Söz Dizimi-Anlam İlişkisi Üzerine Sanal Çizgi Yaklaşımıyla Bir İnceleme: Fuzûlî’nin Görüp Redifli Gazeli
Öz
Seçilmiş sözcüklerle kurulan bir metinde anlamı belirleyen şey cümleler, öğe dizilişleri ve bu dizimin içerisinde yer alan kelime gruplarıdır. Biz bu çalışmayla bütünün içerisinde yer alan parçaların belli bir anlam ekseni esas alınarak bir araya geldiği düşüncesine dayanarak dizim ve anlam arasındaki bağlantı ağlarını tespit etmeyi hedefledik. İnceleme konusu olarak gazelin tercih edilme sebebi ise divan şiirinin, belki veznin etkisiyle, bir kural ve düzen içermesi, şiirin yapısal yönünün net ve saydam olmasıdır. İncelemede, yapısal olarak şiirde geçen kelime grupları ve cümlenin öğeleri merkeze alınarak bu yapıların dizim içerisindeki yeri esas alınmıştır. Şiire hâkim olan öğeler yüklem ve zarf-fiildir. Yüklem birleşik-fiil grubundan, zarf tümleci ise zarf-fiil grubundan oluşmaktadır. Zarf-fiil grubunun içerisinde, sevgilinin bir vasfına işaret eden sıfat tamlaması grubu yer almaktadır. Şiirin anlamı, bir sebep sonuç ekseninde gelişmektedir. Şiirde genellikle sonuç, cümlenin başında yüklemle, sebep cümlenin sonunda zarf tümleciyle ifade edilmektedir. Kelime grupları, kelime gruplarının öğe, anlam, şahıs karşılıkları, cümlenin öğeleri, anlam ilgileri ve sanal şekiller beş ayrı tabloda gösterilerek çalışmanın daha anlaşılır olması sağlanmıştır. Çalışmada kullanılan sanal çizgi yaklaşımı, cümlenin öğelerinin sanal bir çizgiyle birleştirilmesi sonucu ortaya çıkan şekillerin anlamla herhangi bir ilgisinin kurulup kurulamayacağı hipotezinin ürünü olup yaklaşımın geliştirilebileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Andrews, W. G. (2006). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı. Çev.: Tansel Güney, İletişim Yayınları. google scholar
- Bozkurt, K. (2015). Bâkî, Fuzûlî, Şeyhülislâm Yahyâ ve Nedîm Divanlarında Haz Kavramı. Electronic Turkish Studies, 10(4), 215-256. google scholar
- Börekçi, M. (2015). Söz Dizim Kuramları Bağlamında Türkçe Söz Dizimi. Electronic Turkish Studies, 10(16), 355-370. google scholar
- Çelik, H., & Ekşi, H. (2008). Söylem analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27(27), 99-117. google scholar
- Dönmez, Ö. D. (2020). Sözdizimsel Sanal Çizgi Yaklaşımıyla Nev’î’nin Üç Gazeli Üzerine Uygulamalı Bir İnceleme. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(25), 105-122. google scholar
- Dönmez, Ö. D. (2021). Söz Dizimsel Sanal Çizgi Yaklaşımıyla Nâbî’nin Gelür Gider Redifli Gazeli Üzerine Bir Okuma Denemesi. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7(3), 640-658. google scholar
- Dilçin, C. (2008). Stilistik Açıdan “Öncelemeler” ve Fuzulî’nin Şiirlerinde “Yüklem Öncelemesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1(1), 41-94. google scholar
- Doğan, M. N. (1996). Fuzûlî’nin Poetikası. İlmi Araştırmalar, (2), 47-72. google scholar
- Ergül, H. (2002). Ötekinin Söylemi ya da Öznenin Lacancı Algılanışında Dil. Kültür ve İletişim, 5(10), 10-34. google scholar
- Fakiroglu, O.T. (2024). Language Use: A Study on the Differences Between Scientific Texts, Non-Scientific Texts and Oral Expression. International Journal of Language and Education Research, 6(1), 96-111. google scholar
- Gökdayı, H. (2010). Türkiye Türkçesinde Öbekler. Turkish Studies, 5(3), 1297-1319. google scholar
- Güler, Z. (2011). Fuzûlî’nin Divanına Sosyal Psikoloji Açısından Bir Bakış (Ötekileştirilmiş Fuzûlî). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), 85-106. google scholar
- Gürkan, D. Ö. (2023). Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi Kuramına Göre Cümle Kurucuların İşlevleri. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(3), 2126-2135. google scholar
- Karaduman, R. (2021). Nefs, Akıl Ve Gönül Kavramlarını İd, Ego, Süperego Bağlamında Okuma Denemesi: Fuzûlî Divanı Örneği. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 4(2), 312-328. google scholar
- Karaköse, S. (2004). Divan Şiiri Gazellerinde Tasvir ve Tahkiye. İlmî Araştırmalar, (18), 45-59. google scholar
- Mengi, M. (2001). Divan Şiirinde Teda’iden Tenevvü’e ya da Çağrışımdan Çeşitlemeye. İlmi Araştırmalar, (11), 75-88. google scholar
- Saussure, F. (1985). Genel Dilbilim Dersleri. Çev.: Berke Vardar. Birey ve Toplum Yayınları. google scholar
- Tökel, D. A. (2007). Divan Şiiri’ne Modern Metin Çözümleme Yöntemlerinden Bakmak. Electronic Turkish Studies, 2(3), 535-555. google scholar
- Yılmaz, K. (2022). Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. Dil Araştırmaları, 16(30), 157-167. google scholar
A Study on the Syntax-Meaning Relationship Using a Virtual Line Approach: Fuzûlî's Ghazel with “Görüp” Redif
Öz
What determines the meaning in a text composed of selected words are the sentences, element sequences and the word groups within this sequence. In this study, we aimed to identify the connection networks between syntax and meaning, based on the idea that the parts within the whole come together based on a certain axis of meaning. The reason for choosing the ghazal as the subject of study is that divan poetry contains rules and order, perhaps due to the influence of metre, and the structural aspect of the poem is clear and obvious. In the analysis, the word groups and sentence elements in the poem were structurally centred and the place of these structures in the syntax was taken as the basis. The elements that dominate the poem are the predicate and gerund. The predicate consists of the compound-verb group, and the adverb clause consists of the adverb-verb group. Within the adverb-verb group, there is an adjective phrase group that refers to the quality of the beloved. The meaning of the poem develops on a cause and effect axis. In poetry, the result is generally expressed with a predicate at the beginning of the sentence, and the cause is expressed with an adverb clause at the end of the sentence. Word groups, element, meaning, individual, equivalents of word groups, sentence element, semantic relations and virtual shapes are shown in five separate tables to make the study more understandable. The virtual line approach used in the study is the product of the hypothesis whether the shapes resulting from combining the element of the sentence with a virtual line can be established in any way with the meaning, and it is thought that the approach can be improved.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Andrews, W. G. (2006). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı. Çev.: Tansel Güney, İletişim Yayınları. google scholar
- Bozkurt, K. (2015). Bâkî, Fuzûlî, Şeyhülislâm Yahyâ ve Nedîm Divanlarında Haz Kavramı. Electronic Turkish Studies, 10(4), 215-256. google scholar
- Börekçi, M. (2015). Söz Dizim Kuramları Bağlamında Türkçe Söz Dizimi. Electronic Turkish Studies, 10(16), 355-370. google scholar
- Çelik, H., & Ekşi, H. (2008). Söylem analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27(27), 99-117. google scholar
- Dönmez, Ö. D. (2020). Sözdizimsel Sanal Çizgi Yaklaşımıyla Nev’î’nin Üç Gazeli Üzerine Uygulamalı Bir İnceleme. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(25), 105-122. google scholar
- Dönmez, Ö. D. (2021). Söz Dizimsel Sanal Çizgi Yaklaşımıyla Nâbî’nin Gelür Gider Redifli Gazeli Üzerine Bir Okuma Denemesi. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7(3), 640-658. google scholar
- Dilçin, C. (2008). Stilistik Açıdan “Öncelemeler” ve Fuzulî’nin Şiirlerinde “Yüklem Öncelemesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1(1), 41-94. google scholar
- Doğan, M. N. (1996). Fuzûlî’nin Poetikası. İlmi Araştırmalar, (2), 47-72. google scholar
- Ergül, H. (2002). Ötekinin Söylemi ya da Öznenin Lacancı Algılanışında Dil. Kültür ve İletişim, 5(10), 10-34. google scholar
- Fakiroglu, O.T. (2024). Language Use: A Study on the Differences Between Scientific Texts, Non-Scientific Texts and Oral Expression. International Journal of Language and Education Research, 6(1), 96-111. google scholar
- Gökdayı, H. (2010). Türkiye Türkçesinde Öbekler. Turkish Studies, 5(3), 1297-1319. google scholar
- Güler, Z. (2011). Fuzûlî’nin Divanına Sosyal Psikoloji Açısından Bir Bakış (Ötekileştirilmiş Fuzûlî). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), 85-106. google scholar
- Gürkan, D. Ö. (2023). Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi Kuramına Göre Cümle Kurucuların İşlevleri. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(3), 2126-2135. google scholar
- Karaduman, R. (2021). Nefs, Akıl Ve Gönül Kavramlarını İd, Ego, Süperego Bağlamında Okuma Denemesi: Fuzûlî Divanı Örneği. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 4(2), 312-328. google scholar
- Karaköse, S. (2004). Divan Şiiri Gazellerinde Tasvir ve Tahkiye. İlmî Araştırmalar, (18), 45-59. google scholar
- Mengi, M. (2001). Divan Şiirinde Teda’iden Tenevvü’e ya da Çağrışımdan Çeşitlemeye. İlmi Araştırmalar, (11), 75-88. google scholar
- Saussure, F. (1985). Genel Dilbilim Dersleri. Çev.: Berke Vardar. Birey ve Toplum Yayınları. google scholar
- Tökel, D. A. (2007). Divan Şiiri’ne Modern Metin Çözümleme Yöntemlerinden Bakmak. Electronic Turkish Studies, 2(3), 535-555. google scholar
- Yılmaz, K. (2022). Türkçenin Söz Dizimi Matematiği. Dil Araştırmaları, 16(30), 157-167. google scholar
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Dilbilim (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Mayıs 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Aralık 2024 |
| Kabul Tarihi | 23 Aralık 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 44 |
