Öz
Birden çok bileşeni içinde barındıran arkeolojik miras alanlarının korunarak gelecek kuşaklara aktarılması gerekmektedir. Arkeolojik miras alanlarının eşit ve kolay erişilebilir olması sonucunda ziyaretçilerin alanı algılaması ve anlamlandırması ile koruma bilincinin oluşturulması mümkündür. Bu bağlamda erişilebilirlik kavramı diğer disiplinlerde olduğu gibi mimarlık ve arkeoloji alanında da önemli bir tasarım olgusu haline gelmiştir. Günümüzde en çok fiziksel boyutu ile karşımıza çıkan bu kavramın algısal ve kültürel boyutları da bulunmaktadır. Arkeolojik miras alanlarında ziyaretçiler çevreyi algılama ve bütüncül olarak anlamlandırma sürecinde zihinlerinde oluşturdukları bilişsel şemalardan yararlanmaktadır. Bu bağlamda değerlendirildiğinde ziyaretçilerin alan hakkında bilgiyi algılama ve işleme sürecinde algısal erişilebilirliğin sağlanmasının, alanın bütüncül algısında ön koşul olduğu saptanmıştır. Bu çalışma kapsamında arkeolojik miras alanlarında algısal erişilebilirliğin arttırılmasında yararlanılan geleneksel ve teknolojik yöntemler ve çağdaş mimari uygulamalar incelenerek örneklerle desteklenmiştir. Örnekler kapsamında bilişsel şema üzerinden karşılaştırmalar yapılarak algısal erişilebilirliğe katkı sağlayan bu yöntemler hakkında çıkarımlarda bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Arkeolojik miras alanları erişilebilirlik bilişsel şema algısal erişilebilirlik arkeolojik miras ve koruma arkeolojik mirasın sunumu
Kaynakça
- Acırlı, Z. (2020). "Tasarım ve erişilebilirlik kavramları arasındaki çok boyutlu ilişkinin iç mekan tasarımı üzerinden değerlendirilmesi". Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
- Acırlı, Z. & Kandemir, Ö. (2021). “Mekân tasarımı için erişilebilirlik kavramı ve boyutları”. GRID Mimarlık, Planlama ve Tasarım Dergisi, 4(2), 225-248.
- Avrupa Konseyi, (1992). Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi. 16/04/2024 https://www.tursab.org.tr/apps/OldFiles//dosya/14743/arkeolojik-mirasin-korunmasina-iliskin-avrupa-sozlesmesi-gozden-geciril_14743_4736407.pdf
- Cengiz, M. & Author. (2021). “Arkeolojik miras alanlarında koruma, yorumlama ve sunum yaklaşımlarının gelişimi, Eksen Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(2), 54-76.
- Çağlayan, N. & Koçoğlu, C. M. (2023). "Troya Müzesinin sanat ve kültür eğitimi bağlamında incelenmesi". Lokum Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(2), 56-65.
- Deffner, A., Psatha, E., Bogiantzidis, N., Vlachaki, E. & Ntaflouka, P. (2015). “Accessibility to culture and heritage: designing for all”. In Proceedings of the AESOP, Definite Space-Fuzzy Responsibility, Prague: Czech Technical University.
- Elmacı, D. (2019). "Avrupa'daki erişilebilirlik uygulamaları: Boras ve Cardiff örneklerinin incelenmesi ve değerlendirilmesi". Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 43, 33-60.
- Gürbüz, A. (2021). “Yakın gelecekte müzecilik alanında kullanılacak yeni teknolojiler ve teknoloji tabanlı hizmetler”. Tezsiz Yüksek Lisans Dönem Projesi, İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
- ICOMOS, (2008). The Interpretation and Presentation of Cultural Heritage Sites. 16/04/2024 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_en0066198001536912401.pdf
- Kahvecioğlu, H. L. (1998). “Mimarlıkta imaj: mekansalimajın oluşumu ve yapısı üzerine bir model”. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Karatay, A. (2015). "Artırılmış gerçeklik teknolojisi ve müze içi eser bilgilendirme ve tanıtımlarının artırılmış gerçeklik teknolojisi yordamıyla yapılması". Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
- Keskin, Y. & Author. (2018). “Arkeolojik alanlarda bir sunum yöntemi olarak arkeoparklar”. Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 3(2), 110-124.
- Keskin, Y. & Author. (2022). “Arkeolojik alanlarda mimari düzenlemelerin ve sunum tekniklerinin Türkiye’deki örnekler üzerinden karşılaştırmalı değerlendirilmesi”. Artium, 10(1), 21-35.
- Ketizmen Önal, G. (2010). "Mimari tasarım eğitiminde öğrenciye ait kültürel şemanın tasarım sürecindeki etkilerinin araştırılmasında kullanılacak bir yöntem". Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Kürkçüoğlu, E. & Ocakçı, M. (2015). “Kentsel dokuda mekansal yönelme üzerine bir algı-davranış çalışması: Kadiköy çarşı bölgesi”. Megaron, 10(3), 365-388.
- Muşkara, Ü. (2017). “Yeni medyanın kültürel miras konulu uygulamaları”. Erdem, 73, 89-110.
- Özgül, H. (2014). Erişilebilirlik. 26 Mayıs 2023, http://www.tohad.org/tohad/erisilebilirlik/.
- Savaştürk, D. (2021). "Arkeolojik sit alanlarının modern teknolojiler ile dijitale aktarılması ve sergilenmesi". Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- Sürücü, O. & Başar, M. E. (2016). “Kültürel mirası korumada bir farkındalık aracı olarak sanal gerçeklik”. Artium, 4(1), 13-26.
- Uslu, A. & Uysal, M. (2020). “Kültürel mirasın etkileşimli keşfi için mobil artırılmış gerçeklik ve web tabanlı görselleştirme teknolojilerinin kullanılması: sfenks heykeli örneği”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(6), 1024-1031.
- Url 1: https://www.qrcode-tiger.com/qr-codes-for-patrimony-and-cultural-heritage
- Url 2: https://www.log.com.tr/sakip-sabanci-muzesine-ozel-dijital-muze-uygulamasi/
- Url 3: https://www.izmir.bel.tr/tr/Haberler/kemeralti-tarihi-bu-kirmizi-kutuda/39514/156
- Url 4: https://turkish-culture-history-language.blogspot.com/2021/03/efes-antik-kentinde-bulunan-curetes.html
- Url 5: https://digitalteos.ieu.edu.tr/wp-content/uploads/2017/09/Theatre_02.jpg
- Url 6: https://sanalmuze.gov.tr/muzeler/CANAKKALE_ASSOS_ORENYERI/
- Url 7: https://www.izmirtimemachine.com/bergama/bergama-tiyatrosu.html
Öz
Archaeological heritage sites, which contain multiple components, need to be protected and transferred to future generations. As a result of equal and easy accessibility of archaeological heritage areas, it is possible for visitors to perceive and give meaning to the area and to create conservation awareness. In this context, the concept of accessibility has become an important design phenomenon in the field of architecture and archeology, as in other disciplines. This concept, which we mostly encounter today with its physical dimension, also has perceptual and cultural dimensions. In archaeological heritage sites, visitors benefit from the cognitive schemes they create in their minds in the process of perceiving the environment and making sense of it holistically. When evaluated in this context, it has been determined that providing perceptual accessibility in the process of visitors perceiving and processing information about the area is a prerequisite for the holistic perception of the area. Within the scope of this study, traditional and technological methods and contemporary architectural practices used to increase perceptual accessibility in archaeological heritage areas were examined and supported with examples. Within the scope of the examples, comparisons were made on the cognitive schema and inferences were made about these methods that contribute to perceptual accessibility.
Anahtar Kelimeler
Archaeological heritage sites Accessibility Perceptual accessibility Presentation of archaeological heritage Cognitive map Archeological heritage and conservation
Kaynakça
- Acırlı, Z. (2020). "Tasarım ve erişilebilirlik kavramları arasındaki çok boyutlu ilişkinin iç mekan tasarımı üzerinden değerlendirilmesi". Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
- Acırlı, Z. & Kandemir, Ö. (2021). “Mekân tasarımı için erişilebilirlik kavramı ve boyutları”. GRID Mimarlık, Planlama ve Tasarım Dergisi, 4(2), 225-248.
- Avrupa Konseyi, (1992). Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi. 16/04/2024 https://www.tursab.org.tr/apps/OldFiles//dosya/14743/arkeolojik-mirasin-korunmasina-iliskin-avrupa-sozlesmesi-gozden-geciril_14743_4736407.pdf
- Cengiz, M. & Author. (2021). “Arkeolojik miras alanlarında koruma, yorumlama ve sunum yaklaşımlarının gelişimi, Eksen Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(2), 54-76.
- Çağlayan, N. & Koçoğlu, C. M. (2023). "Troya Müzesinin sanat ve kültür eğitimi bağlamında incelenmesi". Lokum Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(2), 56-65.
- Deffner, A., Psatha, E., Bogiantzidis, N., Vlachaki, E. & Ntaflouka, P. (2015). “Accessibility to culture and heritage: designing for all”. In Proceedings of the AESOP, Definite Space-Fuzzy Responsibility, Prague: Czech Technical University.
- Elmacı, D. (2019). "Avrupa'daki erişilebilirlik uygulamaları: Boras ve Cardiff örneklerinin incelenmesi ve değerlendirilmesi". Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 43, 33-60.
- Gürbüz, A. (2021). “Yakın gelecekte müzecilik alanında kullanılacak yeni teknolojiler ve teknoloji tabanlı hizmetler”. Tezsiz Yüksek Lisans Dönem Projesi, İstanbul Üniversitesi: İstanbul.
- ICOMOS, (2008). The Interpretation and Presentation of Cultural Heritage Sites. 16/04/2024 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_en0066198001536912401.pdf
- Kahvecioğlu, H. L. (1998). “Mimarlıkta imaj: mekansalimajın oluşumu ve yapısı üzerine bir model”. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Karatay, A. (2015). "Artırılmış gerçeklik teknolojisi ve müze içi eser bilgilendirme ve tanıtımlarının artırılmış gerçeklik teknolojisi yordamıyla yapılması". Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
- Keskin, Y. & Author. (2018). “Arkeolojik alanlarda bir sunum yöntemi olarak arkeoparklar”. Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 3(2), 110-124.
- Keskin, Y. & Author. (2022). “Arkeolojik alanlarda mimari düzenlemelerin ve sunum tekniklerinin Türkiye’deki örnekler üzerinden karşılaştırmalı değerlendirilmesi”. Artium, 10(1), 21-35.
- Ketizmen Önal, G. (2010). "Mimari tasarım eğitiminde öğrenciye ait kültürel şemanın tasarım sürecindeki etkilerinin araştırılmasında kullanılacak bir yöntem". Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Kürkçüoğlu, E. & Ocakçı, M. (2015). “Kentsel dokuda mekansal yönelme üzerine bir algı-davranış çalışması: Kadiköy çarşı bölgesi”. Megaron, 10(3), 365-388.
- Muşkara, Ü. (2017). “Yeni medyanın kültürel miras konulu uygulamaları”. Erdem, 73, 89-110.
- Özgül, H. (2014). Erişilebilirlik. 26 Mayıs 2023, http://www.tohad.org/tohad/erisilebilirlik/.
- Savaştürk, D. (2021). "Arkeolojik sit alanlarının modern teknolojiler ile dijitale aktarılması ve sergilenmesi". Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- Sürücü, O. & Başar, M. E. (2016). “Kültürel mirası korumada bir farkındalık aracı olarak sanal gerçeklik”. Artium, 4(1), 13-26.
- Uslu, A. & Uysal, M. (2020). “Kültürel mirasın etkileşimli keşfi için mobil artırılmış gerçeklik ve web tabanlı görselleştirme teknolojilerinin kullanılması: sfenks heykeli örneği”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(6), 1024-1031.
- Url 1: https://www.qrcode-tiger.com/qr-codes-for-patrimony-and-cultural-heritage
- Url 2: https://www.log.com.tr/sakip-sabanci-muzesine-ozel-dijital-muze-uygulamasi/
- Url 3: https://www.izmir.bel.tr/tr/Haberler/kemeralti-tarihi-bu-kirmizi-kutuda/39514/156
- Url 4: https://turkish-culture-history-language.blogspot.com/2021/03/efes-antik-kentinde-bulunan-curetes.html
- Url 5: https://digitalteos.ieu.edu.tr/wp-content/uploads/2017/09/Theatre_02.jpg
- Url 6: https://sanalmuze.gov.tr/muzeler/CANAKKALE_ASSOS_ORENYERI/
- Url 7: https://www.izmirtimemachine.com/bergama/bergama-tiyatrosu.html
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mimari Miras ve Koruma |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Kasım 2023 |
| Kabul Tarihi | 13 Haziran 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 8 Sayı: 1 |
