Diğer
BibTex RIS Kaynak Göster

Nitel araştırmalarda fenomenolojik desen: Örnek makale şablonuyla uygulamaya yönelik öneriler

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 25 - 54, 30.06.2025

Emel Tüzel İşeri

https://doi.org/10.47615/issej.1618589

Öz

Nitel araştırmalar, bilimsel araştırma sürecindeki eksiklikleri tamamlayarak sosyal bilimlerdeki teorik temellerin inşa edilmesine önemli katkılar sunmaktadır. Nitel araştırmalar içinde sıkça tercih edilen fenomenolojik desen, insan deneyimlerinin özünü tanımlamak ve açıklamak amacıyla bireylerin doğrudan deneyimlerine dayanmaktadır.

Fenomenolojik desenle gerçekleştirilen araştırmalar, bireylerin bir olguyu doğrudan deneyimledikleri öznel perspektiflere odaklanır ve bu olgunun içsel doğasını anlamak için katılımcıların yaşantılarından yararlanır. Bu yöntem, olguların derinlemesine ve ayrıntılı bir biçimde incelenmesini sağlarken, araştırmacının önyargılarından arındırılmış bir şekilde katılımcı deneyimlerini ortaya koyar. Tüm bu özellikler, fenomenolojik desenin, katılımcıların yaşantılarını anlamak ve bir olgunun özünü açığa çıkarmak için etkili bir araştırma yöntemi olduğunu göstermektedir.

Bu çalışmada fenomenolojik desenin tarihçesi, konusu, karakteristik özellikleri, türleri açıklanmış, fenomenolojik bir araştırmanın aşamaları, araştırma konusunun ve amacının belirlenmesi, araştırmanın problem ve alt problemlerinin geliştirilmesi, katılımcılar / örneklem / analiz biriminin seçilmesi, verilerinin toplanması ve analizi, geçerlik ve güvenirliğinin sağlanması, dikkat edilmesi gereken etik hususlar ve araştırmacının rolleri kapsamında detaylı biçimde ele alınmıştır. Çalışmanın sonunda fenomenolojik desende araştırma yapmak isteyen araştırmacılara tasarlayacakları fenomenolojik desendeki çalışmalar için kullanabilecekleri bir makale şablonu verilmiştir. Şablon her bir başlık için dikkat etmeleri gereken hususları içeren pratik bir yol haritası niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler

fenomenolojik araştırma olgu bilim nitel araştırma

Etik Beyan

Çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Teşekkür

Çalışmanın yapılması ve örnek makale şablonunun oluşturulması sürecindeki katkıları için Prof. Dr. Abdulkadir Uzunöz’e teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

  • Akın, Ş. (2024). KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 26(47), 694-708.
  • Alkayış, A. (2020). Felsefi akımlar üzerine bazı değerlendirmeler (20. yüzyıl örneği). Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(11), 53-71.
  • Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 5(2), 368-388.
  • Başkale, N. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
  • Beyer, C. (2020). Edmund Husserl. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2020 Edition), Edward N. Zalta (Ed.). https://plato.stanford.edu/archives/win2020/entries/husserl/
  • Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. (Geliştirilmiş ve gözden geçirilmiş üçüncü basım). İstanbul: Paradigma Yayınları.
  • Creswell, W. J. (2009) Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (Third Edition). Sage Publications, Inc.
  • Çarpar, M. C. (2020). Sosyolojide iki niteliksel desen: Fenomenolojik ve etnografik araştırma. The Journal of Social Science (TJSS), 4(8), 689-704.
  • Çekmez, E., Yıldız, C. ve Bütüner, S. Ö. (2012). Fenomenografik araştırma yöntemi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 6(2), 77-102.
  • Driessnack, M., Sousa, V. D., & Costa Mendes, I. A. (2007). An overview of research designs relevant to nursing: Part 2: Qualitative research designs. Revista Latino-Americana de Enfermagem, 15(4).
  • Eddles-Hirsch, K. (2015). Phenomenology and educational research. International Journal of Advanced Research, 3(8), 251-260.
  • Elliott, R., & Timulak, L. (2005). Descriptive and interpretive approaches to qualitative research. In J. Miles & P. Gilbert (Eds.), A handbook of research methods for clinical and health psychology (pp. 147–159). Oxford University Press.
  • Ellis, T. J., & Levy, Y. (2008). Framework of Problem-Based Research: A Guide for Novice Researchers on the Development of a Research-Worthy Problem. Informing Science: The International Journal of an Emerging Transdiscipline, 11, 17-33.
  • Ergün, M. (2018). Nitel verilerin ve yorumların güvenirliği felsefesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi. 7(13), 29-44.
  • Geçtan, E. (1998). Psikanaliz ve sonrası. (8. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Greening, N. (2019). Phenomenological research methodology. Scientific Research Journal (SCIRJ), 7(5), 88-92.
  • Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 233-252.
  • Hatch, J. A. (2002). Doing qualitative research in education settings. State University of New York Press, Albany.
  • Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
  • Kurtz, P. (1969). Phenomenology and naturalism. Journal of the History of Philosophy, 7(1), 74-78.
  • Laverty, S. M. (2003). Hermeneutic phenomenology and phenomenology: A comparison of historical and methodological considerations. International Journal of Qualitative Methods, 2(3), 21-35.
  • Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd Ed). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
  • Molley, S., Derochie, A., Teicher, J., Bhatt, V., Nauth, S., Cockburn, L., & Langlois, S. (2018). Patient experience in health professions curriculum development. Journal of Patient Experience, 5(4), 303-309.
  • Morrow, R., Rodriguez, A., & King, N. (2015). Colaizzi’s descriptive phenomenological method. The Psychologist, 28(8), 643-644.
  • Morse J.M., & Field P.A. (1996) The purpose of qualitative research. In: Nursing Research. Springer, 1-17, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-4471-9_1
  • Mortazavi, F., & Ghardashi, F. (2021). The lived experiences of pregnant women during COVID-19 pandemic: A descriptive phenomenological study. BMC Pregnancy and Childbirth, 21, 193. https://doi.org/10.1186/s12884-021-03691-y
  • Moustakas, C. (1990) Heuristic research. Person-centered Review. 5, 170–190.
  • Moustakas, C. (1994). Phenomenological research methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
  • Myburgh, C. & Poggenpoel, M. (2007). Qualitative methods: a research approach worth considering. South African Psychiatry Review, 10, 65-67.
  • Öktem, Ü. (2005). Fenomenoloji ve Edmund Husserl’de apaçıklık (evidenz) problemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 45(1), 27-55.
  • Resnik, D. B. (2020). What is ethics in research & Why is it important? The National Institute of Environmental Health Sciences (NIEHS). https://www.niehs.nih.gov/research/resources/bioethics/whatis/index.cfm
  • Ross, D. D. (2005). An Introduction to Curriculum Criticism. In Qualitative research in education: focus and methods (Sherman, R. R. & Webb, R. B. Eds.).
  • Sharma, S. K. (2014). Nursing research & statistics. (Second Edition). India: Reed Elsevier.
  • Smith, Barry (1997). Realistic Phenomenology. In Lester Embree (Ed.), Encyclopedia of Phenomenology. Springer Science & Business Media. pp. 586-590.
  • Patton, C. M. & Broward, J. (2023). The giants and forerunners of Phenomenology: Husserl, Heidegger, and their Predecessors. American Journal of Qualitative Research, 7(4), 79-94. PhilArchive copy v1: https://philarchive.org/archive/SMIRP-4v1
  • Smith, D. W. (2018). Phenomenology, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition), Edward N. Zalta (Ed.). https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/phenomenology/
  • Tekindal, M. ve Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153- 182.
  • Topakkaya, A. (2009). E. Husserl’de noema ve noesis kavramları. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 121-136.
  • Uzunöz, A. (2021). Bilimsel araştırma becerileri ve araştırmada güncel desenler. Pegem Akademi.
  • van Manen, M. (1990). Researching lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy. Albany: State University of New York Press.
  • Willis, P. (2004). From “the things themselves” to a “feeling of understanding”: Finding different voices in phenomenological research. Indo-Pacific Journal of Phenomenology, 4(1), 1-13.
  • Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Ünivrsitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 213-232.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde: Nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yoshimi J. (2016) Genetic Phenomenology. In: Husserlian Phenomenology. Springer Briefs in Philosophy. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-26698-5_9
  • Young, C. (2020). Psikoterapi pratiğinde fenomenolojik bir model. (Çev. H. H. Arıkan, G. Özcan ve S. Yenel). Dinlenen Ben: Rüya ve Terapi Dergisi, 7, 31-46.

Phenomenological Design in Qualitative Research: Practical Recommendations with a Sample Article Template

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 25 - 54, 30.06.2025

Emel Tüzel İşeri

https://doi.org/10.47615/issej.1618589

Öz

Qualitative research addresses gaps in the scientific research process and contributes to establishing theoretical foundations in the social sciences. Among the commonly employed designs in qualitative research, the phenomenological approach seeks to identify and explain the essence of human experiences by relying directly on individuals’ lived experiences.

Research conducted within the phenomenological design focuses on individuals' subjective perspectives as they directly experience a phenomenon, aiming to comprehend the intrinsic nature of these phenomena through participants’ experiences. This design facilitates an in-depth and detailed exploration of phenomena, revealing participants’ experiences without the influence of researchers' biases. These attributes highlight the effectiveness of the phenomenological design as a method for understanding participants' experiences and uncovering the essence of the phenomenon under study.

In this study, the history, subject, characteristic features, and types of the phenomenological design are explained. The stages of a phenomenological study are elaborated in detail, including the determination of the research topic and purpose, the development of the research problem and sub-problems, the selection of participants/sample/analysis unit, data collection and analysis, ensuring validity and reliability, ethical considerations, and the roles of the researcher. At the end of the study, a template is provided for researchers interested in conducting phenomenological research, offering a practical roadmap that includes key points to consider for each section of their phenomenological studies.

Anahtar Kelimeler

Phenomenology qualitative research phenomenological concepts

Kaynakça

  • Akın, Ş. (2024). KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 26(47), 694-708.
  • Alkayış, A. (2020). Felsefi akımlar üzerine bazı değerlendirmeler (20. yüzyıl örneği). Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(11), 53-71.
  • Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 5(2), 368-388.
  • Başkale, N. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
  • Beyer, C. (2020). Edmund Husserl. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2020 Edition), Edward N. Zalta (Ed.). https://plato.stanford.edu/archives/win2020/entries/husserl/
  • Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. (Geliştirilmiş ve gözden geçirilmiş üçüncü basım). İstanbul: Paradigma Yayınları.
  • Creswell, W. J. (2009) Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (Third Edition). Sage Publications, Inc.
  • Çarpar, M. C. (2020). Sosyolojide iki niteliksel desen: Fenomenolojik ve etnografik araştırma. The Journal of Social Science (TJSS), 4(8), 689-704.
  • Çekmez, E., Yıldız, C. ve Bütüner, S. Ö. (2012). Fenomenografik araştırma yöntemi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 6(2), 77-102.
  • Driessnack, M., Sousa, V. D., & Costa Mendes, I. A. (2007). An overview of research designs relevant to nursing: Part 2: Qualitative research designs. Revista Latino-Americana de Enfermagem, 15(4).
  • Eddles-Hirsch, K. (2015). Phenomenology and educational research. International Journal of Advanced Research, 3(8), 251-260.
  • Elliott, R., & Timulak, L. (2005). Descriptive and interpretive approaches to qualitative research. In J. Miles & P. Gilbert (Eds.), A handbook of research methods for clinical and health psychology (pp. 147–159). Oxford University Press.
  • Ellis, T. J., & Levy, Y. (2008). Framework of Problem-Based Research: A Guide for Novice Researchers on the Development of a Research-Worthy Problem. Informing Science: The International Journal of an Emerging Transdiscipline, 11, 17-33.
  • Ergün, M. (2018). Nitel verilerin ve yorumların güvenirliği felsefesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi. 7(13), 29-44.
  • Geçtan, E. (1998). Psikanaliz ve sonrası. (8. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Greening, N. (2019). Phenomenological research methodology. Scientific Research Journal (SCIRJ), 7(5), 88-92.
  • Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 233-252.
  • Hatch, J. A. (2002). Doing qualitative research in education settings. State University of New York Press, Albany.
  • Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
  • Kurtz, P. (1969). Phenomenology and naturalism. Journal of the History of Philosophy, 7(1), 74-78.
  • Laverty, S. M. (2003). Hermeneutic phenomenology and phenomenology: A comparison of historical and methodological considerations. International Journal of Qualitative Methods, 2(3), 21-35.
  • Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd Ed). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
  • Molley, S., Derochie, A., Teicher, J., Bhatt, V., Nauth, S., Cockburn, L., & Langlois, S. (2018). Patient experience in health professions curriculum development. Journal of Patient Experience, 5(4), 303-309.
  • Morrow, R., Rodriguez, A., & King, N. (2015). Colaizzi’s descriptive phenomenological method. The Psychologist, 28(8), 643-644.
  • Morse J.M., & Field P.A. (1996) The purpose of qualitative research. In: Nursing Research. Springer, 1-17, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-4471-9_1
  • Mortazavi, F., & Ghardashi, F. (2021). The lived experiences of pregnant women during COVID-19 pandemic: A descriptive phenomenological study. BMC Pregnancy and Childbirth, 21, 193. https://doi.org/10.1186/s12884-021-03691-y
  • Moustakas, C. (1990) Heuristic research. Person-centered Review. 5, 170–190.
  • Moustakas, C. (1994). Phenomenological research methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
  • Myburgh, C. & Poggenpoel, M. (2007). Qualitative methods: a research approach worth considering. South African Psychiatry Review, 10, 65-67.
  • Öktem, Ü. (2005). Fenomenoloji ve Edmund Husserl’de apaçıklık (evidenz) problemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 45(1), 27-55.
  • Resnik, D. B. (2020). What is ethics in research & Why is it important? The National Institute of Environmental Health Sciences (NIEHS). https://www.niehs.nih.gov/research/resources/bioethics/whatis/index.cfm
  • Ross, D. D. (2005). An Introduction to Curriculum Criticism. In Qualitative research in education: focus and methods (Sherman, R. R. & Webb, R. B. Eds.).
  • Sharma, S. K. (2014). Nursing research & statistics. (Second Edition). India: Reed Elsevier.
  • Smith, Barry (1997). Realistic Phenomenology. In Lester Embree (Ed.), Encyclopedia of Phenomenology. Springer Science & Business Media. pp. 586-590.
  • Patton, C. M. & Broward, J. (2023). The giants and forerunners of Phenomenology: Husserl, Heidegger, and their Predecessors. American Journal of Qualitative Research, 7(4), 79-94. PhilArchive copy v1: https://philarchive.org/archive/SMIRP-4v1
  • Smith, D. W. (2018). Phenomenology, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition), Edward N. Zalta (Ed.). https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/phenomenology/
  • Tekindal, M. ve Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153- 182.
  • Topakkaya, A. (2009). E. Husserl’de noema ve noesis kavramları. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 121-136.
  • Uzunöz, A. (2021). Bilimsel araştırma becerileri ve araştırmada güncel desenler. Pegem Akademi.
  • van Manen, M. (1990). Researching lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy. Albany: State University of New York Press.
  • Willis, P. (2004). From “the things themselves” to a “feeling of understanding”: Finding different voices in phenomenological research. Indo-Pacific Journal of Phenomenology, 4(1), 1-13.
  • Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Ünivrsitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 213-232.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde: Nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yoshimi J. (2016) Genetic Phenomenology. In: Husserlian Phenomenology. Springer Briefs in Philosophy. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-26698-5_9
  • Young, C. (2020). Psikoterapi pratiğinde fenomenolojik bir model. (Çev. H. H. Arıkan, G. Özcan ve S. Yenel). Dinlenen Ben: Rüya ve Terapi Dergisi, 7, 31-46.
Toplam 44 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Eğitim Üzerine Çalışmalar (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Emel Tüzel İşeri 0000-0001-5638-0450

Erken Görünüm Tarihi 25 Haziran 2025
Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 13 Ocak 2025
Kabul Tarihi 15 Mart 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 11 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Tüzel İşeri, E. (2025). Nitel araştırmalarda fenomenolojik desen: Örnek makale şablonuyla uygulamaya yönelik öneriler. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 11(1), 25-54. https://doi.org/10.47615/issej.1618589
AMA Tüzel İşeri E. Nitel araştırmalarda fenomenolojik desen: Örnek makale şablonuyla uygulamaya yönelik öneriler. USBED. Haziran 2025;11(1):25-54. doi:10.47615/issej.1618589
Chicago Tüzel İşeri, Emel. “Nitel araştırmalarda Fenomenolojik Desen: Örnek Makale şablonuyla Uygulamaya yönelik öneriler”. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi 11, sy. 1 (Haziran 2025): 25-54. https://doi.org/10.47615/issej.1618589.
EndNote Tüzel İşeri E (01 Haziran 2025) Nitel araştırmalarda fenomenolojik desen: Örnek makale şablonuyla uygulamaya yönelik öneriler. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi 11 1 25–54.
IEEE E. Tüzel İşeri, “Nitel araştırmalarda fenomenolojik desen: Örnek makale şablonuyla uygulamaya yönelik öneriler”, USBED, c. 11, sy. 1, ss. 25–54, 2025, doi: 10.47615/issej.1618589.
ISNAD Tüzel İşeri, Emel. “Nitel araştırmalarda Fenomenolojik Desen: Örnek Makale şablonuyla Uygulamaya yönelik öneriler”. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi 11/1 (Haziran 2025), 25-54. https://doi.org/10.47615/issej.1618589.
JAMA Tüzel İşeri E. Nitel araştırmalarda fenomenolojik desen: Örnek makale şablonuyla uygulamaya yönelik öneriler. USBED. 2025;11:25–54.
MLA Tüzel İşeri, Emel. “Nitel araştırmalarda Fenomenolojik Desen: Örnek Makale şablonuyla Uygulamaya yönelik öneriler”. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, c. 11, sy. 1, 2025, ss. 25-54, doi:10.47615/issej.1618589.
Vancouver Tüzel İşeri E. Nitel araştırmalarda fenomenolojik desen: Örnek makale şablonuyla uygulamaya yönelik öneriler. USBED. 2025;11(1):25-54.
 Kapak Resmi İndir

21910All papers published in the journal are licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International

SOBIAD ETKİ DEĞERİ .458