Türkiye’de Yeşil Bilişim Teknolojileri: Mobil Telefon Atık Yönetimi Tercihlerini Etkileyen Faktörler
Öz
Türkiye’de mobil telefon atıklarının artan hacmi ve düşük geri dönüşüm oranları dikkate alındığında, bireylerin geri dönüşüm tercihlerini etkileyen etmenlerin anlaşılması hem çevresel hem de ekonomik açıdan önem arz etmektedir. Bu çalışma, bireylerin eski mobil telefonlarını e-atık yönetimi kapsamında değerlendirme davranışlarını etkileyen faktörleri analiz etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada TÜİK’in 2022 yılı Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması mikro verileri kullanılmış ve bireylerin eski mobil telefonlarını e-atık yönetimine uygun şekilde değerlendirip değerlendirmedikleri, ikili logit modeli ile analiz edilmiştir.
Analiz sonuçlarına göre, bireylerin cinsiyetleri, yaş grupları, eğitim düzeyleri, gelir durumları, sosyal medya kullanım alışkanlıkları, internetten mal/hizmet satın alma davranışları ve yaşadıkları bölge e-atık yönetimi davranışlarını anlamlı düzeyde etkilemektedir. Genç bireylerin, yüksek eğitimli ve yüksek gelirli grupların, ayrıca Instagram ve TikTok sosyal medya platformlarını kullanan bireylerin eski mobil telefonlarını e-atık yönetimine uygun değerlendirme olasılıkları daha yüksektir.
Çalışmanın bulguları, Türkiye’de çevresel sürdürülebilirlik politikalarının güçlendirilmesine, bireylerin bilinç düzeyinin artırılmasına ve döngüsel ekonomi uygulamalarının yaygınlaştırılmasına katkı sağlayacak niteliktedir. Ayrıca araştırma, politika yapıcılara sosyal medya temelli farkındalık kampanyaları ve dijital teşvik sistemlerinin potansiyel etkilerini göz önünde bulundurarak strateji geliştirme konusunda yol gösterici olabilir.
Anahtar Kelimeler
e-atık yönetimi geri dönüşüm davranışı logit modeli mobil telefon
Kaynakça
- Adhikari, K., & Roy, A. S. (2023). E-waste by mobile phones: A case study on the consumption, disposal behavior, and awareness of consumers in Kolkata, India. Bulletin of Science, Technology & Society, 43(3-4), 55-66.
- Anıl, B., & Köksal, E. (2016). Türkiye’de interneti kimler, ne için kullanıyor? Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 39(1), 1–20.
- Bures, R. M. (1997). Migration and the life course: Is there a retirement transition? International Journal of Population Geography, 3(2), 109–119.
- Dalvi-Esfahani, M., Shahbazi, H., & Nilashi, M. (2019). Moderating effects of demographics on green information system adoption. International Journal of Innovation and Technology Management, 16(01), 1950008.
- Dasaklis, T. K., Casino, F., & Patsakis, C. (2020, July). A traceability and auditing framework for electronic equipment reverse logistics based on blockchain: The case of mobile phones. In 2020 11th International Conference on Information, Intelligence, Systems and Applications (IISA) (pp. 1–7). IEEE.
- Dwivedy, M., & Mittal, R. K. (2013). Willingness of residents to participate in e-waste recycling in India. Environmental Development, 6, 48–68.
- Ergüt, Ö., Erişlik, K., & Kocarık Gacar, B.K. (2022). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırmasının Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon Analizi ile İncelenmesi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4), 19–47.
- Gujarati, D. N. (2016). Örneklerle ekonometri (Çev. Ü. Şenesen & G. G. Şenesen). BB101 Yayınları. Haron, N.F. (2015). Determinants of e-waste recycling in Putrajaya, Malaysia: An application of AMOS Graphic. Int. J. Soc. Sci, 39(1).
- Hosmer, D. W., & Lemeshow, S. (1980). A goodness-of-fit test for the multiple logistic regression model. Communications in Statistics - Theory and Methods, 9(10), 1043–1069.
- Hosmer, D. W., Lemeshow, S., & Sturdivant, R. X. (2013). Applied logistic regression (3rd ed.). John Wiley & Sons.
- Jafari, A., Heydari, J., & Keramati, A. (2017). Factors affecting incentive dependency of residents to participate in e-waste recycling: A case study on adoption of e-waste reverse supply chain in Iran. Environment, Development and Sustainability, 19, 325–338.
- Lemeshow, S., & Hosmer, D. W. (1982). The use of goodness-of-fit statistics in the development of logistic regression models. American Journal of Epidemiology, 115(1), 92–106.
- Milovantseva, N. (2016). Are American households willing to pay a premium for greening consumption of information and communication technologies? Journal of Cleaner Production, 127, 282–288.
- Nguyen, N., Greenland, S., Lobo, A., & Nguyen, H. V. (2019). Demographics of sustainable technology consumption in an emerging market: The significance of education to energy efficient appliance adoption. Social Responsibility Journal, 15(6), 803-818.
- Ongondo, F. O. & Williams, I. D. (2011). Greening academia: Use and disposal of mobile phones among university students. Waste Management, 31 (7), 1617– 1634.
- Ozsut Bogar, Z., & Gungor, A. (2023). Forecasting waste mobile phone (WMP) quantity and evaluating the potential contribution to the circular economy: a case study of Turkey. Sustainability, 15(4), 3104.
- Öztürk, T. (2015). Generation and management of electrical–electronic waste (e-waste) in Turkey. Journal of Material Cycles and Waste Management, 17(3), 411–421.
- Sarath, P., Bonda, S., Mohanty, S., & Nayak, S. K. (2015). Mobile phone waste management and recycling: Views and trends. Waste management, 46, 536-545.
- Selim, S., & Balyaner, İ. (2017). Türkiye’de hanehalkının sahip olduğu bilişim teknolojileri ürünleri sayısını belirleyen faktörlerin araştırılması: Bir sayma veri modeli. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(22), 428–454.
- Switzer, J., Marcano, G., Kastner, R., & Pannuto, P. (2023). Junkyard computing: Repurposing discarded smartphones to minimize carbon. In Proceedings of the 28th ACM International Conference on Architectural Support for Programming Languages and Operating Systems, Volume 2 (pp. 400–412).
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması mikro veri seti. https://data.tuik.gov.tr
- Wang, L., Zeng, X., & Turson, R. (2025). How does emotional attachment impact mobile phone recycling intention? Emotional process and contingencies. Journal of Environmental Management, 380, 125038.
- Xu, C., Zhang, W., He, W., Li, G., & Huang, J. (2016). The situation of waste mobile phone management in developed countries and development status in China. Waste management, 58, 341-347.
- Yahya, T. B. (2023). Mobile Phone Recycling and Stockpiling Behaviour in the UAE: A Gender and Age Study. Qeios.
- Yahya, T. B., Jamal, N. M., Sundarakani, B., & Omain, S. Z. (2023). The effects of data security and perceived benefits on mobile phone recycling behaviour and the recycling intention mediation role. Recycling, 8(1), 27.
- Zhang, L., Ran, W., Jiang, S., Wu, H., & Yuan, Z. (2021). Understanding consumers’ behavior intention of recycling mobile phone through formal channels in China: The effect of privacy concern. Resources, Environment and Sustainability, 5, 100027.
GREEN INFORMATION TECHNOLOGIES IN TURKEY: FACTORS AFFECTING MOBILE PHONE WASTE MANAGEMENT PREFERENCES
Öz
Given the increasing volume of mobile phone waste in Turkey and the country's low recycling rates, understanding the determinants of individual recycling decisions is of both environmental and economic importance. This study aims to analyze the factors that influence individuals’ behavior regarding the disposal of old mobile phones within the framework of e-waste management. The research utilizes microdata from the 2022 Household Information Technologies Use Survey conducted by the TurkStat. The dependent variable, whether individuals disposed of their old mobile phones in accordance with e-waste management practices, is analyzed using a binary logit model.
The findings indicate that gender, age group, education level, income status, social media usage habits, online shopping behavior, and geographical region significantly affect e-waste behaviours. Younger individuals, those with higher education and high-income levels, and users of Instagram and TikTok social media platforms are more likely to recycle their old mobile phones for e-waste management.
The results highlight the importance of strengthening environmental sustainability policies in Turkey, raising public awareness, and expanding circular economy practices. Moreover, the study provides valuable insights for policymakers seeking to develop targeted strategies, especially through digital platforms. Social media-based awareness campaigns and incentive mechanisms that engage tech-savvy younger populations may play a key role in promoting responsible e-waste management.
Anahtar Kelimeler
e-waste management recycling behavior logit model mobile phone
Kaynakça
- Adhikari, K., & Roy, A. S. (2023). E-waste by mobile phones: A case study on the consumption, disposal behavior, and awareness of consumers in Kolkata, India. Bulletin of Science, Technology & Society, 43(3-4), 55-66.
- Anıl, B., & Köksal, E. (2016). Türkiye’de interneti kimler, ne için kullanıyor? Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 39(1), 1–20.
- Bures, R. M. (1997). Migration and the life course: Is there a retirement transition? International Journal of Population Geography, 3(2), 109–119.
- Dalvi-Esfahani, M., Shahbazi, H., & Nilashi, M. (2019). Moderating effects of demographics on green information system adoption. International Journal of Innovation and Technology Management, 16(01), 1950008.
- Dasaklis, T. K., Casino, F., & Patsakis, C. (2020, July). A traceability and auditing framework for electronic equipment reverse logistics based on blockchain: The case of mobile phones. In 2020 11th International Conference on Information, Intelligence, Systems and Applications (IISA) (pp. 1–7). IEEE.
- Dwivedy, M., & Mittal, R. K. (2013). Willingness of residents to participate in e-waste recycling in India. Environmental Development, 6, 48–68.
- Ergüt, Ö., Erişlik, K., & Kocarık Gacar, B.K. (2022). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırmasının Doğrusal Olmayan Kanonik Korelasyon Analizi ile İncelenmesi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4), 19–47.
- Gujarati, D. N. (2016). Örneklerle ekonometri (Çev. Ü. Şenesen & G. G. Şenesen). BB101 Yayınları. Haron, N.F. (2015). Determinants of e-waste recycling in Putrajaya, Malaysia: An application of AMOS Graphic. Int. J. Soc. Sci, 39(1).
- Hosmer, D. W., & Lemeshow, S. (1980). A goodness-of-fit test for the multiple logistic regression model. Communications in Statistics - Theory and Methods, 9(10), 1043–1069.
- Hosmer, D. W., Lemeshow, S., & Sturdivant, R. X. (2013). Applied logistic regression (3rd ed.). John Wiley & Sons.
- Jafari, A., Heydari, J., & Keramati, A. (2017). Factors affecting incentive dependency of residents to participate in e-waste recycling: A case study on adoption of e-waste reverse supply chain in Iran. Environment, Development and Sustainability, 19, 325–338.
- Lemeshow, S., & Hosmer, D. W. (1982). The use of goodness-of-fit statistics in the development of logistic regression models. American Journal of Epidemiology, 115(1), 92–106.
- Milovantseva, N. (2016). Are American households willing to pay a premium for greening consumption of information and communication technologies? Journal of Cleaner Production, 127, 282–288.
- Nguyen, N., Greenland, S., Lobo, A., & Nguyen, H. V. (2019). Demographics of sustainable technology consumption in an emerging market: The significance of education to energy efficient appliance adoption. Social Responsibility Journal, 15(6), 803-818.
- Ongondo, F. O. & Williams, I. D. (2011). Greening academia: Use and disposal of mobile phones among university students. Waste Management, 31 (7), 1617– 1634.
- Ozsut Bogar, Z., & Gungor, A. (2023). Forecasting waste mobile phone (WMP) quantity and evaluating the potential contribution to the circular economy: a case study of Turkey. Sustainability, 15(4), 3104.
- Öztürk, T. (2015). Generation and management of electrical–electronic waste (e-waste) in Turkey. Journal of Material Cycles and Waste Management, 17(3), 411–421.
- Sarath, P., Bonda, S., Mohanty, S., & Nayak, S. K. (2015). Mobile phone waste management and recycling: Views and trends. Waste management, 46, 536-545.
- Selim, S., & Balyaner, İ. (2017). Türkiye’de hanehalkının sahip olduğu bilişim teknolojileri ürünleri sayısını belirleyen faktörlerin araştırılması: Bir sayma veri modeli. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(22), 428–454.
- Switzer, J., Marcano, G., Kastner, R., & Pannuto, P. (2023). Junkyard computing: Repurposing discarded smartphones to minimize carbon. In Proceedings of the 28th ACM International Conference on Architectural Support for Programming Languages and Operating Systems, Volume 2 (pp. 400–412).
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması mikro veri seti. https://data.tuik.gov.tr
- Wang, L., Zeng, X., & Turson, R. (2025). How does emotional attachment impact mobile phone recycling intention? Emotional process and contingencies. Journal of Environmental Management, 380, 125038.
- Xu, C., Zhang, W., He, W., Li, G., & Huang, J. (2016). The situation of waste mobile phone management in developed countries and development status in China. Waste management, 58, 341-347.
- Yahya, T. B. (2023). Mobile Phone Recycling and Stockpiling Behaviour in the UAE: A Gender and Age Study. Qeios.
- Yahya, T. B., Jamal, N. M., Sundarakani, B., & Omain, S. Z. (2023). The effects of data security and perceived benefits on mobile phone recycling behaviour and the recycling intention mediation role. Recycling, 8(1), 27.
- Zhang, L., Ran, W., Jiang, S., Wu, H., & Yuan, Z. (2021). Understanding consumers’ behavior intention of recycling mobile phone through formal channels in China: The effect of privacy concern. Resources, Environment and Sustainability, 5, 100027.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Uygulamalı Mikro Ekonometri, Çevre Ekonomisi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 25 Mayıs 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 4 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 21 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 7 Sayı: 1 |
tarafından taranmaktadır.
Yayıncı
İzmir Akademi Derneği
www.izmirakademi.org
Dergi Ana Sayfası | Amaç & Kapsam | Yazar Rehberi | Politikalar | Dizinler | Kurullar | İletişim