Öz
The primary purpose of this study is to reveal the table manners and habits of the Turks in different periods of their culture since their existence. At the same time, the changes that have occurred in the table culture in the face of developments throughout the centuries and the table manners practices that have been maintained will also be among the outputs of this study. The study is a compilation structured on evaluating and synthesizing the information obtained through scanning the literature on the subject. The information obtained from scanning local and foreign literature has been compiled. Remarkably, many practices have been maintained despite the changes in table manners and practices in the Turkish culture that started in Central Asia and continue to this day. It has been determined that many characteristics of the Turks regarding table manners have been maintained, although partially changed, and that there are no significant differences before and after Islam, because many issues within the rules of Islam also exist in Turkish traditions.
Anahtar Kelimeler
Turkish culture Turkish culinary culture Table manners Gastronomy in Turks
Kaynakça
- Alptekin, A. (2014). Selçuklu Mutfağında Günlük Hayat ve Sofra Adabı (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Aydın, R. (2023). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e değişen sofralar: Yemek ve âdâb-ı muâşeret. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(4), 1583–1594.
- Batu, A. H. & Batu, S. (2018). Historical background of Turkish gastronomy from ancient times until today. Journal of Food Ethics, 5, 76–82.
- Batu, A. H., & Batu, S. (2018). Türk beslenme alışkanlıklarının tarihsel gelişimi. Ankara: Beslenme Kültür Derneği.
- Batu, G. (2015). Türk yemek kültüründe sofra adabı üzerine bir değerlendirme. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 51, 129–147.
- Batu, G. (2024). Cumhuriyet sonrası Türk sofra kültüründe dönüşüm. İstanbul: Kültür Akademi Yayınları.
- Batu, G. (2024). Türk Halk Mutfağında Görgü Kuralları ve Davranış Biçimleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Baysal, A. (1993b). Beslenme kültürümüzün temelleri. Ankara: Hacettepe Yayınları.
- Beşirli, N. (2017). Yemek kültürünün toplumsal bellekteki izleri: Oğuzlardan günümüze sofra adabı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 83, 231–246.
- Birken, A. (2012). Osmanlı sarayında protokol ve sofra düzeni. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Bon, O. (1996). Ottaviano Bon’un Türkiye Gözlemleri (1604–1607) (Çev. H. S. Yaltkaya). İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Bowen, J. R. (2009). Can Islam be French?: Pluralism and Pragmatism in a Secularist State. Princeton University Press.
- Broquière, B. de la. (2001). Doğu’ya Seyahat: Burgonya Dükü’nün Başçaşnigiri Bertrandon de la Broquière’in Seyahatnamesi (Çev. M. Yıldız). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Ciğerim, A. (2001). Yemeğin sosyolojik boyutu. Sosyoloji ve Kültür, 5(2), 45-60.
- Demir, M., & Alper, P. (2021). G20 summit menus as a means of gastrodiplomacy: Messages to the world via menus. International Journal of Gastronomy and Food Science, 25, 1-8.
- Demirer, M., & Özdemir, B. (2023). Gelenekten günümüze Türk mutfağında modernleşme. Gastronomi Araştırmaları Dergisi, 10(1), 98-117.
- Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya Türk mutfağı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 105–125.
- Diken, F. (2023). Geleneksel kültürden modern mutfağa geçişte sosyal etkiler. Sosyal Bilimler Dergisi, 15(3), 102-119.
- Eröz, F. (1977). Türk kültüründe yemek ve sofra gelenekleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
- Eröz, M. S. (1977). Türk Halk Kültürü Üzerine Araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
- Gargacı Kınay, D. (2024). Sofra adabının kültürel bir gösterge olarak analizi. Folklor/Edebiyat, 30(118), 231–250.
- Gargacı Kınay, M. (2024). Türk sofra adabının kültürel kodları üzerine kavramsal bir değerlendirme. Uluslararası Kültür ve Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 5(1), 45–62.
- Göksoy, H. (2022). Osmanlı İmparatorluğu’nda kamu yemek kültürü ve imarethaneler. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 34(1), 129–154.
- Güler, H. (2010). Fatih devrinde saray mutfağı ve törenler. İstanbul: Osmanlı Tarih Yayınları.
- Kaya, D. (2023). Cumhuriyet dönemi yemek kültüründe sofra adabı ve modernleşme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27(1), 90–112.
- Kaya, M., & Akpınar, R. (2017). Kutadgu Bilig’de yemek kültürüne dair kavramlar ve anlamları. Karadeniz Araştırmaları, 14(55), 191–210.
- Kılıç, R., & Albayrak, E. (2012). Osmanlı halk mutfağında günlük yaşam ve yemek kültürü. Geleneksel Türk Mutfak Kültürü Dergisi, 4(2), 70–86.
- Kılıç, R., & Albayrak, E. (2017). Türk yemek kültürünün dönüşümü üzerine bir inceleme. Kültür ve Mutfak Araştırmaları Dergisi, 5(1), 44–59.
- Kızıldemir, Ö., Öztürk, Y., & Sarıışık, M. (2014). Osmanlı sarayında ziyafetler ve diplomatik temsiller. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 48, 55–76.
- Kızıldemir, O., Öztürk, Y., & Sarıışık, M. (2017). Osmanlı saray mutfağında ziyafetlerin diplomatik fonksiyonu ve gastronomik etkileri. Turizm Akademik Dergisi, 4(1), 96–106.
- Okkalı, H., & Baytar, A. (2020). Osmanlı mutfağının temel özellikleri ve geleneksel yapısı üzerine bir değerlendirme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 57–70.
- Özçelik, A. (2008). Selçuklu ve Osmanlı saraylarında yemek kültürü. İstanbul: Tarih Araştırmaları Yayınları.
- Özçelik, H., Langton, N., & Aldrich, H. E. (2008). Doing well and doing good: The relationship between leadership practices that facilitate a positive emotional climate and organizational performance. Journal of Managerial Psychology, 23(2), 186–203.
- Özdemir, B. (2021). Türk devlet anlayışında halkın beslenme hakkı. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 45, 101–122.
- Özgündüz, M., & Uzunçağ, S. (2012). Selçuklularda sofra kültürü ve İslami etkiler. Tarih Araştırmaları Dergisi, 31(2), 102–115.
- Pfeifer, H. (2020). The gulper and the slurper: A lexicon of mistakes to avoid while eating with Ottoman gentlemen. Journal of Early Modern History, 24(1), 41–69.
- Sağır, M. (2012). Geleneksel Türk toplumunda yemek ve sosyal ilişkiler. Toplum ve Kültür Dergisi, 3(1), 27–42.
- Samancı, Ö. (2013). Osmanlı mutfağında modernleşme. İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Samancı, Ö. (2013). Osmanlı saray mutfağında alaturka ve alafranga sofra düzeni (1850–1900). Yemek ve Kültür Dergisi, 32, 22–29.
- Samancı, Ö. (2019). Yemek ve Modernleşme: Osmanlı Mutfağının Dönüşümü (1839–1950). İstanbul: Homer Yayınları.
- Sandıkçıoğlu, M. (2025). Oğuz töresi ve devlet organizasyonunda sofra düzeni. Ortaçağ Türk Tarihi Araştırmaları, 9(1), 77-93.
- Şavkay, M. (2000). Yemek ve kültür: Türkiye'de sofra gelenekleri. İstanbul: Oğlak Yayınları.
- Saz, L. (1994). Harem’in İç Yüzü (Haz. İ. Ortaylı). İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
- Singer, A. (2005). Serving up charity: The Ottoman public kitchens of Jerusalem. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 48(3), 472–491.
- Talas, C. (2005). Türk toplum yapısında devlet-halk ilişkileri. Ankara: Türk Kültür Vakfı.
- Turan, O. (1969). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Ünver Alçay, G., Yılmaz, H., & Aksoy, Z. (2015). Türk mutfak mirasının korunması ve aktarımı üzerine bir değerlendirme. Gastronomi ve Kültür Dergisi, 2(1), 44–59.
- Yaşar, F. (2013). Geç Osmanlı dönemi âdâb-ı muâşeret kitaplarında sofra kültürü. Uluslararası Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 2(2), 87–103.
- Yerasimos, M. (2014). 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı (13. Baskı). İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
- Yerasimos, M. (2014). Osmanlı mutfağı. İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Yıldırım, E., & Şimşek, A. (2021). Modern Türk ailesinde sofra kültürü. Aile Sosyolojisi Dergisi, 15(2), 141–160.
- Yılmaz, S. (2018). Türk ailesinde sofra adabı: Denizli örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 155–176.
Öz
Bu çalışmanın temel amacı Türklerin varlığından bu yana farklı dönemlerde sahip oldukları kültür içerisindeki sofra adap ve alışkanlıklarını ortaya koymaktır. Aynı zamanda asırlar boyunca yaşanan gelişmeler karşısında sofra kültüründe meydana gelen değişimler ve yaşatılan sofra adabı uygulamaları da bu çalışmanın çıktıları arasında olacaktır. Çalışma bir derleme olup konuya ilişkin literatürün taraması sonucu elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi ve sentez edilmesi üzerine kurgulanmıştır. Yerli ve yabancı literatürün taranması sonucu elde edilen bilgiler derlenmiştir. Orta Asya’dan başlayan Türk kültürünün içinde sofra adabı ve uygulamalarının bugüne kadar geçen süreçteki değişimlerine rağmen yaşatılan birçok uygulamanın varlığı dikkat çekicidir. Türklerin sofra adabı konusunda birçok özelliğinin kısmen değişmiş de olsa yaşatıldığı, İslamiyet öncesi ve sonrasında önemli farklılıkların olmadığı zira İslamiyet kuralları içindeki birçok hususun Türk geleneklerinde de var olduğu saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Türk kültürü Türk mutfak kültürü Sofra adabı Türklerde gastronomi
Kaynakça
- Alptekin, A. (2014). Selçuklu Mutfağında Günlük Hayat ve Sofra Adabı (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Aydın, R. (2023). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e değişen sofralar: Yemek ve âdâb-ı muâşeret. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(4), 1583–1594.
- Batu, A. H. & Batu, S. (2018). Historical background of Turkish gastronomy from ancient times until today. Journal of Food Ethics, 5, 76–82.
- Batu, A. H., & Batu, S. (2018). Türk beslenme alışkanlıklarının tarihsel gelişimi. Ankara: Beslenme Kültür Derneği.
- Batu, G. (2015). Türk yemek kültüründe sofra adabı üzerine bir değerlendirme. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 51, 129–147.
- Batu, G. (2024). Cumhuriyet sonrası Türk sofra kültüründe dönüşüm. İstanbul: Kültür Akademi Yayınları.
- Batu, G. (2024). Türk Halk Mutfağında Görgü Kuralları ve Davranış Biçimleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Baysal, A. (1993b). Beslenme kültürümüzün temelleri. Ankara: Hacettepe Yayınları.
- Beşirli, N. (2017). Yemek kültürünün toplumsal bellekteki izleri: Oğuzlardan günümüze sofra adabı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 83, 231–246.
- Birken, A. (2012). Osmanlı sarayında protokol ve sofra düzeni. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Bon, O. (1996). Ottaviano Bon’un Türkiye Gözlemleri (1604–1607) (Çev. H. S. Yaltkaya). İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Bowen, J. R. (2009). Can Islam be French?: Pluralism and Pragmatism in a Secularist State. Princeton University Press.
- Broquière, B. de la. (2001). Doğu’ya Seyahat: Burgonya Dükü’nün Başçaşnigiri Bertrandon de la Broquière’in Seyahatnamesi (Çev. M. Yıldız). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
- Ciğerim, A. (2001). Yemeğin sosyolojik boyutu. Sosyoloji ve Kültür, 5(2), 45-60.
- Demir, M., & Alper, P. (2021). G20 summit menus as a means of gastrodiplomacy: Messages to the world via menus. International Journal of Gastronomy and Food Science, 25, 1-8.
- Demirer, M., & Özdemir, B. (2023). Gelenekten günümüze Türk mutfağında modernleşme. Gastronomi Araştırmaları Dergisi, 10(1), 98-117.
- Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya Türk mutfağı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 105–125.
- Diken, F. (2023). Geleneksel kültürden modern mutfağa geçişte sosyal etkiler. Sosyal Bilimler Dergisi, 15(3), 102-119.
- Eröz, F. (1977). Türk kültüründe yemek ve sofra gelenekleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
- Eröz, M. S. (1977). Türk Halk Kültürü Üzerine Araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
- Gargacı Kınay, D. (2024). Sofra adabının kültürel bir gösterge olarak analizi. Folklor/Edebiyat, 30(118), 231–250.
- Gargacı Kınay, M. (2024). Türk sofra adabının kültürel kodları üzerine kavramsal bir değerlendirme. Uluslararası Kültür ve Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 5(1), 45–62.
- Göksoy, H. (2022). Osmanlı İmparatorluğu’nda kamu yemek kültürü ve imarethaneler. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 34(1), 129–154.
- Güler, H. (2010). Fatih devrinde saray mutfağı ve törenler. İstanbul: Osmanlı Tarih Yayınları.
- Kaya, D. (2023). Cumhuriyet dönemi yemek kültüründe sofra adabı ve modernleşme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27(1), 90–112.
- Kaya, M., & Akpınar, R. (2017). Kutadgu Bilig’de yemek kültürüne dair kavramlar ve anlamları. Karadeniz Araştırmaları, 14(55), 191–210.
- Kılıç, R., & Albayrak, E. (2012). Osmanlı halk mutfağında günlük yaşam ve yemek kültürü. Geleneksel Türk Mutfak Kültürü Dergisi, 4(2), 70–86.
- Kılıç, R., & Albayrak, E. (2017). Türk yemek kültürünün dönüşümü üzerine bir inceleme. Kültür ve Mutfak Araştırmaları Dergisi, 5(1), 44–59.
- Kızıldemir, Ö., Öztürk, Y., & Sarıışık, M. (2014). Osmanlı sarayında ziyafetler ve diplomatik temsiller. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 48, 55–76.
- Kızıldemir, O., Öztürk, Y., & Sarıışık, M. (2017). Osmanlı saray mutfağında ziyafetlerin diplomatik fonksiyonu ve gastronomik etkileri. Turizm Akademik Dergisi, 4(1), 96–106.
- Okkalı, H., & Baytar, A. (2020). Osmanlı mutfağının temel özellikleri ve geleneksel yapısı üzerine bir değerlendirme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 57–70.
- Özçelik, A. (2008). Selçuklu ve Osmanlı saraylarında yemek kültürü. İstanbul: Tarih Araştırmaları Yayınları.
- Özçelik, H., Langton, N., & Aldrich, H. E. (2008). Doing well and doing good: The relationship between leadership practices that facilitate a positive emotional climate and organizational performance. Journal of Managerial Psychology, 23(2), 186–203.
- Özdemir, B. (2021). Türk devlet anlayışında halkın beslenme hakkı. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 45, 101–122.
- Özgündüz, M., & Uzunçağ, S. (2012). Selçuklularda sofra kültürü ve İslami etkiler. Tarih Araştırmaları Dergisi, 31(2), 102–115.
- Pfeifer, H. (2020). The gulper and the slurper: A lexicon of mistakes to avoid while eating with Ottoman gentlemen. Journal of Early Modern History, 24(1), 41–69.
- Sağır, M. (2012). Geleneksel Türk toplumunda yemek ve sosyal ilişkiler. Toplum ve Kültür Dergisi, 3(1), 27–42.
- Samancı, Ö. (2013). Osmanlı mutfağında modernleşme. İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Samancı, Ö. (2013). Osmanlı saray mutfağında alaturka ve alafranga sofra düzeni (1850–1900). Yemek ve Kültür Dergisi, 32, 22–29.
- Samancı, Ö. (2019). Yemek ve Modernleşme: Osmanlı Mutfağının Dönüşümü (1839–1950). İstanbul: Homer Yayınları.
- Sandıkçıoğlu, M. (2025). Oğuz töresi ve devlet organizasyonunda sofra düzeni. Ortaçağ Türk Tarihi Araştırmaları, 9(1), 77-93.
- Şavkay, M. (2000). Yemek ve kültür: Türkiye'de sofra gelenekleri. İstanbul: Oğlak Yayınları.
- Saz, L. (1994). Harem’in İç Yüzü (Haz. İ. Ortaylı). İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
- Singer, A. (2005). Serving up charity: The Ottoman public kitchens of Jerusalem. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 48(3), 472–491.
- Talas, C. (2005). Türk toplum yapısında devlet-halk ilişkileri. Ankara: Türk Kültür Vakfı.
- Turan, O. (1969). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Ünver Alçay, G., Yılmaz, H., & Aksoy, Z. (2015). Türk mutfak mirasının korunması ve aktarımı üzerine bir değerlendirme. Gastronomi ve Kültür Dergisi, 2(1), 44–59.
- Yaşar, F. (2013). Geç Osmanlı dönemi âdâb-ı muâşeret kitaplarında sofra kültürü. Uluslararası Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 2(2), 87–103.
- Yerasimos, M. (2014). 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı (13. Baskı). İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
- Yerasimos, M. (2014). Osmanlı mutfağı. İstanbul: Kitap Yayınevi.
- Yıldırım, E., & Şimşek, A. (2021). Modern Türk ailesinde sofra kültürü. Aile Sosyolojisi Dergisi, 15(2), 141–160.
- Yılmaz, S. (2018). Türk ailesinde sofra adabı: Denizli örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 155–176.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Antropoloji (Diğer), Etnoloji |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 9 Mayıs 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | |
| Gönderilme Tarihi | 23 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 9 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 11 Sayı: 2 |
Kaynak Göster
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.