Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Epipalaeolithic Ritual Practices at Gedikkaya Cave, Northwestern Türkiye

Yıl 2024, Sayı: 31, 1 - 16, 14.01.2025

Deniz Sarı

https://doi.org/10.26650/anar.2024.31.1563883

Öz

This paper examines the Epipaleolithic occupation of Gedikkaya Cave in northwestern Türkiye, which also served as a settlement during the Neolithic and Chalcolithic periods. The Epipaleolithic marks a period of increased human mobility, likely influenced by climatic events following the Last Glacial Maximum. During this time, the cave functioned as a shelter or refuge for local hunter-gatherers and transient populations. Artifacts suggest connections between European Upper Paleolithic cultures and the Pre-Pottery Neolithic A cultures of Anatolia and the Levant.

The study focuses on the extraordinary symbolic and ritual manifestations found in a layer dated to 13,166–11,200 Cal BC, including artifacts, niches, and a special area featuring a stalagmite structure. These findings suggest the presence of welldeveloped and complex symbolic structures.

Anahtar Kelimeler

Epipalaeolithic Ritual Anthropomorphic Sculpture Zoomorphic Sculpture Gedikkaya Cave

Kaynakça

  • Aksan, M., Ateş, G., Aydın, Y., Erbil, E., Ludwig, B., Mania, U., Pirson, F., Taşkıran, H. (2023). Ballık Mağarası (Dikili İlçesi) Kazısı. 42. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, pp. 357-365. google scholar
  • Altınbilek Algül, Ç., Kayci, O., & Balcı, S. (2022). A New Epipalaeolithic Site in the Central Taurus Mountains: Eşek Deresi Cave (Mersin/Turkey). ArcheOrient. Şubat 2022 tarihinde https://archeorient. hypotheses.org/17313 google scholar
  • Ayobi, R. (2014). Les objets en terre du Levant neolithique avant l’invention de la ceramique: cuisson intentionnelle ou accidentelle? Syria (91), pp. 7-34. google scholar
  • Baird, D. (2012, Pınarbaşı: From Epi-Paleolithic camp site to Sedentarising Village in central Anatolia. M. Özdoğan, N. Başgelen, & P. Kuniholm (Eds), The Neolithic in Turkey. Central Turkey (pp. 181-218). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Bar-Joseph, O. (1998). The Natufian culture in the Levant, threshold to the origins of agriculture. Evolutionary Anthropology, 5(6), pp. 159-177. google scholar
  • Baysal, E. (2016). Anadolu ve Levant Epi-paleolitiği ışığında direkli mağarası kişisel süs eşyaları. Anadolu/ Anatolia (42), pp. 137-154. google scholar
  • Broman-Morales, V. (1990). Figurines and Other Clay Objects from Sarab and Çayönü. Chicago: The Oriental Institute. google scholar
  • Caldwell, D. (2009). Palaeolithic Whistles or Figurines? A Preliminary Survey of Pre-historic Phalangeal Figurines. Rock Art Research 1(26), pp. 65-82. google scholar
  • Campana, D. V., & Crabtree, P. (2018). Bone implements from Chalcolithic Tepecik-Çiftlik: Traces of manufacture and wear on two classes of bone objects recovered from the 2013 excavation season. Quaternary International, A (472),75-83. google scholar
  • Christidou, R., Coqueugniot, E., & Gourichon, L. (2009). Neolithic Figurines Manufactured from Phalanges of Equids from Dja’de el Mughara, Syria. Journal of Field Archaeology (34:3), pp. 319-335. doi: DOI: 10.1179/009346909791070844 google scholar
  • Conard, N. (2009).... und noch mehr Tiere! Die neuen Kleinkunstwerke vom Hohle Fels und vom Vogelherd. google scholar
  • Eiszeit - Kunst undKultur (pp. 259-266). S. Rau (Ed.) Baden-Württemberg: Archaologisches Landes Museum. google scholar
  • Demirel, M., Kartal, G., Erbil, E., Ağırsoy, Z. B., Erdem, İ. B., Perçin, P., Mutlu, M., Bal, B.C., Kartal, M. (2019). Kızılin Kazıları (II) 2018 Sezonu. A. Özme (Ed.), 41. Kazı Sonuçları Toplantısı 3. Cilt (pp. 221236). Ankara. google scholar
  • Erbil, E., Kartal, G., & Ağırsoy, Z. B. (2021). A New Settlement from the Epi-Palaeolithic Period: The Operational Sequence and Techno-Typology of the Knapped Stone Industry at the Kızılin Site (Antalya, Turkey). Lithic Technology, 2(46), pp. 143-163. google scholar
  • Erdoğu, B., Korkut, T., Takaoğlu, T., Atıcı, L., Kayacan, N., Guilbeau, D., Ergun, M., Doğan, T. (2021). Late Pleistocene and Early Holocene Finds from the 2020 Trial Excavation at Girmeler, Southwestern Turkey. Anatolica, 47, 299-320. google scholar
  • Erek, M. (2014). Direkli Cave: The Significance of Fire and Female Figurines in the Paleo-Landscape during the Epi-paleolithic Period. Selevcıa Ad Calycadnvm (IV), pp. 151-164. google scholar
  • Erek, M. C. (2012). Güneybatı Asya Ekolojik Nişi İçinde Direkli Mağarası Epi-Paleolitik Buluntularının Değerlendirilmesi. Anadolu/Anatolia (38), pp. 53-66. google scholar
  • Gatsov, I., & Özdoğan, M. (1994). Some Epi Paleolithic Sites from NW Turkey Agaçlı Domalı and Gümüşdere. Anatolica, XX, 97-120. google scholar
  • Güldoğan, E. (2020). İstanbul İli Yüzey Araştırmaları 2018-2019, Beykoz. İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları. google scholar
  • Hauptmann, H. (1999). The Urfa Region. M. Özdoğan, & N. Başgelen in, Neolithic in Turkey, New Discoveries (pp. 65-87). İstanbul: Arkeoloji Yayınları. google scholar
  • Kartal, M. (2009). Konar Göçerlikten Yerleşik Yaşama Geçiş, Epi-paleolitik Dönem, Türkiye’de Son Avcı-toplayıcılar. İstanbul, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Kartal, M. (2011). Kuzey ve Orta-Batı Türkiye’de Epi-paleolitik Erken Neolitik Buluntular ve Güneybatı Anadolu İle Olan Yontmataş Karşılaştırmala. M. K. H. Taşkıran, H. Taşkıran, M. Kartal, K. Özçelik, M. B. Kösem, & G. Kartal (Eds.), Işın Yalçınkaya’ya Armağan / Studies in Honour of Işın Yalçınkaya (pp. 153-177). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. google scholar
  • Karul, N. (2021). Buried Buildings at Pre-Pottery Neolithic Karahantepe / Karahantepe Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Gömülü Yapıları. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 202(82), pp. 21-31. google scholar
  • Karul, N. (2022). Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi: Taş Tepeler. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 169, 8-15. google scholar
  • Kodaş, E. (2021). Communal Architecture at Boncuklu Tarla, Mardin Province, Turkey. Near Eastern Archaeology, 84(2), 159-165. google scholar
  • Kozlowski, S. (1989). Nemrik 9, a PPN Neolithic Site in Northern Iraq. Paleorient, 1 (15), pp. 25-31. google scholar
  • Kuniholm, P., Başgelen, N., & Özdoğan, M. (Eds.). (2011). The Neolithic in Turkey: the Tigris Basin. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Lâznickovâ-Galetovâ, M. (2019). The Symbolism of Breast-Shaped Beads from Dolm Vestonice I (Moravia, Czech Republic). Quaternary International 5, B (503), pp. 221-232. google scholar
  • Nazik, L., Törk, K., Acar, C., Özel, E., Mengi, H., Aksoy, B., Tuncer, K., Güner, İ. (2001). Orta Sakarya Havzasının (Eskişehir ve Bilecik doğusu) Doğal Mağaraları. Ankara: MTA Derleme No:104. google scholar
  • Otte, M., Yalçınkaya, I., Leotard, J., Kartal, M., Bar Josef, O., Kozlowski, J., Lopez Bayon, I., Marshack, A. (1995). The Epipaleolithic of Öküzini Cave (SW Anatolia) and its mobility art. Antiquity, 69(266), pp. 931-944. google scholar
  • Özdoğan, M., Başgelen, N., & Kuniholm, P. (Eds.). (2011). The Neolithic in Turkey the Euphrates Basin. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Özkaya, V., & Çoşkun, A. (2011). Körtik Tepe. P. Kuniholm, N. Başgelen, & M. Özdoğan (Eds.), The Neolithic in Turkey: the Tigris Basin (pp. 87-127). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Rigaud, A. (2021). Les bâtons perces: decors enigmatiques et fonction possible. Galliaprehistoire (43), pp. 101-151. google scholar
  • Rosenberg, M. (1999). Hallan Çemi. N. Başgelen, & M. Özdoğan (Eds.), The Neolithic in Turkey: the Cradle of Civilization, New Discoveries. (pp. 9-18). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Roussot, A., & Ferrier, J. (1970). Le Roc de Marcamps (Gironde): quelques nouvelles observations. Bulletin de la Societe prehistorique française, 67, pp. 293-303. google scholar
  • Rupprecht, K. (1960). İnhisar civarındaki Gedikkaya mağarasında bulunan fosforit zuhurunun etüdü. Untersuchung des phosohoretvorkommens des in der Gedikkaya-Hohle bei İnhisar (Söğüt -Bilecik). Ankara: MTA Derleme No: 02770. google scholar
  • Sarı, D. (2019). Bilecik İli 2017 Yılı Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı 36/1, (pp. 439454). Ankara. google scholar
  • Schmidt, K. (2007). Göbekli Tepe En Eski Tapınağı Yapanlar. (R. Aslan, Trans.) İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Silistreli, U. (1989). Köşk Höyük’te Bulunan Kabartma İnsan ve Hayvan Figürleriyle Bezeli Vazolar. Belleten, 206(53), 361-374. google scholar
  • Svoboda, J. (2008). Upper Paleolithic Female Figurines of Northern Eurasia. J. A. Svoboda (Eds.), Petrkovice: The Dolm Vestonice Studies 15. Brno, Çek Cumhuryeti: Academy of Scineces. google scholar
  • Şanlıurfa Archaeology and Mosaic Museum/Şanlıurfa Müzesi Arkeolojik Eser Kataloğu. (2017). Şanlıurfa: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. google scholar
  • Tekin, H. (2023). Domuztepe çanak-çömleği üzerindeki kuş motifleri / Birds motifs on the Domuztepe pottery. Y. Aydın, E. Erbil, & G. Kartal (Eds.), Prehistorya’nın “Abi”si, Harun Taşkıran’a Armağan Kitabı / “The Big Brother” of Prehistory, Stuides in Honour of Harun Taşkıran (pp. 371-382). Ankara: Bilgin Kültür Sanat. google scholar
  • Winthrop, R. H. (1991). Dictionary of Concepts in Cultural Anthropology. New York: Greenwood Press. google scholar

Yıl 2024, Sayı: 31, 1 - 16, 14.01.2025

Deniz Sarı

https://doi.org/10.26650/anar.2024.31.1563883

Öz

Kaynakça

  • Aksan, M., Ateş, G., Aydın, Y., Erbil, E., Ludwig, B., Mania, U., Pirson, F., Taşkıran, H. (2023). Ballık Mağarası (Dikili İlçesi) Kazısı. 42. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, pp. 357-365. google scholar
  • Altınbilek Algül, Ç., Kayci, O., & Balcı, S. (2022). A New Epipalaeolithic Site in the Central Taurus Mountains: Eşek Deresi Cave (Mersin/Turkey). ArcheOrient. Şubat 2022 tarihinde https://archeorient. hypotheses.org/17313 google scholar
  • Ayobi, R. (2014). Les objets en terre du Levant neolithique avant l’invention de la ceramique: cuisson intentionnelle ou accidentelle? Syria (91), pp. 7-34. google scholar
  • Baird, D. (2012, Pınarbaşı: From Epi-Paleolithic camp site to Sedentarising Village in central Anatolia. M. Özdoğan, N. Başgelen, & P. Kuniholm (Eds), The Neolithic in Turkey. Central Turkey (pp. 181-218). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Bar-Joseph, O. (1998). The Natufian culture in the Levant, threshold to the origins of agriculture. Evolutionary Anthropology, 5(6), pp. 159-177. google scholar
  • Baysal, E. (2016). Anadolu ve Levant Epi-paleolitiği ışığında direkli mağarası kişisel süs eşyaları. Anadolu/ Anatolia (42), pp. 137-154. google scholar
  • Broman-Morales, V. (1990). Figurines and Other Clay Objects from Sarab and Çayönü. Chicago: The Oriental Institute. google scholar
  • Caldwell, D. (2009). Palaeolithic Whistles or Figurines? A Preliminary Survey of Pre-historic Phalangeal Figurines. Rock Art Research 1(26), pp. 65-82. google scholar
  • Campana, D. V., & Crabtree, P. (2018). Bone implements from Chalcolithic Tepecik-Çiftlik: Traces of manufacture and wear on two classes of bone objects recovered from the 2013 excavation season. Quaternary International, A (472),75-83. google scholar
  • Christidou, R., Coqueugniot, E., & Gourichon, L. (2009). Neolithic Figurines Manufactured from Phalanges of Equids from Dja’de el Mughara, Syria. Journal of Field Archaeology (34:3), pp. 319-335. doi: DOI: 10.1179/009346909791070844 google scholar
  • Conard, N. (2009).... und noch mehr Tiere! Die neuen Kleinkunstwerke vom Hohle Fels und vom Vogelherd. google scholar
  • Eiszeit - Kunst undKultur (pp. 259-266). S. Rau (Ed.) Baden-Württemberg: Archaologisches Landes Museum. google scholar
  • Demirel, M., Kartal, G., Erbil, E., Ağırsoy, Z. B., Erdem, İ. B., Perçin, P., Mutlu, M., Bal, B.C., Kartal, M. (2019). Kızılin Kazıları (II) 2018 Sezonu. A. Özme (Ed.), 41. Kazı Sonuçları Toplantısı 3. Cilt (pp. 221236). Ankara. google scholar
  • Erbil, E., Kartal, G., & Ağırsoy, Z. B. (2021). A New Settlement from the Epi-Palaeolithic Period: The Operational Sequence and Techno-Typology of the Knapped Stone Industry at the Kızılin Site (Antalya, Turkey). Lithic Technology, 2(46), pp. 143-163. google scholar
  • Erdoğu, B., Korkut, T., Takaoğlu, T., Atıcı, L., Kayacan, N., Guilbeau, D., Ergun, M., Doğan, T. (2021). Late Pleistocene and Early Holocene Finds from the 2020 Trial Excavation at Girmeler, Southwestern Turkey. Anatolica, 47, 299-320. google scholar
  • Erek, M. (2014). Direkli Cave: The Significance of Fire and Female Figurines in the Paleo-Landscape during the Epi-paleolithic Period. Selevcıa Ad Calycadnvm (IV), pp. 151-164. google scholar
  • Erek, M. C. (2012). Güneybatı Asya Ekolojik Nişi İçinde Direkli Mağarası Epi-Paleolitik Buluntularının Değerlendirilmesi. Anadolu/Anatolia (38), pp. 53-66. google scholar
  • Gatsov, I., & Özdoğan, M. (1994). Some Epi Paleolithic Sites from NW Turkey Agaçlı Domalı and Gümüşdere. Anatolica, XX, 97-120. google scholar
  • Güldoğan, E. (2020). İstanbul İli Yüzey Araştırmaları 2018-2019, Beykoz. İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları. google scholar
  • Hauptmann, H. (1999). The Urfa Region. M. Özdoğan, & N. Başgelen in, Neolithic in Turkey, New Discoveries (pp. 65-87). İstanbul: Arkeoloji Yayınları. google scholar
  • Kartal, M. (2009). Konar Göçerlikten Yerleşik Yaşama Geçiş, Epi-paleolitik Dönem, Türkiye’de Son Avcı-toplayıcılar. İstanbul, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Kartal, M. (2011). Kuzey ve Orta-Batı Türkiye’de Epi-paleolitik Erken Neolitik Buluntular ve Güneybatı Anadolu İle Olan Yontmataş Karşılaştırmala. M. K. H. Taşkıran, H. Taşkıran, M. Kartal, K. Özçelik, M. B. Kösem, & G. Kartal (Eds.), Işın Yalçınkaya’ya Armağan / Studies in Honour of Işın Yalçınkaya (pp. 153-177). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. google scholar
  • Karul, N. (2021). Buried Buildings at Pre-Pottery Neolithic Karahantepe / Karahantepe Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Gömülü Yapıları. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 202(82), pp. 21-31. google scholar
  • Karul, N. (2022). Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi: Taş Tepeler. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 169, 8-15. google scholar
  • Kodaş, E. (2021). Communal Architecture at Boncuklu Tarla, Mardin Province, Turkey. Near Eastern Archaeology, 84(2), 159-165. google scholar
  • Kozlowski, S. (1989). Nemrik 9, a PPN Neolithic Site in Northern Iraq. Paleorient, 1 (15), pp. 25-31. google scholar
  • Kuniholm, P., Başgelen, N., & Özdoğan, M. (Eds.). (2011). The Neolithic in Turkey: the Tigris Basin. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Lâznickovâ-Galetovâ, M. (2019). The Symbolism of Breast-Shaped Beads from Dolm Vestonice I (Moravia, Czech Republic). Quaternary International 5, B (503), pp. 221-232. google scholar
  • Nazik, L., Törk, K., Acar, C., Özel, E., Mengi, H., Aksoy, B., Tuncer, K., Güner, İ. (2001). Orta Sakarya Havzasının (Eskişehir ve Bilecik doğusu) Doğal Mağaraları. Ankara: MTA Derleme No:104. google scholar
  • Otte, M., Yalçınkaya, I., Leotard, J., Kartal, M., Bar Josef, O., Kozlowski, J., Lopez Bayon, I., Marshack, A. (1995). The Epipaleolithic of Öküzini Cave (SW Anatolia) and its mobility art. Antiquity, 69(266), pp. 931-944. google scholar
  • Özdoğan, M., Başgelen, N., & Kuniholm, P. (Eds.). (2011). The Neolithic in Turkey the Euphrates Basin. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Özkaya, V., & Çoşkun, A. (2011). Körtik Tepe. P. Kuniholm, N. Başgelen, & M. Özdoğan (Eds.), The Neolithic in Turkey: the Tigris Basin (pp. 87-127). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Rigaud, A. (2021). Les bâtons perces: decors enigmatiques et fonction possible. Galliaprehistoire (43), pp. 101-151. google scholar
  • Rosenberg, M. (1999). Hallan Çemi. N. Başgelen, & M. Özdoğan (Eds.), The Neolithic in Turkey: the Cradle of Civilization, New Discoveries. (pp. 9-18). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Roussot, A., & Ferrier, J. (1970). Le Roc de Marcamps (Gironde): quelques nouvelles observations. Bulletin de la Societe prehistorique française, 67, pp. 293-303. google scholar
  • Rupprecht, K. (1960). İnhisar civarındaki Gedikkaya mağarasında bulunan fosforit zuhurunun etüdü. Untersuchung des phosohoretvorkommens des in der Gedikkaya-Hohle bei İnhisar (Söğüt -Bilecik). Ankara: MTA Derleme No: 02770. google scholar
  • Sarı, D. (2019). Bilecik İli 2017 Yılı Yüzey Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı 36/1, (pp. 439454). Ankara. google scholar
  • Schmidt, K. (2007). Göbekli Tepe En Eski Tapınağı Yapanlar. (R. Aslan, Trans.) İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. google scholar
  • Silistreli, U. (1989). Köşk Höyük’te Bulunan Kabartma İnsan ve Hayvan Figürleriyle Bezeli Vazolar. Belleten, 206(53), 361-374. google scholar
  • Svoboda, J. (2008). Upper Paleolithic Female Figurines of Northern Eurasia. J. A. Svoboda (Eds.), Petrkovice: The Dolm Vestonice Studies 15. Brno, Çek Cumhuryeti: Academy of Scineces. google scholar
  • Şanlıurfa Archaeology and Mosaic Museum/Şanlıurfa Müzesi Arkeolojik Eser Kataloğu. (2017). Şanlıurfa: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. google scholar
  • Tekin, H. (2023). Domuztepe çanak-çömleği üzerindeki kuş motifleri / Birds motifs on the Domuztepe pottery. Y. Aydın, E. Erbil, & G. Kartal (Eds.), Prehistorya’nın “Abi”si, Harun Taşkıran’a Armağan Kitabı / “The Big Brother” of Prehistory, Stuides in Honour of Harun Taşkıran (pp. 371-382). Ankara: Bilgin Kültür Sanat. google scholar
  • Winthrop, R. H. (1991). Dictionary of Concepts in Cultural Anthropology. New York: Greenwood Press. google scholar
Toplam 43 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular Arkeoloji (Diğer)
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Deniz Sarı 0000-0002-2779-0757

Yayımlanma Tarihi 14 Ocak 2025
Gönderilme Tarihi 9 Ekim 2024
Kabul Tarihi 2 Kasım 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Sayı: 31

Kaynak Göster

APA Sarı, D. (2025). Epipalaeolithic Ritual Practices at Gedikkaya Cave, Northwestern Türkiye. Anatolian Research(31), 1-16. https://doi.org/10.26650/anar.2024.31.1563883
 Kapak Resmi İndir