Derleme
İşyerinde Endüstriyel Demokrasi ve Çalışanların Yönetime Katılımı: İyi Uygulama Örneklerinden Türkiye için Öneriler
Öz
Çalışanların doğrudan ya da dolaylı olarak çalıştıkları işyerlerinde karar alma süreçlerine katılmalarını ifade eden yönetime katılma, birçok gelişmiş demokratik ülkenin endüstri ilişkileri sisteminde yerleşik bir uygulama haline gelmiştir. Yönetime katılma ile çalışanlar yasa statüde, toplu pazarlık yoluyla veya gönüllü olarak işyeri karar süreçlerini önem sırasına göre, “bilgilendirme”, “danışma”, “birlikte yönetim” ve “özyönetim” boyutlarında doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyebilmektedirler. Yönetime katılma ayrıca çalışanların işyerinde davranış, motivasyon ve yeteneklerini geliştirmesinin yanı sıra, işçi ve işveren arasında işbirliği ve uzlaşma kültürünün yaygınlaşmasına da katkı sağlamaktadır. Ancak sendikal yoğunluğun ve toplu pazarlık kapsama oranının görece düşük olduğu Türkiye'de, kapsamı sınırlı bazı uygulamalar dışında, işyerinde iş konseyi veya komitesi gibi yönetime katılma mekanizmaları bulunmamaktadır. Türkiye’de, endüstri ilişkileri aktörlerinin ve ulusal düzeyde sosyal diyaloğun etkinliğinin artırılmasında ve demokrasinin toplum tabanına yayılmasında, yönetime katılma uygulamaları etkili sonuçlar üretebilmektedir. Bu eksikliği gidermek için bu çalışma iyi uygulama örneklerini inceleyerek, Türkiye’de işyerinde endüstriyel demokrasi ve yönetime katılma uygulamalarının yaygınlaştırılması tartışmalarına zenginlik kazandırmayı amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Astarlıoğlu, S. (1993). İşçilerin Yönetime Katılması ve Türki-ye’deki Uygulama. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim-ler Fakültesi Dergisi, Cilt XIV, Sayı 1-2. s.49-60
- Bamber, G.J., Lansbury, R.D. and Wailes, N. (2004). Introduction, Chapter 1. In: International and Comparative Employment Relations: Globalisation and the Developed Market Econo-mies, (Eds. Bamber, G. J., Lansbury, R. D. and Wailes, N.), 4th Edition, Allen & Unwin, Crows Nest, Australia.
- Bean, R. (1985). Comparative Industrial Relations: An Introduction to Cross-National Perspectives (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003127727.
- Blanpain, R. (1977). The Influence of Labour on Management Decision-making: A General Introduction. (Çev. Dereli, T.). Bulletin of Comparative Labour Relations. Kluwer Deventer, the Netherlands; Bulletin, 8. 9-22.
- Blanpain, R. (1982). Comparativism in Labour Law and Industrial Relations. Chapter 1, In: Comparative Labour Law and In-dustrial Relations (Eds. Blanpain, R. and Millard, F.), 1st edition, Netherlands.
- Brown, RC. (2014). United States: Industrial Relations Profile. In: European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2025). İşkollarındaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına ilişkin Ocak Ayı İstatis-tikleri.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2025). Çalışma Hayatı İsta-tistikleri e-Bülteni. Çalışma Genel Müdürlüğü, Ocak – 2025 Sayı: 25.
- Dereli, T. (2009). Endüstri İlişkileri ve Çalışma Hukuku Alanında Karşılaştırmalı Araştırmalar ve Yöntem. Sosyal Siyaset Kon-feransları Dergisi, 56. 1-20.
- Drobnič, S. (2014). Comparative Analysis. In: Encyclopedia of Qu-ality of Life and Well-Being Research (Michalos, A.C. eds), Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-007-0753-5_492.
- Goetschy, J. and Jobert, A. (2004). Employment Relations in Fran-ce. Chapter 7, In: International and Comparative Employ-ment Relations: Globalisation and the Developed Market Economies, (Eds. Bamber, G. J., Lansbury, R. D. and Wailes, N.), 4th Edition, Allen and Unwin, Crows Nest, Australia.
- Görmüş, A. (2020). Toplu Pazarlık Kapsamını Etkileyen Faktörler: Karşılaştırmalı Endüstri İlişkileri Temelinde Türk Endüstri İlişkileri Sisteminin Modernizasyonu. Sosyal Siyaset Konfe-ransları Dergisi, 78. 63-109. https://doi.org/10.26650/jspc.2020.78.0003.
- Görmüş, A. (2003). Toplu Pazarlık Yoluyla Yönetime Katılma. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 5(2), No: 150.
- Erbaş, CG. (2013). Türk Alman Hukukunda İşçinin Yönetime Katıl-ması. Seçkin Yayınevi, Ankara.
- Evans, C. and Adam, D. (2019). Working Life in the United King-dom. In: European Foundation for the Improvement of Li-ving and Working Conditions.
- Faioli, M., Bologna, S., Sansonetti, S. and Gualandi, S. (2024). Working Life in Italy. In: European Foundation for the Imp-rovement of Living and Working Conditions.
- Kinnunen, A., Firon, R., Kaartinen, M., Tönnes Lönnroos, L., Savo-lainen, A. and Härmä, E. (2024). Working Life in Findland. In: European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions.
- Fişek, K. (1977). Yönetime Katılma. TODAİE Yayınları, Ankara.
- Fulton, L. (2015). Worker Representation in Europe. Labour Rese-arch Department and ETUI, Produced with the assistance of the SEEurope Network.
- Keller, BK. (2004). Employment Relations in Germany. Chapter 8. In: International and Comparative Employment Relations: Globalisation and the Developed Market Economies, (Eds. Bamber, G. J., Lansbury, R. D. and Wailes, N.), 4th Edition, Allen & Unwin, Crows Nest, Australia.
- Locke, R., Kochan, T. and Piore, M. (1995). Reconceptualizing Comparative Industrial Relations: Lessons from Internatio-nal Research. International Labour Review, 134(2), 139-161.
- Marchington, M., Goodman, J. and Berridge, J. (2004). Employ-ment Relations in Britain. Chapter 2. In: International and Comparative Employment Relations: Globalisation and the Developed Market Economies, (Eds. Bamber, G. J., Lans-bury, R. D. and Wailes, N.), 4th Edition, Allen and Unwin, Crows Nest, Australia.
- Oh, H-S. (2006). Collective Bargaining in Japan. Report on the Survey on Industrial Relations in East Asia, ILO-Japan Multi-Lateral Project.
- Pateman, C. (1970). Participation and Democratic Theory. Camb-ridge University Press: Cambridge.
- Poole, M., Lansbury, R., and Wailes, N. (2001). A Comparative Analysis of Developments in Industrial Democracy. Indust-rıal Relations, 40(3), 440-525.
- Rehfeldt, U. (2018). Industrial Relations in France: From the Un-derdevelopment of Collective Bargaining to the Failure of Neocorporatist Concertation. Employee Relations, 40(4), 617-633, doi.org/10.1108/ER-02-2017-0033.
- Şahinöz, A. (1985). Tüketim Kooperatiflerinde Bunalıma Çözüm: Mondragon Örneği. Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(1-2), 339-348.
- Seçer, B. (2009). Endüstriyel Demokrasi: İşçilerin Yönetime Ka-tılmasından İşçi Katılımına. Çimento İşveren Dergisi, 23 (6). 19-35.
- Sönmez, İ ve Karakaya G. (2015). Avrupa Şirketinde İşçilerin Yö-netime Katılması. Ombudsman Akademik Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 3. 219-249.
- Talas C. (1970). Endüstriyel Demokrasi ve Türkiye’de Uygulan-ma Olanakları. İktisat ve Maliye, 25(2). 191-234. Taşkent, S. (1994). İşçinin Yönetime Katılması. İstanbul: Belediye-İş Yayınları.
- Teissier, C., Tissandier, H. and Turlan, F. (2024). Working in France. In: European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions.
- Ünsal, E. (2002). Endüstriyel Demokrasi. Maltepe Üniversitesi Yayınları, No: 13. İstanbul.
- Ünsal, E. (2011). Endüstriyel Demokrasi ve Sosyalist Ülkeler De-nemesi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (22-23). 69-88.
- Webb, S. and Webb, B. (1897). Industrial Democracy. Longmans, Green and Co., 39. Paternoster Row, London, New York, and Bombay.Yanagisawa, T. (2014). Japan: Industrial Relations Profile. European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions.
Toplam 34 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 18 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 21 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 14 Sayı: 38 |
