Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Cilt: 26 Sayı: 1, 173 - 198, 30.04.2025
Öz
Bu araştırma ile ilkokul öğrencilerinin vicdan kavramına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın temel amacını bütüncül bir yaklaşımla belirlemek için nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırma deseni olarak "fenomenoloji" seçilmiştir. Bu çalışmada fenomenolojinin seçilme nedeni; çocukların vicdani anlayışlarını onların deneyimlerinden yola çıkarak farklı yöntemlerle derinlemesine anlamaya çalışmaktır. Araştırmada incelenen olgu “ilkokul öğrencilerinin vicdan algısı” olarak seçilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 2023-2024 eğitim öğretim yılı Diyarbakır ili Kayapınar ilçesi Akkoyunlu İlkokulu 4. Sınıflarında, 3 farklı sınıfta öğrenim görmekte olan toplam 50 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin seçilmesinde kolay ulaşılabilir durum örneklemesi kullanılmıştır. Araştırmada veriler, görüşme formu tekniği kullanılarak toplanmıştır. Araştırmaya katılan ilkokul öğrencilerinin vicdan algısı ile ilgili verdikleri cevaplar incelenmiş, cevaplar kodlanmış ve içerik analizi yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda öğrenciler iyi kavramını yardımseverlik, merhametli olma, sevgi, mutlu olma, başkalarını düşünme, saygılı olma ve dürüst olma olarak değerlendirirken; kötü kavramını ise adaletsizlik, şiddet, dışlanma, değer verilmeme, üzülme, yalan söyleme, kötü söz söyleme ve bencillik olarak değerlendirmişlerdir. Ayrıca yapılan davranışların etkisini önceden bilme durumuna ilişkin olarak 4. sınıf öğrencileri davranışın tekrarını istemeyerek hayır diye ifade etmişlerdir. Olumsuz etkiyi görme, mutsuz olma, zarar verme gibi durumlar oluştuğu için hayır dediklerini açıklamışlardır. Araştırmada ortaya çıkan bir başka sonuç ise, öğrencilerin vicdani değerlerinin yetiştiği toplumla şekillendiğidir. Bu nedenle küçük yaşlarda verilecek olan değerler eğitiminin önce bireysel daha sonra ise toplumsal bir etkisi olacağı düşünülebilir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akar, Y. (2017). Dil öğretiminde sosyal değerlerin aktarımı. International Journal of Cultural and Social Studies, 3(1), 104-115. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/339661 sitesinden erişilmiştir(30 Ocak 2023).
- Babbie, (2004). Laud humphreys and research ethics. International Journal of Sociology and Social Policy, 24 (3-4-5), 12–18. https://doi.org/10.1108/01443330410790849 (Emerald) (Sci-Hub).
- Bailey, K.D. (1982 ). Methods of Social Research. (2nd ed.). New York: The Free Pres.
- Bakaç, E. (2013). Toplumsal değerlere yönelik algı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 303-309. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/33.bakac.pdf sitesinden erişilmiştir(29 Ocak 2023).
- Balaban, A. (2009). Çocukta vicdan gelişimi üzerine söyleşi, Diyanet Aylık Dergi, 227, 16-18. https://dergi.diyanet.gov.tr/indexarsiv.php adresinden erişilmiştir (30 Ocak 2023).
- Balık, F. & Duran, M. (2021). Resimli hikâye ve masal kitaplarında geçen vicdan gelişimine yönelik ifadelerin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(37), 4049-4071. https://doi.org/10.26466/opus.865378
- Bektaş, M. & Karadağ, B.(2013).İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin yardımlaşma değerine yönelik geliştirdikleri metaforların incelenmesi. Journal of Turkish Studies, 8, 271-286. https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/79199/makaleler/8/8/arastirmax-ilkokul-4.sinif-ogrencilerinin-yardimlasma-degerine-yonelik-gelistirdikleri-metaforlarin-incelenmesi.pdf
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (17. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları https://doi.org/10.14527/9789944919289
- Ceylan, V. K. & Gündoğdu, K. (2018). Bir olgubilim çalışması: Kodlama eğitiminde neler yaşanıyor? Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 8 (2) , 1-34. https://doi.org/10.17943/etku.340103
- Creswell, J. W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma yöntemleri. M. Bütün, S. B. Demir (Çev. Ed.). (2. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Çankaya, İ. H. (2010). İlkögretim okul yöneticilerinin vicdan odaklı yaklasım düzeyleri ile atalet algıları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 65-74. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1492926 sitesinden erişilmiştir (28 Ocak 2023).
- Çinemre, S. (2013). Bir ahlak eğitimcisi olarak Lawrence Kohlberg. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22(1), 143-164. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/143600 sitesinden erişilmiştir (6 Şubat 2023).
- Demircioğlu, İ. H. & Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/302515 sitesinden erişilmiştir(28 Ocak 2023).
- Demirkol, M., & Kılıç, D. (2017). Sınıf Öğretmenlerinin Vicdan Algısı. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (32), 853-864. https://doi.org/10.14582/duzgef.1849
- Doğan, Y. (2007). İlköğretim çağındaki 10-14 yaş grubu öğrencilerinin gelişim özellikleri. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(13), 155-187. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/214909 sitesinden erişilmiştir(4 Şubat 2023).
- Ekici, Ö. & Yılmaz, F. (2022). Vicdan bilincinin bireyler arasında güven duygusu oluşumundaki rolü. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 167-182. https://doi.org/10.14582/duzgef.2022.198
- Ekici, Ö. (2023). Öğretmen görüşleri doğrultusunda değer aktarımının gerçekleşmeme nedenleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 820-840. https://doi.org/10.17679/inuefd.1299310
- Erdem, F. (2021). Vicdan ve vicdanın ahlâkî değeri üzerine bir inceleme. Turkish Journal of Religious Studies, 21(2), 777-802. https://doi.org/10.33420/marife.989944
- Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (1), 95-134. http://www.insanbilimleri.com sitesinden erişilmiştir(10 Şubat 2023).
- Göz, K. (2014). Toplumsal değerler bağlamında yaşama hürriyeti. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 85-101 https://doi.org/10.17859/pauifd.44461
- Gül, F. (2008). Vicdanın‚ Ne‛liği Üzerine: Roussea-Kant Örneği. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Bölümü Dergisi, 11, 69-76. https://hdl.handle.net/11499/41459 sitesinden erişilmiştir(12 Şubat 2023).
- Güler, İ. (2010) Vicdanın kendini kandırma halleri olarak vicdansızlık. Eskiyeni Dergisi, (19),101-108. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/483104 sitesinden erişilmiştir (12 Şubat 2023).
- Gündoğan, A. (2020). Sınıf Öğretmeni adaylarının görüşlerine göre değer eğitiminin gerekliliği ve Hayat Bilgisi dersi bağlamında işlevselliği. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8 (2), 599-628. https://doi.org/10.14689/issn.2148-624.1.8c.2s.8m
- İmamoğlu, A. (2010). Vicdan kavramının psiko-sosyal tahlili. Akademik İncelemeler Dergisi, 5(1), 127-144. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/17812 sitesinden erişilmiştir(30 Ocak 2023)
- Kahveci, A. (2012). J.J. Rousseau’da ahlâkî vicdan ve değeri. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(1), 205-213. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/46934 sitesinden erişilmiştir(30 Ocak 2023).
- Kamer, S. T. & Şahin, M. (2021). Değerlere ve değerler eğitimine ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 50 (230), 725-744. https://doi.org/10.37669/milliegitim.705356
- Kaynak Çoban, R. (2017). Sosyal Adalet, Eşitlik ve Sosyal Hizmet. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 252-260. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/388862 sitesinden erişilmiştir(12 Şubat 2023).
- Kıral, E. (2018). Kayıp giden bir değer: saygı. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 4-10. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/465807 sitesinden erişilmiştir(28 Şubat 2023).
- Konuk, D. (2006). Zonguldak il merkezinde 7-11 yaş grubu işitme engeli olan ve olmayan çocukların psiko-sosyal gelişimlerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak.
- Kuçuradi, İ. (2006). Etik. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yay.
- Kuşdil E. & Kağıtçıbaşı. Ç. (2000). Türk öğretmenlerinin değer yönelimleri ve Scwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15 (45), 59-76. https://psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpd1300443320000000m000233.pdf sitesinden erişilmiştir(29 Ocak 2023).
- Küçükay, A. (2018). Karar vermenin psikolojisi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi(35), 607-640. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/980799 sitesinden erişilmiştir(28 Ocak 2023).
- Mcguire, M. C. (1963). On conscience. The Journal of Philosophy, 60(10), 253-263. https://doi.org/10.2307/2023113
- Miles, M. B. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Thousand Oaks.
- Önkal, G. (2017). Adaletsizliğin Hükümranlığı. ViraVerita E-Dergi, (6), 1-14. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/483191 sitesinden erişilmiştir(29 Ocak 2023).
- Özensel, E. (2020). Farklılıkların birarada yaşamasında bir sorun alanı olarak ötekinin ötekileştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, https://doi.org/10.21497/sefad.756095
- Öztürk, N. (2015). Saygı değerine ilişkin öğrenci görüşleri. Bartın University Journal of Faculty of Education, Özel Sayı,298-305. Doi: 10.14686/BUEFAD.2015USOSOzelsayi13217
- Pala Özçelik, F. N. (2020). 6-10 yaş aralığındaki çocukların sosyal beceri gelişim düzeyleri ile anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Doktora Tezi, Aydın Üniversitesi, Aydın. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-08-46-12
- Sönmez, V., & Alacapınar, F.G. (2016). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Şam, E. A. (2015). Değerler eğitiminde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Journal of Educational Science, 3 (4), 47 -63. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/148794 sitesinden erişilmiştir(26 Şubat 2023).
- Şengöz, M. (2022). Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Modeli’nin Bütünleşik Bir Süreç Olarak Yeniden Yorumlanması. Eğitim Ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(1), 164-173. https://doi.org/10.51725/etad.977931
- Tartanoğlu, A. G. Ş. (2011). Sosyal dışlanma: küreselleşme perspektifinden bir kavramsallaştırma çabası. Istanbul Journal of Sociological Studies, 42, 1-13. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/101257 sitesinden erişilmiştir(25 Ocak 2023).
- TDK. (2015). Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ sitesinden erişilmiştir (30 Ocak 2023).
- Uysal, E. (2008).Çağımızda değer kaymalarının doğurduğu sonuçlar ve etik kimliğin korunması. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (1), 67-79. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/143756 sitesinden erişilmiştir(20 Ocak 2023).
- Vatandaş, C. (2003). Toplumsal bir değer olarak “yardımlaşma” ve dilenciler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 149-160. https://sbd.aku.edu.tr/V1/cvatandas.pdf sitesinden erişilmiştir(22 Ocak 2023).
- Vithoulkas, G., & Muresanu, D. F. (2014). Conscience and consciousness: a definition. Journal of Medicine and Life, 7(1), 104-108. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3956087/pdf/JMedLife-07-104.pdf sitesinden erişilmiştir(22 Ocak 2023).
- Yalnız, A. & Yıkmaz, Y. (2018). Değerler eğitimi kavramı olarak dürüstlük ve dürüstlük ölçeği (DÖ) Türkçe formu: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(34), 649-666. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.468989.
- Yaylacı, A. F. (2016). Değerler eğitimi ve bir fabrika olarak modern okul, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 153-169. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/232263 sitesinden erişilmiştir(24 Ocak 2023).
- Yazıcı, A. & Yazıcı, S. (2015). Saygı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 10 (14), 769-780. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.9079
- Yazıcı, M. (2014). Değerler ve toplumsal yapıda sosyal değerlerin yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (1) , 209-223. https://doi.org/10.18069/fusbed.10221
- Yeşil, R. & Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11, 2, 65-84. https://hdl.handle.net/20.500.12513/134 sitesinden erişilmiştir(3 Şubat 2023).
- Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin
- Yıldız, N. (2018). Vicdan, itaat ve otoritenin kısa bir tarihi. Felsefe Arkivi, 49, 1-12. https://doi.org/10.26650/arcp2018-589758
- Yolcu, A. (2022). Sevginin birey, aile, toplum ve eğitim üzerindeki etkileri. Academic Platform Journal of Halal Lifestyle, 4(2), 59-71. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2751443 sitesinden erişilmiştir(26 Ocak 2023).
- Zengin, M. & Arslan İçöz, E. (2018). Dini, felsefi, psikolojik boyutlarıyla vicdan ve değerler eğitimindeki yeri. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(10), 323-345. https://doi.org/10.18498/amauifd.379279
Toplam 55 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İlköğretim |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 6 Ağustos 2024 |
| Kabul Tarihi | 12 Kasım 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 26 Sayı: 1 |
