Öz
İstanbul’un Fethi dünya tarihinin seyrini değiştiren bir olay olarak yalnızca askeri bir başarı değil, medeniyetler arası geçişin sembolüdür. Bu büyük hadise, Türk tarih yazımı ve kolektif hafıza bakımından her dönemde yeniden adlandırılmıştır. Türk milleti açısından millî kimliğin ve tarihsel bilinç inşasının temel taşlarından biri olarak kabul edilen bu zafer, farklı dönemlerde çeşitli toplumsal ve siyasal bağlamlarda yeniden anılmış ve anlamlandırılmıştır. Bu tarihsel mirasın en dikkat çekici biçimde yeniden yorumlandığı dönemlerden biri, 1953 yılında gerçekleştirilen 500. Yıl Dönümü kutlamaları olmuştur. Bu anlamlı günde, ülke genelinde pek çok etkinlik düzenlenmiştir; törenler, defileler, balolar, spor müsabakaları ve yarışmalar organize edilmiştir. İstanbul’un Fethinin 500. Yıl Dönümü ve Müteakip Fetih Yıllarını Kutlama Derneği gibi cemiyetler kurulmuş, Fatih Sultan Mehmet'in portresini çoğaltarak, bu önemli olayı ölümsüzleştirmek için özel hatıra altınları ve posta pulları bastırmıştır. Böylece, fethin 500. Yıl Dönümü, somut ürünlerle gelecek kuşaklara taşınmıştır. Türkiye’nin dört bir yanında yapılan kutlamalar dönemin basınına da yansımıştır. Kamuoyunu ve devlet erkanı tarafından büyük coşkuyla karşılanılan kutlamalar dönemin aydınları tarafından kaleme alınan eserlere de konu olmuştur. Yayınlanan yazılarda, fetih anlatısı etrafında şekillenen bir millî gurur, tarihî süreklilik vurgusu ve geçmişle kurulan ideolojik bağ dikkat çekmektedir.
Bu çalışmada İstanbul’un Fethinin 500. Yıl Dönümünün Türk basınına nasıl yansıdığı incelenmiştir. Türk tarihinin önemli zaferlerinden olan İstanbul’un Fethinin 500. Yıl Dönümünün, basında nasıl yer aldığı ve nasıl anıldığı üzerinden kolektif hafıza ile millî kimlik inşasına nasıl katkı sağlandığı incelenmiştir. Çalışma kapsamında yerel ve ulusal gazetelerde yer alan haber, köşe yazısı ve analiz türündeki metinler nitel içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Metinlerin dil kullanımı, öne çıkardıkları tarihî ve ideolojik temalar mercek altına alınmıştır. Elde edilen veriler, İstanbul’un Fethinin 500. Yıl Dönümünün dönemin basınında kimi zaman milliyetçi duygularla, kimi zaman da toplumsal dayanışma ve tarihî miras vurgusuyla ele alındığını göstermektedir. Bu bağlamda çalışma, yakın dönem basınının tarihî olayları nasıl güncel anlamlarla donattığını ve bu süreçte tarih anlatısının nasıl şekillendiğini anlamak açısından kayda değer bir katkı sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler
İstanbul’un Fethi Fatih Sultan Mehmed 500. Yıl Dönümü Kutlamaları Basın Yazılar
Destekleyen Kurum
İlgili makale, TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Programı desteğiyle hazırlanan “1453’ten 1953’e Büyük Fethi Anmak: İstanbul’un Fethi’nin 500. Yıl Dönümünün Basına Yansımaları” başlıklı projeden üretilmiştir.
Kaynakça
- Alkan, Necmettin, Sultan II. Abdülhamid: Arafta bir hükümdar, Kronik Yayınları 2023.
- Akça, Bayram. “İstanbul’un Fethi’nin 500. Yıldönümü Kutlamaları ve Muğla Basınına Yansıması”. Tarih ve Gelecek Dergisi 10, sy.1 (Nisan 2024), s. 60-70.
- Babinger, Franz, Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı, çev. Necdet Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1992.
- Balcı, Ali, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler, Pegem Akademi, Ankara 2006.
- Bölükbaşı, Murat, “Bir Gelenek İcadı’ Olarak İstanbul’un Fethi”, Sosyoloji Dergisi, 2013, s. 67-88.
- Cooper, Harris M., Research Synthesis and Meta- Analyses: A Step By Step Aproach, Sage Publıcations, London 2017.
- Çoruk, Ali Şükrü, “Bir Gelenek İcadı Olarak II. Meşrutiyet Döneminde Gerçekleştirilen İstanbul’un Fethi Törenleri”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Haziran 2016, s.79-98.
- Emecen, Feridun, “Konstantinopolis’in Son Kuşatması ve Düşüşü,” Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Cilt 2, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul 2015, s. 294-299.
- Engin, Vahdettin, “İstanbul’da Müstesna Bir Gün”, Popüler Tarih, İstanbul 2003, s. 64-68.
- Hobsbawm, Eric, The Invention of Tradition, ed. Eric Hobsbawm ve Terence Ranger, Cambridge University Press, Cambridge 1983.
- İnalcık, Halil, Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1954.
- İnalcık, Halil, Fatih Sultan Mehemmed Han, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
- İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu: Klasik Çağ (1300-1600), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2019.
- Raduşev, Evgeni, “Balkanlar ve Fetih”, 550.Yıl’da Fetih ve İstanbul, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
- Tağmat, Çağla Derya, “Fetih Derneği ve İstanbul’un Fethi’nin 500. Yılı”, Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Karabük 2014, s. 46-60.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
- Wach, Elise, “Learning About Qualitative Document Analysis”, IDS Practıce Paper in Brıef, 13 (August 2013), s. 1-11.
Commemorating and Understanding the 500th Anniversary of the Conquest of Istanbul: An Analysis of the Articles Reflected in the Press
Öz
The Conquest of Istanbul is not only a military victory that changed the course of world history, but also a symbol of the transition between civilizations. This great event has been reinterpreted in every period in terms of Turkish historiography and collective memory. This victory, regarded as one of the cornerstones of national identity and historical consciousness for the Turkish nation, has been reinterpreted and redefined in various social and political contexts across different eras. One of the periods in which this historical legacy was reinterpreted in the most striking way was the 500th anniversary celebrations held in 1953. On this meaningful day, many events were organized throughout the country, including ceremonies, parades, balls, sports competitions, and contests. Societies such as the Association for the Celebration of the 500th Anniversary of the Conquest of Istanbul and Subsequent Years of Conquest were established, and special commemorative gold coins and postage stamps were minted with the portrait of Fatih Sultan Mehmet to immortalize this important event. Thus, the 500th anniversary of the conquest was passed on to future generations through tangible products. The celebrations held across Turkey were also reflected in the press of the time. The celebrations, which were greeted with great enthusiasm by the public and state officials, also became the subject of works written by the intellectuals of the period. In the published articles, a national pride shaped around the narrative of the conquest, an emphasis on historical continuity, and an ideological connection with the past are noteworthy.
This study examines how the 500th anniversary of the conquest of Istanbul was reflected in the Turkish press. It examines how the 500th anniversary of the conquest of Istanbul, one of the most important victories in Turkish history, was covered and commemorated in the press, and how it contributed to the construction of collective memory and national identity. Within the scope of the study, news articles, opinion pieces, and analyses published in local and national newspapers were analyzed using qualitative content analysis methods. The language used in the texts and the historical and ideological themes they highlight were examined. The data obtained show that the 500th anniversary of the conquest of Istanbul was sometimes addressed in the press of the period with nationalist sentiments and sometimes with an emphasis on social solidarity and historical heritage. In this context, the study offers a valuable contribution to understanding how the press of the recent period imbued historical events with contemporary meanings and how the narrative of history was shaped in this process.
Anahtar Kelimeler
Conquest of Istanbul Sultan Mehmed the Conqueror 500th Anniversary Celebrations Press Articles
Kaynakça
- Alkan, Necmettin, Sultan II. Abdülhamid: Arafta bir hükümdar, Kronik Yayınları 2023.
- Akça, Bayram. “İstanbul’un Fethi’nin 500. Yıldönümü Kutlamaları ve Muğla Basınına Yansıması”. Tarih ve Gelecek Dergisi 10, sy.1 (Nisan 2024), s. 60-70.
- Babinger, Franz, Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı, çev. Necdet Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1992.
- Balcı, Ali, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler, Pegem Akademi, Ankara 2006.
- Bölükbaşı, Murat, “Bir Gelenek İcadı’ Olarak İstanbul’un Fethi”, Sosyoloji Dergisi, 2013, s. 67-88.
- Cooper, Harris M., Research Synthesis and Meta- Analyses: A Step By Step Aproach, Sage Publıcations, London 2017.
- Çoruk, Ali Şükrü, “Bir Gelenek İcadı Olarak II. Meşrutiyet Döneminde Gerçekleştirilen İstanbul’un Fethi Törenleri”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Haziran 2016, s.79-98.
- Emecen, Feridun, “Konstantinopolis’in Son Kuşatması ve Düşüşü,” Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Cilt 2, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul 2015, s. 294-299.
- Engin, Vahdettin, “İstanbul’da Müstesna Bir Gün”, Popüler Tarih, İstanbul 2003, s. 64-68.
- Hobsbawm, Eric, The Invention of Tradition, ed. Eric Hobsbawm ve Terence Ranger, Cambridge University Press, Cambridge 1983.
- İnalcık, Halil, Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1954.
- İnalcık, Halil, Fatih Sultan Mehemmed Han, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
- İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu: Klasik Çağ (1300-1600), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2019.
- Raduşev, Evgeni, “Balkanlar ve Fetih”, 550.Yıl’da Fetih ve İstanbul, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
- Tağmat, Çağla Derya, “Fetih Derneği ve İstanbul’un Fethi’nin 500. Yılı”, Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Karabük 2014, s. 46-60.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
- Wach, Elise, “Learning About Qualitative Document Analysis”, IDS Practıce Paper in Brıef, 13 (August 2013), s. 1-11.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Kurumları ve Medeniyeti (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 3 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 2 Haziran 2025 |
| Kabul Tarihi | 19 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 11 Sayı: 2 |
Tarih ve Gelecek (Journal of History and Future) Uluslararası Hakemli Tarih Araştırmaları Dergisi
DRJI, ResearchBib, Acarindex, ERIH PLUS, ASOS Index, Sindex, SOBİAD, Türk Eğitim İndeksi, Open Access Library (oalib), Eurasian Scientific Journal Index, Google Scholar, Academic Keys, Journal Factor, Index Copernicus, CiteFactor, idealonline, SciLit, Road, Crosreff, Journal TOC, MAKTABA, INTERNATIONAL ISSN, CORE, PAPERITY, INGENTA, OPENAIRE
