Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Gholam Hossein Saedi’s “Cannon” In the Framework of Constitutional Period in Iran

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 115 - 137, 24.06.2025
https://doi.org/10.33201/iranian.1576454

Öz

Gulâm Huseyn Sâidî’s novel The Cannon, one of the most important figures of Iranian literature, is a literary work that allows us to interpret the historical narratives of the transition period of Iranian history to the Constitutionalism in a different context. In the 19th century historical conditions, Sâidî depicts the effects of the Constitutional Monarchy period in the Azerbaijan region of today’s Iran and deals with change through the metaphor of the Cannon. The Cannon metaphor, which is at the center of the narrative in the novel, represents both the innovations of the era and the opposition of the people against the innovations of the era. The novel, which deals with an important period in Iranian history, focuses on the impact of political economy transformations on social processes. The novel, which deals with Iran’s northern neighbor Tsarist Russia’s policy of expanding its sphere of influence as a colonial power, reveals the dynamics of the transformations caused by the Eurocentric capitalist economy in the region through Russia. In this respect, Sāidī’s novel is not only a literary work but also an important source that sheds light on a historical period. This article aims to relate the social and political transformations to macro-historical conditions by analyzing Ghulām Huseyn Sāidī’s novel The Cannon in relation to Iran’s transition to the Constitutional Monarchy period. In this context, the study examines the colonialist influence of Tsarist Russia in Iran within the context of its policies in the northwestern Azerbaijan region of Iran, where the plot of the novel takes place.

Kaynakça

  • Abrahamian, E. (1989). Iran between two revolutions. Princeton University Press.
  • Abrahamian, E. (2011). Modern İran tarihi (2. Bs.). (Çev. Dilek Şendil). Türkiye İş Bankası. (Orjinal Yayın Tarihi 2008).
  • Afshari, R. M. (1993). The historians of the constitutional movement and the making of the Iranian populist tradition. Int. J. Middle East Stud, 25(3), 477-494. https://doi.org/10.1017/S0020743800058888
  • Amirahmadi, H. (2012). The political economy of Iran under the Qajars: society, politics, economics and foreign relations 1796–1926. I.B.Tauris & Co Ltd.
  • Atabaki, T. (2007). I. Dünya savaşı, büyük devletler arasındaki çekişmeler ve İran’da siyasal toplumun doğuşu. İçinde Touraj Atabaki (Ed.), İran ve I. Dünya Savaşı: Büyük Güçlerin Savaş Alanı (s.1-8). (Çev. Gül Çağalı Güven). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Clark, D. J. (2006). Constitutionalists and Cossacks: The constitutional movement and Russian intervention in Tabriz, 1907-11, Iranian Studies 39(2). https://doi.org/10.1080/00210860600628757
  • Cronin, S. (2012). Deserters, converts, Cossacks and revolutionaries: Russians in Iranian military service 1800–1920. Middle Eastern Studies, 48(2), 147–182. https://doi.org/10.1080/00263206.2012.661371
  • Cronin, S. (2006). Tribal Politics in Iran: Rural Conflict and the New State, 1921-1941, Taylor & Francis Group.
  • Deutschmann, M. (2015). Iran and Russian imperialism: The ideal anarchists, 1800-1914. Taylor & Francis Group.
  • Dinçtürk, N. (2017, Haziran 15), Susma ustası bir yazar: Gulam Hüseyin Sâedi. Gazete Duvar. https://www.gazeteduvar.com.tr/kitap/2017/06/15/susma-ustasi-bir-yazar-gulam-huseyin-saedi
  • Foran, J. (1991). The strengths and weaknesses of Iran’s populist alliance: A class analysis of the constitutional revolution of 1905-1911. Theory and Society, 20(6), 795-823. https://www.wellesu.com/10.1007/bf00678097
  • Foran, J. (1989) The concept of dependent development as a key to the political economy of Qajar Iran (1800–1925), Iranian Studies, 22(2-3). p. 5-56. http://dx.doi.org/10.1080/00210868908701730
  • Garthwaite, R. G. (2011). İran tarihi: Pers İmparatoluğu’ndan günümüze. (Çev. Fethi Aytuna). İnkılap Yayınevi. (Orjinal yayın yılı 2005).
  • Gheissari, A. (2016). Iran’s dialectic of the enlightenment: Constitutional experience, transregional connections, and conflicting narratives of modernity. İçinde Ali M Ansari (Ed.), Iran’s constitutional revolution of 1906 narratives of the enlightenment (s. 15-47). Gingko Library.
  • Kaban, N. (2014). Gulâm Huseyn Sâidî’nin hayati, tiyatro eserleri, Dahhâk isimli tiyatro eserinin çevirisi ve tahlili (Kayıt No: 660145) [Yüksek Lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yök Tez Merkezi.
  • Karadeniz, Y. (2008). II. meşrutiyetin ön denemesi: İran meşrutiyet hareketi ve sebepleri (1906), Bilig, 47, s.193-214. https://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/2767-published.pdf
  • Keddie, R. N. (1983). Iranian revolutions in comparative perspective. The American Historical Review, 88(3), 579-598. https://doi.org/10.1086/ahr/88.3.579
  • Keddie, R. N. (2006). Modern Iran: roots and results of revolution. Yale University Press. (Orjinal Yayın Tarihi 2003).
  • Matin, K. (2013). Recasting Iranian modernity: International relations and social change. Taylor & Francis Group.
  • Matin, K. (2016). The enlightenment and historical difference: The case of Iran’s constitutional revolution. İçinde Ali M Ansari (Ed.), Iran’s constitutional revolution of 1906 narratives of the enlightenment (s. 76-97). Gingko Library.
  • Moazami, B. (2018). İran’da devlet, din ve devrim: 1796’dan bugüne. (Çev. Bahar Bilgen). İletişim Yayınları. (Orjinal Yayın Tarihi 2013).
  • Pervane Memmedli, P. (2017). Duygu ve ıstıraplarını pandomimlerine yansıtan yazar: Gulamhüseyn Saidi. Asya Studies, 1(1). s. 43-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asya/issue/31512/330396#article_cite
  • Saedi, H. G. (2017). Top. (Çev. M. A. Eyvazi & F. Eyvazi). Yapı Kredi Yayınları. (Orjinal Yayın Tarihi 1972).
  • Sarıkaya, Y. (2008). Tarihi ve jeopolitik boyutlarıyla İran’da milliyetçilik. Ötüken Yayınları: İstanbul.
  • Siegel, E. (2016). In Search of the secret center in constitutional Tabriz. İçinde Ali M. Ansari (Ed.), Iran’s constitutional revolution of 1906: Narratives of the enlightenment (p. 170-199). Ginkgo Library.
  • Soofizadeh, A. (2023). Kaçarlar devrinde meclisin topa tutulması (1908). Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 100. Yıla Özel Sayı. s. 319-28. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3020580
  • Tapper, R. (2004). İran’ın sınır boylarında göçebeler: Şahsevenlerin toplumsal ve politik tarihi. (Çev. F. Dilek Özdemir). İmge Kitapevi. (Orjinal Yayın Tarihi 1997).

Gulâm Huseyn Sâidî’nin Top Adlı Romanında İran’da Meşrutiyet Dönemi

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 115 - 137, 24.06.2025
https://doi.org/10.33201/iranian.1576454

Öz

İran edebiyatının önemli isimlerinden Gulâm Huseyn Sâidî’nin Top adlı romanı, İran tarihinin meşrutiyete geçiş dönemine ilişkin tarihsel anlatıları farklı bir bağlamda yorumlama imkânı tanıyan edebi bir eserdir. 19. yüzyıl tarihsel koşullarında günümüz İranı’nın Azerbaycan bölgesinde Meşrutiyet döneminin etkilerini tasvir eden Sâidî romanında değişimi top metaforu ile işlemektedir. Romanda anlatının merkezinde bulunan top metaforu hem çağın yeniliklerini hem de halkın çağın yeniliklerine karşı muhalefetini temsil etmektedir. İran tarihinin önemli bir dönemini işleyen roman ekonomi-politik dönüşümlerin toplumsal süreçlere etkisini konu edinmektedir. İran’a kuzey bölgesinden komşu Çarlık Rusya’nın sömürgeci bir güç olarak nüfuz alanını genişletme politikasının etkisi bağlamında işleyen roman, Avrupa merkezli kapitalist ekonominin Rusya aracılığıyla bölgede neden olduğu dönüşümlerin dinamiklerini ortaya koymaktadır. Bu yönüyle Sâidî’nin romanı edebi bir eser olmanın ötesinde tarihsel bir döneme ışık tutan önemli kaynak niteliğindedir. Bu makale, Gulâm Huseyn Sâidî’nin Top isimli romanını İran’ın Meşrutiyet dönemine geçiş süreciyle ilişkili ele alarak yaşanan toplumsal ve siyasal dönüşümlerin makro-tarihsel koşullarla ilişkisini kurmayı hedeflemektedir. Bu bağlamda çalışma, Çarlık Rusya’nın İran coğrafyasındaki sömürgeci etkisini romanın olay örgüsünün geçtiği İran’ın kuzeybatı Azerbaycan bölgesindeki politikaları kapsamında ele almaktadır.

Kaynakça

  • Abrahamian, E. (1989). Iran between two revolutions. Princeton University Press.
  • Abrahamian, E. (2011). Modern İran tarihi (2. Bs.). (Çev. Dilek Şendil). Türkiye İş Bankası. (Orjinal Yayın Tarihi 2008).
  • Afshari, R. M. (1993). The historians of the constitutional movement and the making of the Iranian populist tradition. Int. J. Middle East Stud, 25(3), 477-494. https://doi.org/10.1017/S0020743800058888
  • Amirahmadi, H. (2012). The political economy of Iran under the Qajars: society, politics, economics and foreign relations 1796–1926. I.B.Tauris & Co Ltd.
  • Atabaki, T. (2007). I. Dünya savaşı, büyük devletler arasındaki çekişmeler ve İran’da siyasal toplumun doğuşu. İçinde Touraj Atabaki (Ed.), İran ve I. Dünya Savaşı: Büyük Güçlerin Savaş Alanı (s.1-8). (Çev. Gül Çağalı Güven). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Clark, D. J. (2006). Constitutionalists and Cossacks: The constitutional movement and Russian intervention in Tabriz, 1907-11, Iranian Studies 39(2). https://doi.org/10.1080/00210860600628757
  • Cronin, S. (2012). Deserters, converts, Cossacks and revolutionaries: Russians in Iranian military service 1800–1920. Middle Eastern Studies, 48(2), 147–182. https://doi.org/10.1080/00263206.2012.661371
  • Cronin, S. (2006). Tribal Politics in Iran: Rural Conflict and the New State, 1921-1941, Taylor & Francis Group.
  • Deutschmann, M. (2015). Iran and Russian imperialism: The ideal anarchists, 1800-1914. Taylor & Francis Group.
  • Dinçtürk, N. (2017, Haziran 15), Susma ustası bir yazar: Gulam Hüseyin Sâedi. Gazete Duvar. https://www.gazeteduvar.com.tr/kitap/2017/06/15/susma-ustasi-bir-yazar-gulam-huseyin-saedi
  • Foran, J. (1991). The strengths and weaknesses of Iran’s populist alliance: A class analysis of the constitutional revolution of 1905-1911. Theory and Society, 20(6), 795-823. https://www.wellesu.com/10.1007/bf00678097
  • Foran, J. (1989) The concept of dependent development as a key to the political economy of Qajar Iran (1800–1925), Iranian Studies, 22(2-3). p. 5-56. http://dx.doi.org/10.1080/00210868908701730
  • Garthwaite, R. G. (2011). İran tarihi: Pers İmparatoluğu’ndan günümüze. (Çev. Fethi Aytuna). İnkılap Yayınevi. (Orjinal yayın yılı 2005).
  • Gheissari, A. (2016). Iran’s dialectic of the enlightenment: Constitutional experience, transregional connections, and conflicting narratives of modernity. İçinde Ali M Ansari (Ed.), Iran’s constitutional revolution of 1906 narratives of the enlightenment (s. 15-47). Gingko Library.
  • Kaban, N. (2014). Gulâm Huseyn Sâidî’nin hayati, tiyatro eserleri, Dahhâk isimli tiyatro eserinin çevirisi ve tahlili (Kayıt No: 660145) [Yüksek Lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yök Tez Merkezi.
  • Karadeniz, Y. (2008). II. meşrutiyetin ön denemesi: İran meşrutiyet hareketi ve sebepleri (1906), Bilig, 47, s.193-214. https://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/2767-published.pdf
  • Keddie, R. N. (1983). Iranian revolutions in comparative perspective. The American Historical Review, 88(3), 579-598. https://doi.org/10.1086/ahr/88.3.579
  • Keddie, R. N. (2006). Modern Iran: roots and results of revolution. Yale University Press. (Orjinal Yayın Tarihi 2003).
  • Matin, K. (2013). Recasting Iranian modernity: International relations and social change. Taylor & Francis Group.
  • Matin, K. (2016). The enlightenment and historical difference: The case of Iran’s constitutional revolution. İçinde Ali M Ansari (Ed.), Iran’s constitutional revolution of 1906 narratives of the enlightenment (s. 76-97). Gingko Library.
  • Moazami, B. (2018). İran’da devlet, din ve devrim: 1796’dan bugüne. (Çev. Bahar Bilgen). İletişim Yayınları. (Orjinal Yayın Tarihi 2013).
  • Pervane Memmedli, P. (2017). Duygu ve ıstıraplarını pandomimlerine yansıtan yazar: Gulamhüseyn Saidi. Asya Studies, 1(1). s. 43-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asya/issue/31512/330396#article_cite
  • Saedi, H. G. (2017). Top. (Çev. M. A. Eyvazi & F. Eyvazi). Yapı Kredi Yayınları. (Orjinal Yayın Tarihi 1972).
  • Sarıkaya, Y. (2008). Tarihi ve jeopolitik boyutlarıyla İran’da milliyetçilik. Ötüken Yayınları: İstanbul.
  • Siegel, E. (2016). In Search of the secret center in constitutional Tabriz. İçinde Ali M. Ansari (Ed.), Iran’s constitutional revolution of 1906: Narratives of the enlightenment (p. 170-199). Ginkgo Library.
  • Soofizadeh, A. (2023). Kaçarlar devrinde meclisin topa tutulması (1908). Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 100. Yıla Özel Sayı. s. 319-28. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3020580
  • Tapper, R. (2004). İran’ın sınır boylarında göçebeler: Şahsevenlerin toplumsal ve politik tarihi. (Çev. F. Dilek Özdemir). İmge Kitapevi. (Orjinal Yayın Tarihi 1997).
Toplam 27 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Fars Dili, Edebiyatı ve Kültürü, Ortadoğu Çalışmaları
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Melike Şeker 0000-0002-5743-3152

Erken Görünüm Tarihi 18 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi 24 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 31 Ekim 2024
Kabul Tarihi 13 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 9 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Şeker, M. (2025). Gulâm Huseyn Sâidî’nin Top Adlı Romanında İran’da Meşrutiyet Dönemi. İran Çalışmaları Dergisi, 9(1), 115-137. https://doi.org/10.33201/iranian.1576454

29511 Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 (CC BY NC) International License.
İran Çalışmaları Dergisi bilginin yayılması ve zenginleşmesi için Açık Erişim Politikasına uymaktadır.