Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Dedem Korkut Kitabı’nda İnce Anlam Ayırımı II: Esen Olsa, İster Olsa

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 262 - 267, 27.04.2025
https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1617503

Öz

Dedem Korkut Kitabı’nda yinelenen dizeleri oluşturan birimlerin kimi zaman başka birimlerle yer değiştirdiği görülmektedir. Araştırmacılar, tekdüzeleştirme yöntemini kullanarak değişime uğramış bütün birimleri, yanlış yazıldığı gerekçesiyle onarmışlardır. Üzerinde durduğumuz ister olsa kalıbı da bunlardan biridir. Metinde beş kere esen olsa biçiminde kullanılan kalıbın bir dizede ister olsa biçiminde kullanıldığı tespit edilmiştir. Araştırmacılar, yanlış yazıldığı düşüncesiyle ister biçiminde yazılan birimi, esen olarak düzeltmişlerdir. Bu biçimin kullanıldığı dizeye kattığı anlam göz önünde bulundurulduğunda ise kullanılan biçimin yanlış yazılmadığı; aksine yazıldığı gibi değerlendirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Metnin söylem çözümlemesi yapıldığında da söz konusu birimin geçtiği bağlama kattığı anlamdan dolayı doğru yazıldığı anlaşılmaktadır. Ele aldığımız bu örnek üzerinden yola çıktığımızda, metinde geçen onlarca birimin bağlamın ihtiyaç duyduğu anlamdan dolayı değişime uğradığını görüyoruz. Araştırmacılar, farklılık gösteren birimleri, düzelterek metnin yüzey yapısında (ses/biçim) birlik sağlamışlardır; ancak bu düzeltmelerle onlarca dizenin derin yapısını (anlam) bozarak dizeler arasındaki ince anlam ayrımını ortadan kaldırmışlardır. Çalışmamızın örneklemini oluşturan ister biriminin esen olarak onarılması da söz konusu birimin dizeler arasında sağladığı ince anlam ayrımını ortadan kaldırarak metnin derin yapısının bozulmasına sebep olmuştur. İster birimi, esen olarak düzeltildiğinde elbette dizenin anlamı bozulmamaktadır; ancak bu onarmanın tümceler üstü bağlamda değerlendirilmesi söylemi etkileyebilmektedir. Nitekim bu çalışmada yer alan söz konusu birim, yalnızca geçtiği dizenin bağlamı içinde değerlendirilmeyerek dizeler üstü (söylem) bir bağlam içinde değerlendirilmiş ve bu değerlendirme de ilgililere yeni bir okuma örneği teşkil etmiştir.

Kaynakça

  • Dedem Korkut kitabı-Dresden nüshası (t.y.). Mscr. Dresd. Ea. 86. http://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/10013/1/
  • Dilçin, C. (2016). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Elizade, S., & Hacıyev, T. (2004). Kitabi- Dede Korkut. Önder Neşriyat.
  • Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım Yayım Tanıtım.
  • Ergin, M. (2016). Dede Korkut kitabı (Cilt 1-2). Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gökyay, O. Ş. (2007). Dedem Korkudun kitabı. Kabalcı Yayınevi.
  • Kızılözen, C., & Kızılözen, G. (2017). Dedem Korkut kitabının yazıldığı gibi okunması ve sözlü formül kuramı. Folklor/Edebiyat, 23(92), 29-39. http://doi.org/10.22559/folkloredebiyat.2017.53
  • Kızılözen, C. (2024). Dedem Korkut kitabında ince anlam ayırımı I: Kara benzer, kaza benzer. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (35), s. 229-236. http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut654
  • Kızılözen, C. (2025). Dedem Korkut kitabı 1 satır altı çeviri yazı ve dizin. Kronik Yayınları.
  • Ong, W. J. (2013). Sözlü ve yazılı kültür sözün teknolojileşmesi. Metis Yayınları.
  • Tamir, F. (2007). Kazak Türkçesi. İçinde A. B. Ercilasun (Ed.), Türk lehçeleri grameri (ss. 429-480). Akçağ Yayınları.
  • Tezcan, S., & Boeschoten, H. (2012), Dede Korkut Oğuznameleri. Yapı Kredi Yayınları.

The semantic nuance in the Dedem Qorqut Kitabı II: Esen olsa, İster olsa

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 262 - 267, 27.04.2025
https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1617503

Öz

In the Dedem Qorqut Kitabı, it is seen that the units forming the repeated lines are sometimes replaced with other units. Researchers have repaired all the units that have undergone changes by using the method of uniformization on the grounds that they were written incorrectly. The form of "ister olsa" that we will focus on is one of these. The form "esen olsa", which occurs five times in the text, was replaced by the units of " ister olsa" once. Researchers corrected the unit written in the form of "ister" as "esen" because they thought it was written incorrectly. Considering the meaning that this form adds to the line in which it is used, it is understood that it is not written incorrectly and should be evaluated as written. When the discourse analysis of the text is made, the meaning that the unit in question adds to the context in which it is used shows that it is written correctly. We see that dozens of units in the text, such as the example we are focusing on, are used and change according to the meaning required by the context. Researchers have achieved unity in the surface structure (sound/form) of the text by correcting the units that differ, but with these corrections they have destroyed the deep structure (meaning) of dozens of lines and eliminated the subtle distinctions in meaning between the lines. In the line we are focusing on, the repair of the "ister" unit as "esen" has destroyed the subtle meaning distinction that the unit in question provides between the lines, thus damaging the deep structure of the text. Of course, when the " ister " unit is corrected as "esen", the meaning of the line is not damaged, but when evaluated in the context above the sentences, it can be said that this repair affects the discourse. In this study, the unit in question has been read by evaluating it within the context above the lines (discourse), not within the line in which it is used.

Kaynakça

  • Dedem Korkut kitabı-Dresden nüshası (t.y.). Mscr. Dresd. Ea. 86. http://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/10013/1/
  • Dilçin, C. (2016). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Elizade, S., & Hacıyev, T. (2004). Kitabi- Dede Korkut. Önder Neşriyat.
  • Ergin, M. (2009). Türk dil bilgisi. Bayrak Basım Yayım Tanıtım.
  • Ergin, M. (2016). Dede Korkut kitabı (Cilt 1-2). Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Gökyay, O. Ş. (2007). Dedem Korkudun kitabı. Kabalcı Yayınevi.
  • Kızılözen, C., & Kızılözen, G. (2017). Dedem Korkut kitabının yazıldığı gibi okunması ve sözlü formül kuramı. Folklor/Edebiyat, 23(92), 29-39. http://doi.org/10.22559/folkloredebiyat.2017.53
  • Kızılözen, C. (2024). Dedem Korkut kitabında ince anlam ayırımı I: Kara benzer, kaza benzer. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (35), s. 229-236. http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut654
  • Kızılözen, C. (2025). Dedem Korkut kitabı 1 satır altı çeviri yazı ve dizin. Kronik Yayınları.
  • Ong, W. J. (2013). Sözlü ve yazılı kültür sözün teknolojileşmesi. Metis Yayınları.
  • Tamir, F. (2007). Kazak Türkçesi. İçinde A. B. Ercilasun (Ed.), Türk lehçeleri grameri (ss. 429-480). Akçağ Yayınları.
  • Tezcan, S., & Boeschoten, H. (2012), Dede Korkut Oğuznameleri. Yapı Kredi Yayınları.
Toplam 12 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Eski Türk Dili (Orhun, Uygur, Karahanlı)
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Cihangir Kızılözen 0000-0002-4202-1868

Yayımlanma Tarihi 27 Nisan 2025
Gönderilme Tarihi 10 Ocak 2025
Kabul Tarihi 13 Ocak 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 13 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Kızılözen, C. (2025). Dedem Korkut Kitabı’nda İnce Anlam Ayırımı II: Esen Olsa, İster Olsa. Mavi Atlas, 13(1), 262-267. https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1617503

Tarandığımız Dizinler:

19020 19017 1901824810 19019

e-ISSN: 2148-5232