Via Militaris’ten Osmanlı Dönemine: Büyükkarıştıran Köprüsü İçin Kısa Bir Tarihçe ve Restorasyon Önerisi
Öz
Trakya’daki yerleşimler, tarih öncesi dönemlerden itibaren farklı topluluklara ev sahipliği yapmıştır. MS 600 yılından itibaren bölgeyi yöneten Roma İmparatorluğu, birçok mimari yapı bırakmıştır. Bunların arasında öne çıkan, Via Militaris olarak bilinen ve Roma’dan Konstantinopolis’e Belgrad (Singidunum) üzerinden uzanan askeri yoldur. Yaklaşık 2.000 yıl boyunca kullanılan bu güzergâh, Osmanlı İmparatorluğu tarafından da onarılmış ve korunmuştur. 13. ve 14. yüzyıla ait seyyah kayıtları, Via Militaris’in iyi durumda olduğunu, köprülerin inşa edilip belirli dönemlerde onarıldığını göstermektedir. Trakya’nın stratejik önemi göz önüne alındığında, köprü inşaatlarının erken dönemde başladığı ve özellikle Ergene Havzası üzerindeki nehirler boyunca köprülerin inşa edildiği düşünülebilir. Büyükkarıştıran Köprüsü, klasik 16. yüzyıl Osmanlı mimari özelliklerini yansıtmakta olup, anıt envanterlerinde Mimar Sinan’a atfedilmektedir. Ancak, yapılan değerlendirmeler, köprünün yalnızca mimari üslubuna dayanarak değil, bölgenin askeri ve ekonomik önemine bağlı olarak Sinan öncesi döneme ait olabileceğini düşündürmektedir. Köprünün karmaşık yapısı, 16. yüzyılda kapsamlı onarımlar geçirdiğine işaret etmektedir. Bu çalışma, köprünün hasarlı ve farklı dönemlerde yapılan müdahaleler sonucu değişime uğramış bölümlerini belgeleyerek, gelecekteki koruma çalışmalarına rehberlik edecek bir restorasyon projesi ortaya koymaktadır. Restorasyon projesi ile yapının özgün niteliklerinin korunarak gelecek kuşaklara aktarılması hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler
Büyükkarıştıran Köprüsü Restorasyon Mimar Sinan Via Militaris Kültür Varlığı
Kaynakça
- Ambrasey, N. N., & Finkel, C. F. (2006). Türkiye'de ve Komşu Bölgelerde Sismik Etkinlikler; Bir tarihsel inceleme (1500-1800) (pp. 30-36). Tübitak Yayınları.
- Arslan, A. (2013). Dünden Bugüne Büyükkarıştıran. T.C Büyükkarıştıran Belediyesi.
- Ayberkin, B. F. (2017). Photo Archive.
- Ayberkin, B. F. (2018). Büyükkarıştıran Köprüsü Restorasyon Önerisi. Unpublished Master's thesis, Haliç University, Türkiye.
- Baldwin, H. F. (1913). A War Photographer in Thrace. T. Fisher Unwin.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). (1862). İrade Meclis-i Vala. 463/208899-1.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Book No. 7 Mühimme, H:975.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). HRT 2174. Rumeli-i Şahane Demiryolu Kumpanyası Haritası. HRT.2174.
- Beksaç, E. (2007). Doğu Trakya'da Traklar. Aktüel Arkeoloji, 3, 25-41.
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1535). Claude Ptolemee Map. 1b52504494
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1584). Gerard Mercator. 1b59639433
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1585). Thraciae Veteris. 1b59621468
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1737). Gottfried Jacob Haupt Map. 1b53093440
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1750). Johann Gottlieb Map. 1b530934b
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1753). Tabula Peutingeriana Map. 1b52504494
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1832). Austria Map. -1b5963942
- Bibliothèque Nationale de France. (BNF). (n.d.). Illyricum Orientis. 1b5973175k
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Ministry of Environment and Urbanization). (2016). Kırklareli 1/25.000 Çevre Planı Plan Raporu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
- Covel, J. (2011). Bir Papazın Osmanlı Günlüğü: Saray Merasimler Gündelik Hayat. Dergah Yayınları. Cumhuriyet Newspaper. (1937). 1.
- Demir, F. (2016). Drusipara'dan Büyükkarıştan'a. Büyükkarıştıran Belediyesi. Edirne Board of Cultural Heritage (2016). Archive No: 39-05-663-03.
- Erkan-ı Harbiyye-i, Erkan-ı Harbiyye-i Umumiye-i Şahane. (1887). Harvard University Online Library
- Feilden, B. M. (2003). Conservation of historic buildings (3rd ed.). Architectural Press.
- Güven, Ö., & Hergüner, G. (1999). Türk Kültüründe Aycılığın Temel Dayanakları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(5), 32-49.
- ICOMOS. (1964). International charter for the conservation and restoration of monuments and sites (The Venice Charter).
- ICOMOS. (1994). The Nara document on authenticity.
- ICOMOS. (2003). Recommendations for the analysis, conservation and structural restoration of architectural heritage.
- ICOMOS. (2008). The ICOMOS charter for the interpretation and presentation of cultural heritage sites (Ename Charter).
- İreçek, K. Y. (1990). Belgrad İstanbul Roma Askeri Yolu. T.C Kültür Bakanlığı.
- ISCARSAH. (2005). Principles for the analysis, conservation and structural restoration of architectural heritage. Kahraman, S. A., & Dağlı, Y. (2003). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Yapı Kredi Yayınları.
- Kılıç, A. (2014). Bir Osmanlı Akın Beyi Gazi Evrenos Bey. İthaki Yayınları.
- Küçükkaya, G. (1990). Mimar Sinan Dönemi İstanbul-Belgrad Arası Menzil Yapıları Hakkında Bir Deneme. Vakıflar Dergisi, 21, 183-254.
- Meriç, R. M. (1965). Mimar Sinan Hayatı Eseri. Türk Tarih Kurumu.
- Singleton, F. (1989). Short History of Yugoslav Peoples. Cambridge University Press.
- The Burra Charter. (2013). The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance. Topkapi Palace Museum, Treasury 1597-8, 44a
- Uzunçarşılı, İ. H. (1996). Büyük Osmanlı Tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayınları 241-242.
- Yıldırım, Ş. (2008). Doğu Trakya'da Mezar Tepelerinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi. Unpublished Doctoral Thesis, Ankara University, Türkiye.
From Via Militaris to Ottoman Times: A Brief History and A Restoration Proposal for the Büyükkarıştıran Bridge
Öz
The settlements in Thrace have hosted various communities since prehistoric times. From 600 AD, the Roman Empire ruled the region, leaving behind numerous architectural structures. Among these, the one that stands out is Via Militaris, a military road connecting Rome to Constantinople via Belgrade (Singidunum). This route remained in use for nearly 2,000 years and was later repaired and maintained by the Ottoman Empire. Travelers’ records from the 13th and 14th centuries confirm that Via Militaris was well-preserved, with bridges built and repaired over time. Given the strategic importance of Thrace, bridge construction likely started early, especially across rivers in the Ergene Basin. The Büyükkarıştıran Bridge, reflecting classical 16th-century Ottoman architectural features, is attributed to Sinan the Architect in monument inventories. However, a reevaluation suggests its origins might predate Sinan’s era due to the region’s military and economic significance. Its complex structure indicates major renovations during the 16th century. This study documents the bridge’s deterioration that have been altered by interventions carried out during different periods and presents a restoration project designed to guide future conservation efforts. The restoration project aims to preserve the structure’s original characteristics, ensuring they are passed on to future generations.
Anahtar Kelimeler
Büyükkarıştıran Bridge Restoration Sinan the Architect Via Militaris Cultural Heritage
Teşekkür
This article is derived from the master's thesis titled “Büyükkarıştıran Köprüsü Restorasyon Önerisi” (2018), written by Burcu Funda Ayberkin under the supervision of Assist. Prof. Dr. Tuğba Erdil Dinçel at Haliç University, Institute of Graduate Studies in Sciences, Department of Architecture.
Kaynakça
- Ambrasey, N. N., & Finkel, C. F. (2006). Türkiye'de ve Komşu Bölgelerde Sismik Etkinlikler; Bir tarihsel inceleme (1500-1800) (pp. 30-36). Tübitak Yayınları.
- Arslan, A. (2013). Dünden Bugüne Büyükkarıştıran. T.C Büyükkarıştıran Belediyesi.
- Ayberkin, B. F. (2017). Photo Archive.
- Ayberkin, B. F. (2018). Büyükkarıştıran Köprüsü Restorasyon Önerisi. Unpublished Master's thesis, Haliç University, Türkiye.
- Baldwin, H. F. (1913). A War Photographer in Thrace. T. Fisher Unwin.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). (1862). İrade Meclis-i Vala. 463/208899-1.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Book No. 7 Mühimme, H:975.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). HRT 2174. Rumeli-i Şahane Demiryolu Kumpanyası Haritası. HRT.2174.
- Beksaç, E. (2007). Doğu Trakya'da Traklar. Aktüel Arkeoloji, 3, 25-41.
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1535). Claude Ptolemee Map. 1b52504494
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1584). Gerard Mercator. 1b59639433
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1585). Thraciae Veteris. 1b59621468
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1737). Gottfried Jacob Haupt Map. 1b53093440
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1750). Johann Gottlieb Map. 1b530934b
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1753). Tabula Peutingeriana Map. 1b52504494
- Bibliothèque Nationale de France (BNF). (1832). Austria Map. -1b5963942
- Bibliothèque Nationale de France. (BNF). (n.d.). Illyricum Orientis. 1b5973175k
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Ministry of Environment and Urbanization). (2016). Kırklareli 1/25.000 Çevre Planı Plan Raporu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
- Covel, J. (2011). Bir Papazın Osmanlı Günlüğü: Saray Merasimler Gündelik Hayat. Dergah Yayınları. Cumhuriyet Newspaper. (1937). 1.
- Demir, F. (2016). Drusipara'dan Büyükkarıştan'a. Büyükkarıştıran Belediyesi. Edirne Board of Cultural Heritage (2016). Archive No: 39-05-663-03.
- Erkan-ı Harbiyye-i, Erkan-ı Harbiyye-i Umumiye-i Şahane. (1887). Harvard University Online Library
- Feilden, B. M. (2003). Conservation of historic buildings (3rd ed.). Architectural Press.
- Güven, Ö., & Hergüner, G. (1999). Türk Kültüründe Aycılığın Temel Dayanakları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(5), 32-49.
- ICOMOS. (1964). International charter for the conservation and restoration of monuments and sites (The Venice Charter).
- ICOMOS. (1994). The Nara document on authenticity.
- ICOMOS. (2003). Recommendations for the analysis, conservation and structural restoration of architectural heritage.
- ICOMOS. (2008). The ICOMOS charter for the interpretation and presentation of cultural heritage sites (Ename Charter).
- İreçek, K. Y. (1990). Belgrad İstanbul Roma Askeri Yolu. T.C Kültür Bakanlığı.
- ISCARSAH. (2005). Principles for the analysis, conservation and structural restoration of architectural heritage. Kahraman, S. A., & Dağlı, Y. (2003). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Yapı Kredi Yayınları.
- Kılıç, A. (2014). Bir Osmanlı Akın Beyi Gazi Evrenos Bey. İthaki Yayınları.
- Küçükkaya, G. (1990). Mimar Sinan Dönemi İstanbul-Belgrad Arası Menzil Yapıları Hakkında Bir Deneme. Vakıflar Dergisi, 21, 183-254.
- Meriç, R. M. (1965). Mimar Sinan Hayatı Eseri. Türk Tarih Kurumu.
- Singleton, F. (1989). Short History of Yugoslav Peoples. Cambridge University Press.
- The Burra Charter. (2013). The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance. Topkapi Palace Museum, Treasury 1597-8, 44a
- Uzunçarşılı, İ. H. (1996). Büyük Osmanlı Tarihi. Türk Tarih Kurumu Yayınları 241-242.
- Yıldırım, Ş. (2008). Doğu Trakya'da Mezar Tepelerinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi. Unpublished Doctoral Thesis, Ankara University, Türkiye.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Mimari Tasarım, Mimarlıkta Malzeme ve Teknoloji, Mimarlık (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 29 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 28 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 7 Sayı: 1 |
