Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Cilt: 42 Sayı: 1
Öz
Bu makalede, İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı (İKSV)’nda 1990’ların başında yaşanan yönetim değişimi ve bu durumun İstanbul Bienali özelinde meydana getirdiği dönüşümler 4. İstanbul Bienali üzerinden ele alınmaktadır. Vakıf özelinde meydana gelen gelişmeler ilk başlıkta ele alınırken, yönetimsel değişimin İstanbul Bienali üzerindeki etkileri makalenin geri kalanında değerlendirilmiştir. Bu gelişmelerle birlikte bienale yönelik sanat ortamında yükselen eleştiri ve yorumlara da yer verilerek tartışılmıştır. Vakıf yönetimini devralan Melih Fereli ve ardından bienalin küratörü olan René Block’un çabalarıyla dünyada ses getiren bir bienal düzenlenmiş, Uluslararası İstanbul Bienali güncel bienaller arasında kendini ön sıralara konumlandırmayı başarmıştır. Öte yandan, Türkiye sanat ortamı için henüz oturmamış bir anlama sahip olan bienal birçok alanda tartışma ve yorumları da beraberinde getirmiştir. Bienalin tek seçicili olmasından yabancı küratörüne, mekân seçiminden sanatçı seçimine ve temasına kadar birçok alanda tartışılmıştır. Bu konular üzerinden sanat ortamından farklı isimlerin yorum ve eleştirilerine yer verilmiştir. Çalışma sürecinde öncelikle çeşitli ulusal kütüphanelerde literatür taraması yapılmış, ardından dönemin süreli yayın arşivlerinde bulunan ilgili metinlere erişilerek incelenmiştir. Alanda yazılmış temel kaynakların incelenmesi yanında süreli yayınlardan elde edilen her tür yazılı, basılı yeni bilgi ve verilere metinde yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Anderson, G.J. (1 Aralık 1995). Yabancı gözüyle bienal: 4. Uluslararası İstanbul Bienali. Milliyet Sanat, 373, 28-30.
- Anonimi (Kasım 1994). 4. Uluslararası İstanbul Bienali yöneticisi: René Block, Sanat Çevresi, 193, 45.
- Anonim. (15 Ekim 1995a). 4. Uluslararası İstanbul Bienali: Orient/ation ya da paradoksal bir dünyada sanatın görünümü. Milliyet Sanat, 370, 4-7.
- Anonim (15 Ekim 1995b). Soruşturma. Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Anonim. (1 Kasım 1995). René Block ile söyleşi: “Fluxus, modern sanatın son manifestosu”. Milliyet Sanat, 371, 26-27.
- Anonim. (9 Kasım 1995). 110 sanatçının katıldığı "Orient-ation-Paradoksal Bir Dünyada Sanatın Görünümü" başlıklı bienal yarın başlıyor: Doğu'yu Batı'ya bağlayan sanat köprüsü. Cumhuriyet, 12.
- Anonim. (2003). İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı. (cilt 4, ss. 229-232). Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
- Artmap. (t.y.). 8th Bıennale of Sydney 1990. https://www.biennaleofsydney.art/biennale/8th-biennale-of-sydney-1990/ Erişim tarihi: 15.05.2024
- Atagök, T. (29 Kasım 1995). Bienal için değil, sanat için sanat!: Server Demirtaş, İsmet Doğan ve Genco Gülan’dan Bienale Gönderme Yapan Etkinlikler. Cumhuriyet, 14.
- Baliç, İ. ve Ermiş, D. (Ed.). (2013). İ-Ka-Se-Ve: 370 kişi İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı’nın 40 yılını anlatıyor. İstanbul Kültür Sanat Vakfı.
- Beykal, C. (3 Aralık 1995). Aya İrini Kilisesi'nin mekânı, sanatçılar için her zaman bir "hain kurt" olmuştur: “Hain kurt”la dans sürüyor. Cumhuriyet, 15.
- Beykal, C. (12 Aralık 1995). Hain Kurtla dans sona erdi: Önceki gün sona eren 4. Uluslararası İstanbul Bienali sanatseverlerden yoğun ilgi gördü. Cumhuriyet, s.14.
- Block, R. (15 Eylül 1995). 4. Uluslararası İstanbul Bienali: Paradoksal bir dünyada sanatın görünümü. Milliyet Sanat, 368, 38-39.
- Block, R. (2011). 4. Uluslararası İstanbul Bienali. N. Dikbaş (Çev.). J. Hoffmann ve A. Pedrosa (Yay. haz.), İstanbul’u Hatırlamak içinde (ss. 74-93). İstanbul Kültür Sanat Vakfı.
- Constantinos, O. (1995). “Sanat olmayan yapıtlar yapılabilir mi?” diye sormuştu Marcel Duchamp, Osman Constantinos ile René Block’un Ekim 1995’te İstanbul’da Dördüncü Bienal hakkında karşılıklı konuşmalarından çok önce. S. Ababay (Çev.). S. Vogel (Yay. haz.), 4. Uluslararası İstanbul Bienali Kataloğu içinde (ss. 20-34). İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı.
- Dostoğlu, H. (15 Ekim 1995). “Önemli olan, İstanbul Bienali’nin sürmesi.” Soruşturma: İstanbul Bienali. Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Enwezor, O. ve Müller , M. (Kış 1999). Küratör neyin nesidir? (Ü. Tamer, Çev.). Sanat Dünyamız, 74, 107-111. Fereli, M. (15 Mayıs 1994). İstanbul festivalleri: İstanbul festivallerinin geleceğinden kuşkulanmak, Türkiye’nin geleceğinden kuşkulanmakla eşdeğerdir, Milliyet Sanat, 336, 8-9.
- Francblin, C. (Kış 1999), Sanat bienallerinin varlık nedeni üzerine, (Beaux Arts 181, Haziran 1999) (K. Özsezgin, Çev.). Sanat Dünyamız, 74, 107-111.
- Güler, M. (15 Ekim 1995). Dadaistlerin torunları: AKM’de Özel Fluxus Sergisi. Milliyet Sanat, 370, 10-11. Haydaroğlu, M.; Fereli, M. (Ocak- Şubat 2014). Vehbi Koç Vakfı’nın Çağdaş Sanat çalışmaları üzerine Melih Fereli ile söyleşi. Sanat Dünyamız, 138, 27-40.
- Hoffmann, J. ve Pedrosa, A. (Yay. haz.). (2011). İstanbul’u hatırlamak. L. Westbrook (Yrd. Ed.) (N. Dikbaş, Çev.). İstanbul Kültür Sanat Vakfı.
- İstanbul Kültür Sanat Vakfı. (2022a). 4. Uluslararası İstanbul Bienali. https://bienal.iksv.org/tr/bienal-arsivi/4-uluslararasi-istanbul-bienali Erişim tarihi: 03.07.2024.
- İstanbul Kültür Sanat Vakfı. (2022b). Aydın Gün Kimdir? https://www.iksv.org/tr/aydin-gun-tesvik-odulu/aydin-gun-kimdir Erişim tarihi: 17.04.2024.
- İstanbul Kültür Sanat Vakfı. (2022c). Hakkımızda. https://www.iksv.org/tr/hakkimizda/iksv Erişim tarihi 17.04.2024
- Koçan, H. (15 Ekim 1995). “Bienal, kendi geleneğini oluşturmalıdır.” Soruşturma: İstanbul Bienali, Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Kortun, V. (2018). 1990'lar üzerine yeniden düşünüş, 20, 11-46.
- Madra, B. (Ekim 1990) Çağdaş Sanatla “Uğraşanlar”, 1980'li Yılların Sonu ve Bienaller, Hürriyet Gösteri, 119, 12-16.
- Madra, B. (15 Ekim 1995). “Önce ideolojik altyapı, sonra uygulama”. Soruşturma: İstanbul Bienali, Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Madra, B. (Ocak 1996). Her parlayan şeyin altın olmadığını biliyor muyuz?: 4. Uluslararası İstanbul Bienali. İstanbul, 16, 40-43.
- Madra, B. (2003). İki yılda bir sanat: Bienal yazıları 1987-2003. Norgunk Yayıncılık.
- Oktay, A. (15 Ekim 1995). “Bienal uçucudur.” Soruşturma: İstanbul Bienali. Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Özdoğan Türkyılmaz, H. (2019) Küreselleşen Türkiye’nin kültür ve sanat ortamında bir aktör: René Block [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Sanat Tarihi Bölümü.
- Özsezgin, K. (15 Ekim 1995). “4. Bienal'in düşündürdükleri.” Soruşturma: İstanbul Bienali, Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Pektaş, N. (Ocak- Şubat 2017). Tutkuya dönüşen emek: Melih Fereli’nin belleğinde titreşen sesler, renkler, biçimler ve sahneler. Sanat Dünyamız, 156, 4-27.
- Pektaş, N. (2017). Tutkuya dönüşen emek: Melih Fereli’nin belleğinde titreşen sesler, renkler, biçimler ve sahneler. Bellek / Emek: Söyleşiler içinde (ss. 109-137). Yapı Kredi Yayınları.
- Resmi Gazete (29 Haziran 1973). 8. Erişim tarihi: 11.12.2018
- Sayar, V. (1 Aralık 1995). En büyük “hocam.” Cumhuriyet, 15.
- Sönmez, N. (15 Ekim 1995). 4. Uluslararası İstanbul Bienali: Bienalin Türkiyeli katılımcıları. Milliyet Sanat, 370, 8-9.
- Sönmez, N. (3 Aralık 1995). Bienal kapsamında Aya İrini'de Serge Spitzer, Antrepo'da Fernando Gomes: Aya İrini'den uçan halının izleri. Cumhuriyet, 15.
- Sönmez, N. (7 Aralık 1995). İki kıťanın arasındaki “geçiş yeri.” Cumhuriyet, 14.
- Sönmez, N. (Kış 1999), Kavramsal çerçevenin yoksunluğu. Sanat Dünyamız, 74, 102-106.
- Sönmez, N. (18 Kasım 2003). İstanbul Bienali sınıf atladı: Artık uluslararası arenada birinci ligde değerlendiriliyor, Cumhuriyet, 15.
- Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (2022). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr Erişim tarihi: 10.07.2024.
- Yardımcı, S. (2005). Küresel değişim ve festivalizm: Küreselleşen İstanbul’da bienal. İletişim Yayınları.
- Yasa-Yaman, Z. (2011). Suretin sireti: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’ndan bir se.ki/Beyond the apparent: A selection from the Art Collection of The Central Bank of the Republic of Turkey. Pera Müzesi Yayını.
Yıl 2025,
Cilt: 42 Sayı: 1
Öz
In this article, the management change at the Istanbul Foundation for Culture and Arts (İKSV) in the early 1990s and the transformations that this situation brought about in the Istanbul Biennial are analyzed through the 4th Istanbul Biennial. Along with these developments, the criticisms and comments raised against the biennial in the art scene are also included and discussed. Thanks to the efforts of Melih Fereli, who took over the management of the foundation, and Rene Block, who later became the curator of the biennial, a biennial that made a global impact was organized, and the International Istanbul Biennial succeeded in positioning itself at the forefront of contemporary biennials. On the other hand, the biennial, which has a meaning that has not yet been established for the Turkish art scene, has also brought about debates and interpretations in many areas. The biennial has been discussed in many areas, from its single selection to its foreign curator, from its choice of venue to its choice of artists and its theme. Through these issues, comments and criticisms of different names from the art scene are included. In the process of the study, firstly, a literature review was conducted in various national libraries, and then the relevant texts in the periodical archives of the period were accessed and analyzed. In addition to examining the basic sources written in the field, all kinds of written and printed new information and data obtained from periodicals were included in the text.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Anderson, G.J. (1 Aralık 1995). Yabancı gözüyle bienal: 4. Uluslararası İstanbul Bienali. Milliyet Sanat, 373, 28-30.
- Anonimi (Kasım 1994). 4. Uluslararası İstanbul Bienali yöneticisi: René Block, Sanat Çevresi, 193, 45.
- Anonim. (15 Ekim 1995a). 4. Uluslararası İstanbul Bienali: Orient/ation ya da paradoksal bir dünyada sanatın görünümü. Milliyet Sanat, 370, 4-7.
- Anonim (15 Ekim 1995b). Soruşturma. Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Anonim. (1 Kasım 1995). René Block ile söyleşi: “Fluxus, modern sanatın son manifestosu”. Milliyet Sanat, 371, 26-27.
- Anonim. (9 Kasım 1995). 110 sanatçının katıldığı "Orient-ation-Paradoksal Bir Dünyada Sanatın Görünümü" başlıklı bienal yarın başlıyor: Doğu'yu Batı'ya bağlayan sanat köprüsü. Cumhuriyet, 12.
- Anonim. (2003). İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı. (cilt 4, ss. 229-232). Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
- Artmap. (t.y.). 8th Bıennale of Sydney 1990. https://www.biennaleofsydney.art/biennale/8th-biennale-of-sydney-1990/ Erişim tarihi: 15.05.2024
- Atagök, T. (29 Kasım 1995). Bienal için değil, sanat için sanat!: Server Demirtaş, İsmet Doğan ve Genco Gülan’dan Bienale Gönderme Yapan Etkinlikler. Cumhuriyet, 14.
- Baliç, İ. ve Ermiş, D. (Ed.). (2013). İ-Ka-Se-Ve: 370 kişi İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı’nın 40 yılını anlatıyor. İstanbul Kültür Sanat Vakfı.
- Beykal, C. (3 Aralık 1995). Aya İrini Kilisesi'nin mekânı, sanatçılar için her zaman bir "hain kurt" olmuştur: “Hain kurt”la dans sürüyor. Cumhuriyet, 15.
- Beykal, C. (12 Aralık 1995). Hain Kurtla dans sona erdi: Önceki gün sona eren 4. Uluslararası İstanbul Bienali sanatseverlerden yoğun ilgi gördü. Cumhuriyet, s.14.
- Block, R. (15 Eylül 1995). 4. Uluslararası İstanbul Bienali: Paradoksal bir dünyada sanatın görünümü. Milliyet Sanat, 368, 38-39.
- Block, R. (2011). 4. Uluslararası İstanbul Bienali. N. Dikbaş (Çev.). J. Hoffmann ve A. Pedrosa (Yay. haz.), İstanbul’u Hatırlamak içinde (ss. 74-93). İstanbul Kültür Sanat Vakfı.
- Constantinos, O. (1995). “Sanat olmayan yapıtlar yapılabilir mi?” diye sormuştu Marcel Duchamp, Osman Constantinos ile René Block’un Ekim 1995’te İstanbul’da Dördüncü Bienal hakkında karşılıklı konuşmalarından çok önce. S. Ababay (Çev.). S. Vogel (Yay. haz.), 4. Uluslararası İstanbul Bienali Kataloğu içinde (ss. 20-34). İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı.
- Dostoğlu, H. (15 Ekim 1995). “Önemli olan, İstanbul Bienali’nin sürmesi.” Soruşturma: İstanbul Bienali. Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Enwezor, O. ve Müller , M. (Kış 1999). Küratör neyin nesidir? (Ü. Tamer, Çev.). Sanat Dünyamız, 74, 107-111. Fereli, M. (15 Mayıs 1994). İstanbul festivalleri: İstanbul festivallerinin geleceğinden kuşkulanmak, Türkiye’nin geleceğinden kuşkulanmakla eşdeğerdir, Milliyet Sanat, 336, 8-9.
- Francblin, C. (Kış 1999), Sanat bienallerinin varlık nedeni üzerine, (Beaux Arts 181, Haziran 1999) (K. Özsezgin, Çev.). Sanat Dünyamız, 74, 107-111.
- Güler, M. (15 Ekim 1995). Dadaistlerin torunları: AKM’de Özel Fluxus Sergisi. Milliyet Sanat, 370, 10-11. Haydaroğlu, M.; Fereli, M. (Ocak- Şubat 2014). Vehbi Koç Vakfı’nın Çağdaş Sanat çalışmaları üzerine Melih Fereli ile söyleşi. Sanat Dünyamız, 138, 27-40.
- Hoffmann, J. ve Pedrosa, A. (Yay. haz.). (2011). İstanbul’u hatırlamak. L. Westbrook (Yrd. Ed.) (N. Dikbaş, Çev.). İstanbul Kültür Sanat Vakfı.
- İstanbul Kültür Sanat Vakfı. (2022a). 4. Uluslararası İstanbul Bienali. https://bienal.iksv.org/tr/bienal-arsivi/4-uluslararasi-istanbul-bienali Erişim tarihi: 03.07.2024.
- İstanbul Kültür Sanat Vakfı. (2022b). Aydın Gün Kimdir? https://www.iksv.org/tr/aydin-gun-tesvik-odulu/aydin-gun-kimdir Erişim tarihi: 17.04.2024.
- İstanbul Kültür Sanat Vakfı. (2022c). Hakkımızda. https://www.iksv.org/tr/hakkimizda/iksv Erişim tarihi 17.04.2024
- Koçan, H. (15 Ekim 1995). “Bienal, kendi geleneğini oluşturmalıdır.” Soruşturma: İstanbul Bienali, Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Kortun, V. (2018). 1990'lar üzerine yeniden düşünüş, 20, 11-46.
- Madra, B. (Ekim 1990) Çağdaş Sanatla “Uğraşanlar”, 1980'li Yılların Sonu ve Bienaller, Hürriyet Gösteri, 119, 12-16.
- Madra, B. (15 Ekim 1995). “Önce ideolojik altyapı, sonra uygulama”. Soruşturma: İstanbul Bienali, Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Madra, B. (Ocak 1996). Her parlayan şeyin altın olmadığını biliyor muyuz?: 4. Uluslararası İstanbul Bienali. İstanbul, 16, 40-43.
- Madra, B. (2003). İki yılda bir sanat: Bienal yazıları 1987-2003. Norgunk Yayıncılık.
- Oktay, A. (15 Ekim 1995). “Bienal uçucudur.” Soruşturma: İstanbul Bienali. Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Özdoğan Türkyılmaz, H. (2019) Küreselleşen Türkiye’nin kültür ve sanat ortamında bir aktör: René Block [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Sanat Tarihi Bölümü.
- Özsezgin, K. (15 Ekim 1995). “4. Bienal'in düşündürdükleri.” Soruşturma: İstanbul Bienali, Milliyet Sanat, 370, 12-13.
- Pektaş, N. (Ocak- Şubat 2017). Tutkuya dönüşen emek: Melih Fereli’nin belleğinde titreşen sesler, renkler, biçimler ve sahneler. Sanat Dünyamız, 156, 4-27.
- Pektaş, N. (2017). Tutkuya dönüşen emek: Melih Fereli’nin belleğinde titreşen sesler, renkler, biçimler ve sahneler. Bellek / Emek: Söyleşiler içinde (ss. 109-137). Yapı Kredi Yayınları.
- Resmi Gazete (29 Haziran 1973). 8. Erişim tarihi: 11.12.2018
- Sayar, V. (1 Aralık 1995). En büyük “hocam.” Cumhuriyet, 15.
- Sönmez, N. (15 Ekim 1995). 4. Uluslararası İstanbul Bienali: Bienalin Türkiyeli katılımcıları. Milliyet Sanat, 370, 8-9.
- Sönmez, N. (3 Aralık 1995). Bienal kapsamında Aya İrini'de Serge Spitzer, Antrepo'da Fernando Gomes: Aya İrini'den uçan halının izleri. Cumhuriyet, 15.
- Sönmez, N. (7 Aralık 1995). İki kıťanın arasındaki “geçiş yeri.” Cumhuriyet, 14.
- Sönmez, N. (Kış 1999), Kavramsal çerçevenin yoksunluğu. Sanat Dünyamız, 74, 102-106.
- Sönmez, N. (18 Kasım 2003). İstanbul Bienali sınıf atladı: Artık uluslararası arenada birinci ligde değerlendiriliyor, Cumhuriyet, 15.
- Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (2022). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr Erişim tarihi: 10.07.2024.
- Yardımcı, S. (2005). Küresel değişim ve festivalizm: Küreselleşen İstanbul’da bienal. İletişim Yayınları.
- Yasa-Yaman, Z. (2011). Suretin sireti: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Sanat Koleksiyonu’ndan bir se.ki/Beyond the apparent: A selection from the Art Collection of The Central Bank of the Republic of Turkey. Pera Müzesi Yayını.
Toplam 44 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat Tarihi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 4 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | |
| Gönderilme Tarihi | 7 Ağustos 2024 |
| Kabul Tarihi | 5 Şubat 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 42 Sayı: 1 |
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.