In the second half of the 19th century, when Tsarist Russia conquered Turkestan, it began to study the region in depth, and much important research was carried out. One of the most prominent figures in these studies was Abubakir Akhmetjanovich Divayev. Divayev made important contributions to the folk literature of the region with the tales he collected from various regions of Turkestan. In particular, the legend of Ūc b. Unūk, which he collected from the Jambyl region of Kazakhstan in the early 20th century, attracted Divayev’s attention because it was widely known among Kazakhs. The legend was published in Kazan in 1908 under the title “Kirgizskaia Legenda o Vetxozavetnom Velikane Adje (Oge)” (A Kazakh Legend About the Old Testament Giant Āc). The publication presents the Arabic text, the Cyrillic transcription and the Russian translation of the legend. This legend, which has a multi-layered structure based on the sources of the Jewish and contains different narratives, has been variously referred to by the Kazakhs as Āc, Alaŋ Ḳasar, Alaŋḳasar Alıf, Alpamıs. Another point that makes the legend valuable is that it was recorded from the mouth of a Jambyl inhabitant in a way that reflects the Jambyl dialect of the time, and when the Arabic text was transferred to Cyrillic, the regional dialect was carefully marked in the transcription, paying attention to the differences between the written language and the spoken language. In this paper, the characteristics of the Kazakh language as reflected in the Chagatay written language through the transfer of the Arabic text to Latin letters are highlighted, and some characteristics of the Jambyl dialect are analysed on the basis of Divayev’s transcription.
Divayev compilation the legend of Ūc b. Unūk Kazakh Jambıl dialect.
19. yüzyılın ikinci yarısında Çarlık Rusyası, Türkistan’ı ele geçirince bölgeyi derinlemesine inceleme faaliyetlerini başlatmış ve bu süreçte birçok önemli araştırma gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmalardan öne çıkan isimlerden biri Abubakir Ahmetcanoviç Divayev olmuştur. Divayev, Türkistan’ın çeşitli bölgelerinden derlediği anlatılarla bölgenin halk edebiyatına önemli katkılarda bulunmuştur. Özellikle 20. yüzyılın başlarında Kazakistan’ın Jambıl bölgesinden derlediği Ūc b. Unūk efsanesi, Kazaklar arasında yaygın olmasıyla Divayev’in dikkatini çekmiştir. Efsane, 1908’de Kazan’da “Kirgizskaya Legenda o Vethozavetnom Velikane Adje (Oge)” (Eski Ahit Devi Âc Hakkında Bir Kazak Efsanesi) adıyla yayımlanmıştır. Yayında efsanenin Arap harfli metni, Kiril harfli transkripsiyonu ve Rusça tercümesi bir arada sunulmuştur. İsrâiliyat kaynaklarına dayanan ve farklı rivayetler barındıran çok katmanlı bir yapıya sahip olan bu efsane, Kazaklar arasında Âc, Alaŋ Ḳasar, Alaŋḳasar Alıf, Alpamıs adlarıyla varyantlaşmıştır. Efsaneyi değerli kılan bir diğer husus, dönemin Jambıl ağzını yansıtacak biçimde bir Jambıl sakininin ağzından kaydedilmesi ve Arap harfli metin Kiril harflerine aktarılırken, yazı dili ile konuşma dili arasındaki farklılıklara dikkat edilerek bölge ağzının titizlikle transkripsiyonda işaretlenmesidir. Bu çalışmada, Arap harfli metin Latin harflerine aktarılarak Çağatay Türkçesi yazı diline yansıyan Kazakçanın belirgin özellikleri üzerinde durulmuş ve Divayev’un transkripsiyonundan hareketle Jambıl ağzının bazı özellikleri incelenmiştir.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Kuzey-Batı (Kıpçak) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Erken Görünüm Tarihi | 30 Haziran 2025 |
Yayımlanma Tarihi | |
Gönderilme Tarihi | 5 Şubat 2025 |
Kabul Tarihi | 18 Nisan 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 36 |
Açık Erişim Politikası