Öz
Bu çalışma, bağlamanın fiziksel yapı özelliklerini ve bu özelliklerin organolojik açıdan gelişim normlarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Bağlama, Türk halk müziği ve halk kültürü içinde önemli yer tutan ve farklı coğrafyalarda geniş kullanım alanı bulan bir enstrümandır. Tarihsel süreçte hem halk arasında hem de akademik çevrelerde icra ve yapım şekillerinde sürekli bir değişim ve gelişim gösteren bağlama, fiziksel özellikleri bakımından çeşitlenmiştir. Bu bağlamda bağlamanın ana yapı elemanlarının ve bu elemanlar üzerinde oluşturulan normları araştırma kapsamında incelenmiştir. Çalışmada bağlamanın fiziksel yapı elemanları, tekne, kapak, sap gibi büyük bölümlerle birlikte, bu bölümleri tamamlayan tel, mızrap, perdeler, burgu, eşik, cila ve ölçülendirme gibi diğer yapısal unsurlar da ele alınmaktadır. Araştırmanın temel amacı, bu yapı elemanlarının görsel olarak ayırt edilebilen özelliklerinin belirli normlara oturtulmasıdır. Böylelikle, bağlamanın yapısal gelişiminin doğru bir şekilde anlaşılması ve gelecekteki çalışmalar için rehber oluşturulması hedeflenmektedir. Bağlamanın fiziksel yapısındaki gelişim, toplumsal değişimler ve sanat dünyasındaki ilerlemelerle yakından ilişkilidir. Bağlama çalgısında tekne, kapak ve sap gibi temel bölümlerinin yapımında kullanılan malzemeler ve teknikler, tarihsel süreç içinde değişiklik göstermiştir. Tekne kısmı oyma veya yaprak gibi iki farklı şekilde üretilirken, kullanılan ağaç türleri de değişiklik göstermektedir. Aynı şekilde, kapak bölümü sesin iletilmesinde önemli bir rol oynayan farklı ağaç türlerinden yapılmakta, kapakta kullanılan destek çıtası veya balkon sistemi gibi yapısal desteklerle çalgının performansı artırılmaktadır. Çalışma, bağlamanın fiziksel yapısına dair normların oluşturulması ve bu normların detaylı bir şekilde değerlendirilmesi açısından önem arz etmektedir. Yapısal elemanlar arasında sapın dayanıklılığı, tellerin kalitesi, perdelerin düzenlenişi gibi faktörler icra ve performans üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Ayrıca, bağlamada kullanılan tel ve cila türleri gibi daha küçük yapı elemanları da çalgının genel performansını etkilemektedir. Araştırma, bu yapı elemanlarının tamamını değerlendirerek, bağlamanın fiziksel yapısını sistematik bir şekilde ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Açın, S. Y. (1998). Türk Halk Müziği Sazlarından Bağlama ve Kemanenin Son Yapım Teknikleri. Sanatta Yeterlik Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Aktaş, B. (1999). Bağlamalarda Balkon Uygulamasıyla Ses Tablosunda Meydana Gelen Değişiklikler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Alan, M. (2024). Türk müziği çalgılarından Bağlama ailesine analitik bir bakış. Türk Organoloji Dergisi, 1(1), 11-17.
- Alaskan, A. (2013). Üniversitelerdeki Çalgı Yapım Eğitimi ve Geleneksel Usta-Çırak İlişkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 175-180.
- Alp, M. (2018). Bağlama Enstrümanında Ağaç Tekne Büyüklüğünün Akustiğe Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Apaydın, A. K. (2024). Bağlama Yapım Dinamiklerinin İcra Pratiklerine Etkisine Yönelik Yapımcı ve İcracı Görüşlerinin Değerlendirilmesi. İSTEM 43, 217-244.
- Beşiroğlu, Ş. (2001). Türk Halk Müziği. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Bozkır, B. (2002). Bağlamada Malzeme-Tını İlişkisi ve Dinamik Analizler. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Copçuoğlu, M. (1993). İstanbul’da Profesyonel Bağlama Yapımcıları ve Teknik Özellikler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Coşkun, İ. (1991). Bağlama Çalgısında Ses Tablasının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Çağlar, H. S. (2021). Ordu İli Geleneksel Çalgı Yapımcılığı. Yüksek Lisans Tezi. Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu.
- Çiçekçioğlu, Ü. (2021). Bağlama Yapımında Kullanılan Yöntemler ve Yöntemlere Ait Hesaplamalar. Yegah Musiki Dergisi, 4(1), 58-71.
- Çiçekçioğlu, Ü., Alaskan, A. (2018). Bağlamada Eşik Yeri, Yüksekliği ve Kapak Montajı Üzerine Bir Öneri. Eurasian Journal of Music and Dance, Sayı 13, 133-146.
- Demir, O. (2002). Bağlamadaki Eşik Sistemi Üzerinde Yeni Uygulama. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Demir, T. (1996). Bağlamalarda Balkon Sistemleri Üzerine İncelemeler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Doğan Y. (2018). Çeşitli Müzik Aletlerinin Yapımında Kullanılan Ağaçların Orijinleri ve Kullanım Dönemleri Üzerine Dendrokronolojik Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
- Doğanyiğit, S., Şahin, C., Yiğiter, M. E., & Tüfekci, S. (2018). Bağlama Yapımcılarının Bağlama Üretimine Yönelik Görüşleri. Journal Of International Social Research, 11(61), 467-478.
- Ekim, G. (2002). Bağlamanın Tarihsel Gelişimi. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Erdiş, E. (2006). Bağlamanın Akustik Açıdan İncelenmesi ve Geliştirilmesine İlişkin Yeni Yaklaşımlar. Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
- Göktaş, U., Dursun, D. (2022). Bağlamada Kullanılan Burgu ve Burguluk Çeşitlerine Yönelik Tespitler. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, 249-263.
- Güdek, H. C. (2019). Bağlama Gövdesinin Akustik Olarak Yeniden Düzenlenmesi Üzerine Öneri; Kayıt Teknolojileri İle Tınısal Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Işık, S., Uslu, R. (2012). Türk Müziğinde Ağaç ve Çalgı Yapım Bibliyografyası. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Sayı 2-2, 24-41.
- Işıktaş, B. (2018). Dünyada ve Türkiye’de Organoloji Çalışmaları: Çalgıların Sınıflandırılması, İşlevi ve Anlamı. Uluslararası Hakemli Müzik Araştırmaları Dergisi, Sayı 12, 1-24.
- Kalender, N. (2001). Çalgı Yapım, Bakım ve Onarımı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, 159-166.
- Karababa, H. (2005). Nefesi Bağlama Tarihçesi. Anadolu Medeniyetleri Kültür Merkezi, 1. Baskı, Ankara.
- Kerimov, R. (2012). Çalgıların Sınıflandırma Sistemleri ve Bir Model Önerisi. Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Kayseri.
- Kerimov, R. (2014). Çalgılarda Sistemleştirme Yöntemleri ve Önemli Taksonomi Kriterleri. Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 3, 16-25.
- Önal, H, (1989). Konya İl Merkezinde Bağlama Yapımcıları. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Konya, S. 3, s. 245-252.
- Özbek, M. (2019). Bağlama çalgısının tarihçesi ve yapısal özellikleri. Müzik Kültürü ve Bilimi Dergisi, 4(2), 45–56.
- Tan, N. (1977). Bağlama Yapımı. Türk Etnografya Dergisi, Cilt 66, 95-106.
- Türk Dil Kurumu. (2025). Norm. Güncel Türkçe Sözlük. Erişim tarihi: 25 Mart 2025, https://sozluk.gov.tr
- Uçan, A. (1997). Müzik eğitimi: Temel kavramlar, ilkeler, yaklaşımlar. Ankara: Müzik Eğitimi Yayınları.
- Yılmaz, Ali. (2011). Günümüzde Profesyonel Bağlama İcrasında Değişimler. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
The Physical Structural Characteristics of the Baglama Instrument From an Organological Perspective: Establishing Development Norms
Öz
This study aims to determine the physical structural characteristics of the bağlama and establish development norms from an organological perspective. The baglama plays a significant role in Turkish folk music and culture, and its construction and performance methods have evolved over time. These changes, influenced by both public use and academic developments, have diversified the instrument's physical properties. The research focuses on analyzing the main structural components and establishing norms for these elements. The study examines major components such as the body, soundboard, and neck, along with additional elements like strings, plectrum, frets, tuning pegs, bridge, varnish, and measurement systems. Its primary objective is to establish norms for the visual and functional characteristics of these components and provide a reference for future studies on the baglama's structural development. The development of the baglama's physical structure is closely tied to social changes and advances in the art world. The body of the instrument can be made from either a single block of wood or laminated pieces, with different wood types used for construction. The soundboard, essential for sound transmission, is crafted from various woods, and structural supports like braces are used to enhance performance. This study is significant as it creates and evaluates norms related to the baglama's structure, including the durability of the neck, string quality, and fret arrangement, all of which impact performance. Smaller components such as string types and varnish also influence the instrument's playability. By analyzing these structural elements, the study systematically presents the physical characteristics of the baglama and its development.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Açın, S. Y. (1998). Türk Halk Müziği Sazlarından Bağlama ve Kemanenin Son Yapım Teknikleri. Sanatta Yeterlik Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Aktaş, B. (1999). Bağlamalarda Balkon Uygulamasıyla Ses Tablosunda Meydana Gelen Değişiklikler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Alan, M. (2024). Türk müziği çalgılarından Bağlama ailesine analitik bir bakış. Türk Organoloji Dergisi, 1(1), 11-17.
- Alaskan, A. (2013). Üniversitelerdeki Çalgı Yapım Eğitimi ve Geleneksel Usta-Çırak İlişkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 175-180.
- Alp, M. (2018). Bağlama Enstrümanında Ağaç Tekne Büyüklüğünün Akustiğe Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Apaydın, A. K. (2024). Bağlama Yapım Dinamiklerinin İcra Pratiklerine Etkisine Yönelik Yapımcı ve İcracı Görüşlerinin Değerlendirilmesi. İSTEM 43, 217-244.
- Beşiroğlu, Ş. (2001). Türk Halk Müziği. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Bozkır, B. (2002). Bağlamada Malzeme-Tını İlişkisi ve Dinamik Analizler. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Copçuoğlu, M. (1993). İstanbul’da Profesyonel Bağlama Yapımcıları ve Teknik Özellikler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Coşkun, İ. (1991). Bağlama Çalgısında Ses Tablasının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Çağlar, H. S. (2021). Ordu İli Geleneksel Çalgı Yapımcılığı. Yüksek Lisans Tezi. Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu.
- Çiçekçioğlu, Ü. (2021). Bağlama Yapımında Kullanılan Yöntemler ve Yöntemlere Ait Hesaplamalar. Yegah Musiki Dergisi, 4(1), 58-71.
- Çiçekçioğlu, Ü., Alaskan, A. (2018). Bağlamada Eşik Yeri, Yüksekliği ve Kapak Montajı Üzerine Bir Öneri. Eurasian Journal of Music and Dance, Sayı 13, 133-146.
- Demir, O. (2002). Bağlamadaki Eşik Sistemi Üzerinde Yeni Uygulama. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Demir, T. (1996). Bağlamalarda Balkon Sistemleri Üzerine İncelemeler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Doğan Y. (2018). Çeşitli Müzik Aletlerinin Yapımında Kullanılan Ağaçların Orijinleri ve Kullanım Dönemleri Üzerine Dendrokronolojik Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
- Doğanyiğit, S., Şahin, C., Yiğiter, M. E., & Tüfekci, S. (2018). Bağlama Yapımcılarının Bağlama Üretimine Yönelik Görüşleri. Journal Of International Social Research, 11(61), 467-478.
- Ekim, G. (2002). Bağlamanın Tarihsel Gelişimi. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Erdiş, E. (2006). Bağlamanın Akustik Açıdan İncelenmesi ve Geliştirilmesine İlişkin Yeni Yaklaşımlar. Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
- Göktaş, U., Dursun, D. (2022). Bağlamada Kullanılan Burgu ve Burguluk Çeşitlerine Yönelik Tespitler. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, 249-263.
- Güdek, H. C. (2019). Bağlama Gövdesinin Akustik Olarak Yeniden Düzenlenmesi Üzerine Öneri; Kayıt Teknolojileri İle Tınısal Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Işık, S., Uslu, R. (2012). Türk Müziğinde Ağaç ve Çalgı Yapım Bibliyografyası. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Sayı 2-2, 24-41.
- Işıktaş, B. (2018). Dünyada ve Türkiye’de Organoloji Çalışmaları: Çalgıların Sınıflandırılması, İşlevi ve Anlamı. Uluslararası Hakemli Müzik Araştırmaları Dergisi, Sayı 12, 1-24.
- Kalender, N. (2001). Çalgı Yapım, Bakım ve Onarımı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, 159-166.
- Karababa, H. (2005). Nefesi Bağlama Tarihçesi. Anadolu Medeniyetleri Kültür Merkezi, 1. Baskı, Ankara.
- Kerimov, R. (2012). Çalgıların Sınıflandırma Sistemleri ve Bir Model Önerisi. Doktora Tezi. Erciyes Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Kayseri.
- Kerimov, R. (2014). Çalgılarda Sistemleştirme Yöntemleri ve Önemli Taksonomi Kriterleri. Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 3, 16-25.
- Önal, H, (1989). Konya İl Merkezinde Bağlama Yapımcıları. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Konya, S. 3, s. 245-252.
- Özbek, M. (2019). Bağlama çalgısının tarihçesi ve yapısal özellikleri. Müzik Kültürü ve Bilimi Dergisi, 4(2), 45–56.
- Tan, N. (1977). Bağlama Yapımı. Türk Etnografya Dergisi, Cilt 66, 95-106.
- Türk Dil Kurumu. (2025). Norm. Güncel Türkçe Sözlük. Erişim tarihi: 25 Mart 2025, https://sozluk.gov.tr
- Uçan, A. (1997). Müzik eğitimi: Temel kavramlar, ilkeler, yaklaşımlar. Ankara: Müzik Eğitimi Yayınları.
- Yılmaz, Ali. (2011). Günümüzde Profesyonel Bağlama İcrasında Değişimler. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Müzikoloji ve Etnomüzikoloji |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 17 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 25 Ekim 2024 |
| Kabul Tarihi | 28 Mart 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 14 Sayı: 2 |
