in_Twentieth_century.html?id=n4MdHr_WvEAC&redir_esc=y.
- http:www.merriam-webstar.com/dictonary. Erişim Tarihi: 21.12.2010.
- http://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/ intellectual. Erişim Tarihi: 21.12.2010.
- http://oxforddictionaries.com/view/entry/m_en_gb0266870#m_en_gb0266870. Erişim tarihi: 14.03.2011.
Toplam 58 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Siyasal Teori ve Siyaset Felsefesi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 3 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 18 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 40 |
Dergimiz 2024 yılından itibaren ikisi olağan biri dosya konulu özel sayı olmak üzere 3 sayı olarak, Mayıs (olağan sayı) Eylül (özel sayı) ve Aralık (olağan sayı) aylarında yayınlanacaktır.
2025 yılı için planlanan "Yeni-Ontolojiler" başlıklı özel sayımız ve Aralık ayındaki olağan sayımız için makale kabulü 1 Mart 2025 tarihinde başlayacaktır.
Özel sayılarımızda yalnızca dosya kapsamında yer alan makalelere yer verilecektir. Makalenizi gönderirken hangi sayıda değerlendirilmesini istediğinizi bir notla bildirmeniz karışıklıkları önleyecektir.
İlginiz için teşekkür ederiz.