Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Cilt: 26 Sayı: 1, 93 - 115, 30.04.2025
Öz
Fen eğitiminin özel amaçlarından biri öğrencilerin karşılaşacakları sosyobilimsel konularda nitelikli kararlar vermelerini sağlamaktır. Bu durum, çok boyutlu bilimsel okuryazarlığın bir gerekliğidir ve fen eğitiminde ele alınması gerekmektedir. Bu bağlamda araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin sosyobilimsel bir konu olan klonlama hakkında kararlarını SEE-SEP modelindeki altı disiplin ve üç boyutun etkileşimi ile incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu 2023-2024 eğitim öğretim yılında bir devlet okulunda öğrenim görmekte olan 27 sekizinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden araçsal durum çalışması deseninden yararlanılan bu çalışmada veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen “Klonlamaya Yönelik Karar Alma Formu” kullanılarak toplanmıştır. Bu form içerisinde iki metin yer almaktadır. Birinci metinde nesli tükenmekte olan hayvanların klonlanması, ikinci metinde ise insan kök hücresinin klonlanması konusu ele alınmaktadır. Her iki metinden sonra, söz konusu konularla ilgili karar vermeye yönlendiren sorulara yer verilmektedir. Verilerin analizi, Chang Rundgren ve Rundgren (2010) tarafından geliştirilen SEE-SEP modeli doğrultusunda yapılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, her metin bağlamında kişisel kararları, gerekçeleri ve toplumsal kararları incelendiğinde öğrencilere ait bulgularda değişkenlik gözlemlenmiştir. Genel olarak, nesli tükenmekte olan hayvanların klonlaması hakkında bilgiler sunulduğunda öğrencilerin karar verme sürecinde en çok SEE-SEP modelinde yer alan Çevre, Fen disiplinleri ile Bilgi, Değer boyutlarına başvurdukları belirlenmiş, insan kök hücresinin klonlanması hakkında bilgiler sunulduğunda ise öğrencilerin daha çok Etik/Ahlak disiplini ve Bilgi, Değer boyutlarını etkileşimli bir şekilde kullandıkları sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Acıbozlar, Ö. (2006). Yönetici hemşirelerin karar verme stratejileri ve yaratıcılık düzeyleri. (Yayın No. 193595) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- Akkaş, B. (2018). Investigating middle school students’ supporting reasons throughout written argumentation in the context of socio-scientific issue-based instruction. (Publication No. 512775) [Master dissertation, Yıldız Teknik University] YÖK National dissertation Centre.
- Aydın, E., & Kılıç Mocan, D. (2019). Türkiye’de dünden bugüne sosyobilimsel konular: Bir doküman analizi. Anadolu Öğretmen Dergisi, 3(2), 184-197. https://doi.org/10.35346/aod.638332
- Beyth-Marom, R., Austin, L., Fischhoff, B., Palmgren, C., & Jacobs-Quadrel, M. (1993). Perceived consequences of risky behaviors: Adults and adolescents. Developmental psychology, 29(3), 549. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0012-1649.29.3.549
- Carroll, J. S., & Johnson, E. J. (1990). Decision research: A field guide. Sage Publications, Inc.
- Cebesoy, U. B., & Chang Rundgren, S. N. (2023). Embracing socioscientific issues-based teaching and decision-making in teacher professional development. Educational Review, 75(3), 507-534. https://doi.org/10.1080/00131911.2021.1931037
- Chang Rundgren, S, N. & Rundgren, C. J. (2010). SEE-SEP: Form a seperate to a holistic view of socioscientific issues. Asia-Pacific Forum on Science Learning & Teaching 11(1), 1-24.
- Christenson, N., Chang Rundgren, S. N., & Höglund, H. O. (2012). Using the SEE-SEP model to analyze upper secondary students’ use of supporting reasons in arguing socioscientific issues. Journal of Science Education and Technology, 21, 342-352. https://doi.org/10.1007/s10956-011-9328-x
- Dawson, V. M. (2011). A case study of the impact of of Introducing Socio-scientific Issues into a Reproduction Unit in a Catholic Girls’ School. TD Sadler (Ed.), Socio-scientific Issues in the classroom (pp.313-345). Springer.
- Demiral, Ü., & Türkmenoğlu, H. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sosyobilimsel bir konuda karar verme stratejilerinin alan bilgileriyle ilişkisi. Uludağ Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 309-340. https://doi.org/10.19171/uefad.450141
- Deveci, İ., & Yıldız, A. (2022). Fen bilimleri öğretmenlerinin klonlama kavramına ilişkin algıları. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 10(1), 84-114. https://doi.org/10.56423/fbod.1058606
- Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 233-252. https://doi.org/10.1007/BF02765185
- Gün Şahin, E. (2022). Sosyobilimsel konulara dayalı etkinliklerin ortaokul öğrencilerinin akademik başarılarına, medya okuryazarlığına etkisi ve öğrencilerin karar verme süreçlerinin incelemesi. (Yayın No. 765073) [Yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- İlkyaz, O. C. (2023). Fen eğitiminde bilim hikayeleri ve bilim iletişiminin rolü: 6. sınıf öğrencileri ve ebeveynlerinin bilimin doğası anlayışlarının incelenmesi. (Yayın No. 795742) [Yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- Kahraman, S. (2020). Fen bilimleri öğretmen adaylarının biyoteknoloji, genetik mühendisliği ve klonlama kavramlarına ilişkin algılarının incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(1), 57-83. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.576192
- Karışan, D., & Cebesoy, B. Ü. (2021). Use of the SEE-SEP model in preservice science teacher education; The case of genetic dilemma. WA Powell (Ed.), In Socioscientific issues-based instruction for scientific literacy development (pp. 223-254). IGI Global.
- Kayaer, M. (2013). Bilim ve teknolojinin çevrenin korunmasına katkısı. Azerbaycanın Vergi Dergisi, 3(6), 135-150. http://hdl.handle.net/11772/6626
- Keskin, N. (2003). Fen bilgisi eğitimi 3. sınıf öğrencilerinin gen klonlama konusunu öğrenmelerine poster sunumu etkinliğinin etkisi. (Yayın No. 133721) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- Kışoğlu, M., & Keleş, Ö. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) ile ilgili algılarının belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(4), 2123-2147. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018.18.41844-428807
- Kıvanç, Z., & Arı, A. G. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoteknoloji ve genetiği değiştirilmiş organizma (GDO) konularında tutumlarının değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 37-57. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/747423
- Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=325
- Öztürk, N., & Erabdan, H. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının gazetelerde yer alan sosyo-bilimsel konulara yönelik farkındalıklarının incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(4), 319-336. https://doi.org/10.19126/suje.461200
- Panno, J. (2005). Cancer: The role of genes, lifestyle, and environment. Infobase Publishing. Ratcliffe, M., & Grace, M. (2003). Science education for citizenship: Teaching socio-scientific issues. McGraw-Hill Education (UK).
- Saaty, T. L. (2008). Decision making with the analytic hierarchy process. International journal of services sciences, 1(1), 83-98. https://doi.org/10.1504/IJSSCI.2008.017590
- Sadler, T. D. (2004). Informal reasoning regarding socioscientific issues: A critical review of research. Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 41(5), 513-536. https://doi.org/10.1002/tea.20009
- Sakmen, G., Genç, M., & Arslan, H. Ö. (2020). Ortaokul 6.Sınıf öğrencilerinin bir sosyobilimsel konu olan organ bağışı hakkındaki görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 346-371. https://doi.org/10.19171/uefad.620652
- Slesnick, I. L. (2004). Clones, cats, and chemicals: Thinking scientifically about controversial issues. National Science Teachers Association (NSTA) Press.
- Soğukpınar, R., Karışan, D., & Aktarmış, H. (2019). 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin organ bağışı ve nakli konusundaki bilgi düzeyleri ve görüşlerinin incelenmesi. Journal of Theoretical Educational Science, 12(3), 892-914. https://doi.org/10.30831/akukeg.417962
- Sürmeli, H., & Şahin, F. (2012). Preservice science teachers’opinions and ethical perceptions in relation to cloning studies. Cukurova University Faculty of Education Journal, 41(2), 76-86. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/46490
- Stake, R. E. (2005). Qualitative case studies. NK Denzin and YS Lincoln (Eds.), The Sage handbook of qualitative research (3rd ed., pp. 443-466). Sage.
- Tetik, S., & Cebesoy, Ü. B. (2019). Ortaokul öğrencilerinin organ bağışı ve organ nakline yönelik görüşlerinin incelenmesi: Bingöl Örneği. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(4), 983-1004. http://cije.cumhuriyet.edu.tr/tr/download/article-file/893988
- Topaloğlu, M. Y., & Kıyıcı, F. B. (2018). Okul dışı öğrenme ortamlarında yürütülen etkinliklerin öğrencilerin sosyobilimsel konulara ilişkin görüşlerine etkisi: Organ bağışı ve GDO. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(1), 36-50. https://doi.org/10.19160/ijer.350189
- Topçu, M. S. (2015). Sosyobilimsel konular ve öğretimi. Pegem Akademi.
- Topçu, M. S., Muğaloğlu, E. Z., & Güven, D. (2014). Fen eğitiminde sosyobilimsel konular: Türkiye örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(6), 1-22. http://dx.doi.org/10.12738/estp.2014.6.2226
- Topçu, M. S., Yılmaz-Tüzün, Ö., & Sadler, T. D. (2011). Turkish preservice science teachers’ informal reasoning regarding socioscientific issues and the factors influencing their informal reasoning. Journal of Science Teacher Education, 22(4), 313-332. https://doi.org/10.1007/s10972-010-9221-0
- Turan, F. N., & Dervişoğlu, S. (2022). Öğrencilerin klonlama ile ilgili ön düşünceleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 432-443. https://doi.org/10.17556/erziefd.997987
- Uçak, E., Savaran Gencer, A., Seviş, A., & Usta, S. (2022). Sosyobilimsel bir konu olan GDO konusunda öğrenci gözüyle diyalojik öğretim. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (55), 293-323. https://doi.org/10.9779/pauefd.1029432
- Yerdelen, E. (2014). Klonlamanın (kopyalama) ceza hukukundaki yeri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 63(3), 23-66. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001762
- Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
Toplam 39 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Fen Bilgisi Eğitimi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Temmuz 2024 |
| Kabul Tarihi | 27 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 26 Sayı: 1 |
