Öz
Tasvir tarihinde geometrik süslemeler önemli bir yer tutmaktadır. Türk mimarisinde geometrik kompozisyonların kullanımı Göktürklere kadar uzanmaktadır. Ancak Türklerin İslam medeniyetine dahil olmasıyla birlikte mimari estetik anlayışlarında geometrik desenlerin kullanımı daha da artmıştır. Karahanlılar döneminde verilen eserlerde belirgin hale gelen bu durumun yankıları Anadolu’da verilen mimari eserlere kadar yansımıştır. Ancak bugüne kadar kullanılan bu desenlerin mimari eserler incelenerek tasnifi ve sonrasında desen analizleri yeteri derecede yapılamamıştır. Bu kapsamda makalemizin amacı Türklerin, Anadolu’da ortaya koydukları mimari eserlerde kullandıkları geometrik desenlerin 13. yüzyılda inşa edilen mescit, camii ve medreselerin en önemli bölümünü oluşturan mihrapların mukarnaslarında kullanımını Konya Sırçalı Medresesi özelinde ortaya çıkararak desenlerin analizini yapmaktır. Bu amaç doğrultusunda medresenin mihrap mukarnaslarındaki geometrik desenlerin fotoğrafları çekilip bilgisayar ortamına aktarıldıktan sonra elde edilen geometrik desenlerin AutoCAD üzerinden analizi yapılarak desenlerin biçimsel, yapısal ve geometrik sınıflandırması ortaya konulmuş olacaktır. Böylece Anadolu Selçuklu mimarisinde kullanılmış olan geometrik desenlerin gelecek nesillere dijital ortamda aktarımının yanında ileriki dönemlerde oluşabilecek deformasyonlardan sonra kullanılmak üzere bir doküman oluşturulmuş olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aslanapa, O. (2021). Anadolu’da İlk Türk Mimarisi. 3. Baskı. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- Aslanapa, O. (2022) Türk Sanatı. 19. Baskı. Remzi Kitapevi.
- Bakırer, Ö. (1976). Anadolu Mihrapları. 1. Baskı. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Bektaşoğlu, M. (2009). Anadolu’da Türk İslam Sanatı. 1. Baskı. DİB Yayınları.
- Broug, E. (2012). İslam Sanatında Geometrik Desenler. 1. Baskı. Klasik Yayınları.
- Devrim, Ö. ve Meral, G. (2025). Ankara Sultan Alâeddin (Muhyiddin Mesud) Camii Geometrik Desen Analiz Örnekleri ve Artırılmış Gerçeklik Uygulaması. Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı 35, 601-627.
- Erdemir, Y. (2015). Sırçalı Medrese. 3. Baskı. T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
- Erzincan, T. (2005). Mihrap. İslam Ansiklopedisi. 1. Baskı. Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
- Kaya, İ. (2019). Görsel Sanatlarda Hareket Unsurları. İKSAD Yayınevi.
- Kubat, D. (2008). Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı. 2. Baskı. Yapı Kredi Bankası Kültür Yayınları.
- Mülayim, S. (1982). Geometrik Süslemeler. 1. Baskı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları. 1. Baskı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Sevim, A. & Merçil, E. (2023). Selçuklu Devletleri Tarihi. 4. Baskı. Türk Tarih Kurumu.
- Uluengin, M. F. (2018). Mukarnas. 1. Basım. İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
- URL-1. Sırçalı Medrese. Selçuklu Mirası. Erişim Tarihi: 15.05.2025. https://www.selcuklumirasi.com/architecture-detail/sircali-medrese
- URL-2. Sırçalı Medrese. Sanatın Yolculuğu. Erişim Tarihi: 15.05.2025. https://www.sanatinyolculugu.com/sircali-medrese/
- URL-3. Uluçam, Abdusselam. Sırçalı Medrese. İslam Ansiklopedisi. Erişim Tarihi: 15.05.2025. https://islamansiklopedisi.org.tr/sircali-medrese
Öz
Geometric ornaments have an important place in the history of depiction. The use of geometric compositions in Turkish architecture dates back to the Gokturks. However, with the Turks' inclusion in Islamic civilization, the use of geometric patterns in their understanding of architectural aesthetics increased even more. However, until today, the classification of these patterns by examining the architectural works and then the pattern analysis could not be done sufficiently. In this context, the aim of our article is to reveal the use of geometric patterns used by the Turks in the architectural works they produced in Anatolia in the muqarnas of the mihrabs, which constitute the most important part of the masjids, mosques and madrasahs built in the 13th century, and to analyze the patterns, especially in Konya Sırçalı Madrasah. For this purpose, after taking photographs of the geometric patterns on the mihrab muqarnas of the madrasah and transferring them to the computer, the resulting geometric patterns will be analyzed via AutoCAD to reveal the formal, structural or geometric classification of the patterns. Thus, in addition to transferring the geometric patterns used in Anatolian Seljuk architecture to future generations in a digital environment, a document will be created to be used after possible deformations in the future.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aslanapa, O. (2021). Anadolu’da İlk Türk Mimarisi. 3. Baskı. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
- Aslanapa, O. (2022) Türk Sanatı. 19. Baskı. Remzi Kitapevi.
- Bakırer, Ö. (1976). Anadolu Mihrapları. 1. Baskı. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Bektaşoğlu, M. (2009). Anadolu’da Türk İslam Sanatı. 1. Baskı. DİB Yayınları.
- Broug, E. (2012). İslam Sanatında Geometrik Desenler. 1. Baskı. Klasik Yayınları.
- Devrim, Ö. ve Meral, G. (2025). Ankara Sultan Alâeddin (Muhyiddin Mesud) Camii Geometrik Desen Analiz Örnekleri ve Artırılmış Gerçeklik Uygulaması. Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı 35, 601-627.
- Erdemir, Y. (2015). Sırçalı Medrese. 3. Baskı. T.C. Konya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
- Erzincan, T. (2005). Mihrap. İslam Ansiklopedisi. 1. Baskı. Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
- Kaya, İ. (2019). Görsel Sanatlarda Hareket Unsurları. İKSAD Yayınevi.
- Kubat, D. (2008). Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı. 2. Baskı. Yapı Kredi Bankası Kültür Yayınları.
- Mülayim, S. (1982). Geometrik Süslemeler. 1. Baskı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları. 1. Baskı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Sevim, A. & Merçil, E. (2023). Selçuklu Devletleri Tarihi. 4. Baskı. Türk Tarih Kurumu.
- Uluengin, M. F. (2018). Mukarnas. 1. Basım. İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
- URL-1. Sırçalı Medrese. Selçuklu Mirası. Erişim Tarihi: 15.05.2025. https://www.selcuklumirasi.com/architecture-detail/sircali-medrese
- URL-2. Sırçalı Medrese. Sanatın Yolculuğu. Erişim Tarihi: 15.05.2025. https://www.sanatinyolculugu.com/sircali-medrese/
- URL-3. Uluçam, Abdusselam. Sırçalı Medrese. İslam Ansiklopedisi. Erişim Tarihi: 15.05.2025. https://islamansiklopedisi.org.tr/sircali-medrese
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mimarlık (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 8 Temmuz 2025 |
| Kabul Tarihi | 14 Temmuz 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 4 Sayı: 1 |
Creative Commons License
Digital International Journal of Architecture, Art & Heritage by https://aybu.edu.tr/jah/en is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.