Öz
Bu çalışma, Murat Pay’ın dört uzun metraj filmi (Mâşuk’un Nefesi, Mirâciyye: Saklı Miras, Dilsiz ve Hep Otuz Üç Yaşında) üzerinden geleneksel sanatların, dinî-ritüel icra-ların ve kimlik inşası süreçlerinin sinemasal temsiline odaklanmaktadır. Nitel film çö-zümlemesi yaklaşımıyla yürütülen araştırmada, filmler yakın okuma tekniğiyle incelen-miş; kamera kullanımı, kurgusal ritim, mekân seçimi ve karakterlerin eylemleri gibi bi-çimsel unsurlara ek olarak, sessizlik, sabır ve meşk gibi manevi kavramların anlatıdaki rolü değerlendirilmiştir. Assmann’ın kültürel bellek kuramı, Necipoğlu’nun İslâm esteti-ği ve Schimmel’in tasavvufî deneyimi gibi kuramsal yaklaşımlar rehber alınmış, filmler-deki kültürel ve manevi katmanlar yorumlayıcı bir bakış açısıyla çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular, modernlik ve sekülerleşme koşullarında geleneksel sanatlar, tasavvufî pratikler ve toplumsal hafızanın sinema yoluyla yeniden canlandırılabileceğini göster-mektedir. Murat Pay’ın filmleri, bu unsurları karakterlerin varoluşsal yenilenme ve kim-lik inşası süreçlerine doğrudan katkı sağlayan dinamik öğeler olarak kurgular. Böylece, estetikle maneviyat, gelenekle modernlik arasındaki gerilim, yeni bir sinemasal arayış ve “manevî direniş” formu olarak ortaya çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Tasavvuf Geleneksel sanatlar Kültürel bellek Kimlik inşası Modernlik
Kaynakça
- Assmann, J. (2011). Cultural memory and early civilization: Writing, remembrance, and political imagination. Cambridge University Press.
- Assmann, A. (2011). Cultural memory and western civilization: Functions, media, archives. Cambridge University Press.
- Büyüyen Ay (t.y.). Yâr bana bir eğlence: Teoriden pratiğe Karagöz’den sinemaya. https://www.buyuyenay.com/yar-bana-bir-eglence (Erişim Tarihi: 20 Mart 2025).
- Deniz, T. (2024). Hep otuz üç yaşında filminin yönetmeni Murat Pay ile söyleşi. İSAM Bülteni. https://bulten.isam.org.tr/hep-otuz-uc-yasinda-filminin-yonetmeni-murat-pay-ile-soylesi/ (Erişim Tarihi: 20 Mart 2025).
- Heidegger, M. (1971). Poetry, language, thought. (A. Hofstadter, Çev.). Harper & Row.
- Hemhal (2022). Bu kültürel havzanın sorularını sinematografi ile buluşturmaya çalışıyorum. https://hemhal.org/bu-kulturel-havzanin-sorularini-sinematografi-ile-bulusturmaya-calisiyorum/
- İnci, M. T. (2023). Yönetmen Murat Pay ile röportaj. Baran Dergisi. https://www.barandergisi.net/roportaj/yonetmen-murat-pay-ile-roportaj
- Jenkins, R. (2014). Social identity, 4. Baskı. Routledge.
- Nasr, S. H. (1987). Islamic art and spirituality. State University of New York Press.
- Necipoğlu, G. (1995). The Topkapi scroll: Geometry and ornament in Islamic architecture. The Getty Center for the History of Art and the Humanities.
- Pay, M. (Yönetmen). (2014). Maşuk’un nefesi [Film]. Kaplan Film.
- Pay, M. (Yönetmen). (2017). Miraciyye saklı miras [Film]. Rasathane Film.
- Pay, M. (Yönetmen). (2019). Dilsiz [Film]. Rasathane Film.
- Pay, M. (Yönetmen). (2023). Hep otuz üç yaşında [Film]. Filmcode Yapım.
- Ricoeur, P. (2004). Memory, history, forgetting. (K. Blamey & D. Pellauer, Çev.). University of Chicago Press.
- Schimmel, A. (1975). Mystical dimensions of Islam. University of North Carolina Press.
- Yavuz, E. ve Taşdemir, K. (2023). Murat pay ile dilsizin dilinden. İlemblog. https://blog.ilem.org.tr/murat-pay-ile-dilsizin-dilinden/
- Yüksel, A. H. (2014). Müdahale etmek yerine şahitlik etmeye çalıştım. Hayal Perdesi. https://www.hayalperdesi.net/soylesi/103-mudahale-etmek-yerine-sahitlik-etmeye-calistim.aspx
Öz
This study focuses on the cinematic representation of traditional arts, religious-ritual practices, and identity construction processes in four feature-length films by Murat Pay (Mâşuk’un Nefesi (Breath of the Beloved), Mirâciyye: Saklı Miras (Miradjiyah: Hidden Inheritance), Dilsiz (Mute), and Hep Otuz Üç Yaşında (Forever Thirty-Three)). Using a qualitative film analysis framework, the research employs close reading to examine for-mal elements such as camera work, editing rhythm, choice of location, and character actions, as well as thematic notions of silence, patience, and meşk (ritual apprentice-ship). The investigation is guided by Assmann’s cultural memory theory, Necipoğlu’s perspective on Islamic aesthetics, and Schimmel’s conceptualization of Sufi experience, offering a reflective interpretation of the films’ cultural and spiritual layers. The findings indicate that modernity and secularization need not eradicate traditional arts or Sufi practices; rather, Pay’s films revive them through cinema, positioning these elements as dynamic forces that directly shape the characters’ existential renewal and identity for-mation. Thus, the tension between aesthetics and spirituality, tradition and modernity emerges as a novel cinematic quest and a form of “spiritual resistance.”
Anahtar Kelimeler
Sufism Traditional arts Cultural memory Identity construction Modernity
Kaynakça
- Assmann, J. (2011). Cultural memory and early civilization: Writing, remembrance, and political imagination. Cambridge University Press.
- Assmann, A. (2011). Cultural memory and western civilization: Functions, media, archives. Cambridge University Press.
- Büyüyen Ay (t.y.). Yâr bana bir eğlence: Teoriden pratiğe Karagöz’den sinemaya. https://www.buyuyenay.com/yar-bana-bir-eglence (Erişim Tarihi: 20 Mart 2025).
- Deniz, T. (2024). Hep otuz üç yaşında filminin yönetmeni Murat Pay ile söyleşi. İSAM Bülteni. https://bulten.isam.org.tr/hep-otuz-uc-yasinda-filminin-yonetmeni-murat-pay-ile-soylesi/ (Erişim Tarihi: 20 Mart 2025).
- Heidegger, M. (1971). Poetry, language, thought. (A. Hofstadter, Çev.). Harper & Row.
- Hemhal (2022). Bu kültürel havzanın sorularını sinematografi ile buluşturmaya çalışıyorum. https://hemhal.org/bu-kulturel-havzanin-sorularini-sinematografi-ile-bulusturmaya-calisiyorum/
- İnci, M. T. (2023). Yönetmen Murat Pay ile röportaj. Baran Dergisi. https://www.barandergisi.net/roportaj/yonetmen-murat-pay-ile-roportaj
- Jenkins, R. (2014). Social identity, 4. Baskı. Routledge.
- Nasr, S. H. (1987). Islamic art and spirituality. State University of New York Press.
- Necipoğlu, G. (1995). The Topkapi scroll: Geometry and ornament in Islamic architecture. The Getty Center for the History of Art and the Humanities.
- Pay, M. (Yönetmen). (2014). Maşuk’un nefesi [Film]. Kaplan Film.
- Pay, M. (Yönetmen). (2017). Miraciyye saklı miras [Film]. Rasathane Film.
- Pay, M. (Yönetmen). (2019). Dilsiz [Film]. Rasathane Film.
- Pay, M. (Yönetmen). (2023). Hep otuz üç yaşında [Film]. Filmcode Yapım.
- Ricoeur, P. (2004). Memory, history, forgetting. (K. Blamey & D. Pellauer, Çev.). University of Chicago Press.
- Schimmel, A. (1975). Mystical dimensions of Islam. University of North Carolina Press.
- Yavuz, E. ve Taşdemir, K. (2023). Murat pay ile dilsizin dilinden. İlemblog. https://blog.ilem.org.tr/murat-pay-ile-dilsizin-dilinden/
- Yüksel, A. H. (2014). Müdahale etmek yerine şahitlik etmeye çalıştım. Hayal Perdesi. https://www.hayalperdesi.net/soylesi/103-mudahale-etmek-yerine-sahitlik-etmeye-calistim.aspx
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İletişim ve Medya Çalışmaları (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 31 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 23 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 12 Sayı: 40 |
