Commentary on the Poems of Urfi-i Şirazi and the Commentary Method in the Work Named Şerh-i Dıvan-ı Urfi-i Şirazi By the Sahhaf Ahmed Rüşdi Efendi
Öz
The commentaries on the poems of Urfi-i Şirazi, one of the most important figures of the Sebk-i Hindi style, have an important place in classical commentary literature. In this article, the method followed in the commentaries of ten of the twenty-five commentators identified so far is given together in the light of the scientific studies carried out on these commentaries. The general method of the commentaries of Urfi-i Şirazi is that commentators translate the couplet or verse by adhering to the source text and revealing the differences between the versions, give the meanings of the words, analyze the grammar of the words, indicate the figures of speech, and interpret the couplet or verse. It is observed that the commentaries are not discussed in detail and are based on a adaptation close to translation. Having read each other's commentaries, some commentators included commentaries of the other commentators in their commentaries. Among these commentators, Sahhaf Ahmed Rüşdȋ Efendi quoted from numerous commentators in her commentary, compared to other Urfi commentators, and also provided important information about Urfi-i Şirazi. Sahhaf Ahmed Rüşdi Efendi has commented on all the odes of Urfi-i Şirazi, 257 selected ghazals, and 150 selected muqattas. In this study, the works of Abdurrahman Abdi's Şerh-i Divan-ı Urfi, Yanyalı Süleyman Efendi's Şerh-i Divan-ı Urfi, Tellizade Vehbî and Urfi-i Şirâzî Divanı Şerhi, Urfalı Ömer Nüzhet's Şerh-i Divan-i Urfi, which are studied as doctoral studies, and Himmetzade Abdî's Şerh-i Bazı Kasa'id-i Urfî, Murtaza Trabzonȋ's Urfi-i Şirazi commentaries, Neşati Efendi's Şerh-i Kasayid -i Urfi, Rodosizade Mehmed Emin Efendi's Şerh-i Kasayid-i Urfi, and Sadık Efendi Etba'ısi's Urfi-i Şirazi commentaries which are studied as master's studies, will be briefly discussed in terms of methodology, and the commentary method of Sahhâf Ahmed Rüşdȋ Efendi's work Şerh-i Divân-ı Urfi-Şirazi will be itemized with examples.
Anahtar Kelimeler
Urfi-i Şirazi Classical commentary Sahhaf Ahmed Rüşdi Commentary Methods
Kaynakça
- Ahteri, Mustafa Muslihuddin el-Karahisarî. Ahterî-yi Kebir Hazırlayanlar: Ahmet Kırkkılıç-Yusuf Sancak. Ankara: TDK Yay., 2017.
- Başçetin, Mustafa Yasin. Yanyalı Süleyman Efendi’nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî Adlı Eseri (İnceleme- Transkripsiyonlu Metin-Şerh Sözlüğü). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2019.
- Birışık, Abdülhamit. "Tefsir". DİA, XL / 281-290. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
- Doğan, Muhammet Nur. “Metin Şerhi Üzerine”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. 422-427. İstanbul: YKY, 1999.
- Ekici, Hatice. Sahhaf Rüşdi ve Divanı’nın tenkitli metni. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
- Gözitok, Mehmet Akif. Tellizade Vehbî Ve Urfî-i Şirâzî Divanı Şerhi (Tenkitli Metin-İnceleme). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2017.
- Gözitok, Mehmet Akif. “Türk edebiyatında Urfî-i Şîrâzî şerhleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 19/19 (2017), 77-122.
- Güncel Türkçe Sözlük. “usul”. Erişim 10 Ocak 2025. https://sozluk.gov.tr/?kelime=usul
- Melhem, Semra. Himmetzâde Abdî, Şerh-i Bazı Kasâ’id-i Urfî (Tenkitli Metin- İnceleme). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020.
- Mütercim, Asım. Kamus Tercümesi I. İstanbul: Matba-i Amire, 1305.
- Ruhi, Aynaz. Urfalı Ömer Nüzhet’in Şerh-i Dîvân-ı Urfî’si. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2024.
- Sahhâf Ahmed Rüşdȋ. Şerh-i Divân-ı Urfȋ-i Şirâzȋ. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Koleksiyonu, TY-3501,1b-226a.
- Tulum, Mertol. 17. yüzyıl Türkçesi ve söz dağarcığı. Ankara: TDK Yayınları, 2011.
- Türk Dil Kurumu. Türkçe Sözlük. s.2087. Ankara: TDK Yayınları, 2003.
- Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü - Aksoyak, İsmail Hakkı. “RÜŞDÎ, Sahaf Ebu\’r-Reşid Ahmed Rüşdî Efendi”. Erişim 08 Ocak 2025. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-sahaf-eburresid-ahmed-rusdi
- Yavuz, Seyit. “Sahhâf Ahmed Rüşdî’nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî-i Şîrâzî Adlı Eseri”. Türkiyat Mecmuası 2 (28 Aralık 2020), 757-790. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.733848
- Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme Ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2011.
- Yılmaz, Nesrin. Abdurrahman Abdî’nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî İsimli Eseri (İnceleme-Tenkitli Metin). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2023.
- Yılmaz, Ozan. Urfi’nin Kasidelerine Yapılan Türkçe Şerhler. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2004.
- Yılmaz, Ozan. “Klâsik Şerh Edebiyatı Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 9 (2007), 271-304.
URFȊ-İ ŞİRÂZȊ’NİN ŞİİRLERİNE YAPILAN ŞERHLER VE SAHHÂF AHMET RÜŞDȊ EFENDİ’NİN ŞERH-İ DİVÂN-I URFȊ-İ ŞİRÂZȊ ADLI ESERİNDE ŞERH USULÜ
Öz
Sebk-i Hindȋ üslûbunun en önemli isimlerinden olan Urfȋ-i Şirâzȋ’nin şiirlerine yapılan şerhler Klasik şerh edebiyatı içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bu makalede şu ana kadar tespit edilen yirmi beş şârihin on tanesinin şerhi üzerine yapılan ilmi çalışmaların ışığında bu şerhlerde takip edilen usul bir arada verilmiştir. Şârihlerin kaynak metne bağlı kalarak ve nüsha farklarını ortaya koyarak beytin veya mısranın tercümesini yapmaları, kelime anlamlarını vermeleri, kelimelerin gramer tahlilleri, söz sanatlarını belirtmeleri, beyti veya mısrayı yorumlamaları Urfȋ-i Şirâzȋ şerhlerinin genel usulüdür. Şerhlerin ayrıntılı olarak ele alınmayıp tercümeye yakın aktarmaya bağlı oldukları görülmektedir. Şârihler birbirlerinin şerhlerini okumuş, bazıları şerhlerinde başka şârihlere ait şerhlere yer vermişlerdir. Bu şârihlerden Sahhâf Ahmed Rüşdȋ Efendi, diğer Urfȋ şârihlerine göre şerhinde çok sayıda şârihten alıntı yapmıştır ve Urfȋ Şirâzȋ’ye dair önemli bilgiler vermiştir. Sahhâf Ahmed Rüşdȋ Efendi Urfȋ Şirâzȋ’nin tüm kasidelerini, 257 seçme gazelini ve 150 seçme mukattasını şerh etmiştir. Bu çalışmada doktora çalışması yapılan Abdurrahman Abdî’nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî, Yanyalı Süleyman Efendi’nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî, Tellizâde Vehbî ve Urfî-i Şirâzî Dȋvânı Şerhi, Urfalı Ömer Nüzhet’in Şerh-i Dîvân-ı Urfî adlı eserlerin ve yüksek lisans çalışması olarak incelen Himmetzâde Abdî’nin Şerh-i Bazı Kasâ’id-i Urfî, Murtaza Trabzonȋ’nin Urfȋ Şirâzȋ Şerhleri, Neşâtȋ Efendi’nin Şerh-i Kasâyid-i Urfȋ, Rodosȋzâde Mehmed Emin Efendi’nin Şerh-i Kasâyid-i Urfȋ ve Sadık Efendi Etba'ısi’nin Urfȋ Şirâzi Şerhleri özet olarak usul açısından ele alınacak, Sahhâf Ahmed Rüşdȋ Efendi’nin Şerh-i Divân-ı Urfȋ-i Şirâzȋ adlı eserinin şerh usulü ise örneklerle maddeler hâlinde belirtilecektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahteri, Mustafa Muslihuddin el-Karahisarî. Ahterî-yi Kebir Hazırlayanlar: Ahmet Kırkkılıç-Yusuf Sancak. Ankara: TDK Yay., 2017.
- Başçetin, Mustafa Yasin. Yanyalı Süleyman Efendi’nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî Adlı Eseri (İnceleme- Transkripsiyonlu Metin-Şerh Sözlüğü). Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2019.
- Birışık, Abdülhamit. "Tefsir". DİA, XL / 281-290. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
- Doğan, Muhammet Nur. “Metin Şerhi Üzerine”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. 422-427. İstanbul: YKY, 1999.
- Ekici, Hatice. Sahhaf Rüşdi ve Divanı’nın tenkitli metni. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
- Gözitok, Mehmet Akif. Tellizade Vehbî Ve Urfî-i Şirâzî Divanı Şerhi (Tenkitli Metin-İnceleme). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2017.
- Gözitok, Mehmet Akif. “Türk edebiyatında Urfî-i Şîrâzî şerhleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 19/19 (2017), 77-122.
- Güncel Türkçe Sözlük. “usul”. Erişim 10 Ocak 2025. https://sozluk.gov.tr/?kelime=usul
- Melhem, Semra. Himmetzâde Abdî, Şerh-i Bazı Kasâ’id-i Urfî (Tenkitli Metin- İnceleme). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020.
- Mütercim, Asım. Kamus Tercümesi I. İstanbul: Matba-i Amire, 1305.
- Ruhi, Aynaz. Urfalı Ömer Nüzhet’in Şerh-i Dîvân-ı Urfî’si. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2024.
- Sahhâf Ahmed Rüşdȋ. Şerh-i Divân-ı Urfȋ-i Şirâzȋ. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Koleksiyonu, TY-3501,1b-226a.
- Tulum, Mertol. 17. yüzyıl Türkçesi ve söz dağarcığı. Ankara: TDK Yayınları, 2011.
- Türk Dil Kurumu. Türkçe Sözlük. s.2087. Ankara: TDK Yayınları, 2003.
- Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü - Aksoyak, İsmail Hakkı. “RÜŞDÎ, Sahaf Ebu\’r-Reşid Ahmed Rüşdî Efendi”. Erişim 08 Ocak 2025. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-sahaf-eburresid-ahmed-rusdi
- Yavuz, Seyit. “Sahhâf Ahmed Rüşdî’nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî-i Şîrâzî Adlı Eseri”. Türkiyat Mecmuası 2 (28 Aralık 2020), 757-790. https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.733848
- Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme Ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2011.
- Yılmaz, Nesrin. Abdurrahman Abdî’nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî İsimli Eseri (İnceleme-Tenkitli Metin). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2023.
- Yılmaz, Ozan. Urfi’nin Kasidelerine Yapılan Türkçe Şerhler. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2004.
- Yılmaz, Ozan. “Klâsik Şerh Edebiyatı Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 9 (2007), 271-304.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | ARAŞTIRMA MAKALESİ |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 10 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 22 [BAHAR 2025] |
ULAKBİM-DERGİPARK Bünyesinde Faaliyet Gösteren HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi (Journal Of Academic Literature)
Türk Dili ve Edebiyatı Alanında Yayımlanan Uluslararası Hakemli Bir Dergidir.