Öz
Bu araştırma etkili bir fen eğitimi için öğrencilerin fen bilimleri ve bilim kavramına ilişkin algılarını oldukça önemli olduğundan dolayı ortaokul öğrencilerini “Fen Bilimleri” ve “Bilim” kavramına yönelik sahip oldukları algıları metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Araştırma nitel araştırma desenlerinden fenomenolojik (olgubilim) deseni kullanılmıştır. Araştırma verileri 2023-2024 eğitim öğretim yılında Düzce’de eğitim gören 53 kız, 39 erkek olmak üzere toplamda 92 ortaokul öğrencisinden toplanmıştır. Verilerin elde edilmesi “Fen Bilimleri ……………gibidir. Çünkü ………………..” ve “Bilim ……………gibidir. Çünkü ………………..”ifadesinin ortaokul öğrencileri tarafından tamamlanmasıyla olmuştur. Elde edilen bulgulara göre ortaokul öğrencileri “Fen Bilimleri” kavramı için 74 adet, “Bilim” kavramı için 69 adet geçerli metafor üretmişlerdir. Ortaokul öğrencileri tarafından oluşturulan metaforlar benzerliklerine göre kategori haline getirildiğinde “Fen Bilimleri” için toplam 5 “Bilim” için toplam 5 kategori elde edilmiştir. “Fen Bilimleri” kavramının kategorileri; “Kapsamlı Olarak Anlamlandırılan Fen Bilimleri”, “Karmaşık Olarak Bulunan Fen Bilimleri”, “Yardımcı Olarak Anlamlandırılan Fen Bilimleri”, “Aşamalı (Seviyeli) Olarak Bulunan Fen Bilimleri” ve “Dıştan Görüldüğü Gibi Olmayan Fen Bilimleri” şeklinde belirlenmiştir. “Bilim” kavramının kategorileri; “Öğretici- Yardımcı- Bilgi Verici Olarak Bilim”, “Keşfedici- Araştırıcı Olarak Bilim”, “Derinlemesine Bilgiler İçerici Olarak Bilim”, “Karmaşık Yapılı Olarak Bilim” ve “Mutlak Bir Gereklilik Olarak Bilim” şeklinde belirlenmiştir. “Fen Bilimleri” kategorisinde en sık tekrar eden metafor “kitap” olurken “Bilim” kategorisinde en sık tekrar eden metafor “öğretmen” olmuştur. “Fen Bilimleri” daha çok kapsamlı olarak anlamlandırılırken “Bilim” ise öğretici – yardımcı – bilgi verici olarak anlamlandırılmıştır. Elde edilen sonuçlar daha önceden yapılan araştırmalarla uyum sağlamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Afacan, Ö. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının “Fen” ve “Fen ve Teknoloji öğretmeni” kavramalarına yönelik metaforik durumları. Education Sciences, 6(1), 1242-1254.
- Akça, E. (2019). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersindeki kimya kavramlarına yönelik metaforik algılarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez no: 611465).
- Akçay, B. (2011). Turkish elementary and secondary students’ views about science and scientist. Asia – Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 12(1), 1-11
- Aktamış, H. ve Dönmez, G. (2016). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine, bilime, fen bilimleri öğretmenine ve bilim insanına yönelik metaforik algıları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 7-30. doi: 10.7822/omuefd.35.1.2
- Arslan, M.ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim-öğretim açısından incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 171,100-108.
- Bartoszeck, A.B. ve Bartoszeck, F.K. (2017). Brazilian primary and secondary school puplis’ perception of science on scientist. European Journal of Educational Research, 6(1), 29-40. doi: 10.12973/eu-jer.6.129
- Berkant, H. G. (2007). Dokuzuncu sınıf biyoloji dersinde yapıcı öğrenme temelli hazırlanan anlamlı nedensel düşünmeye dayalı öğretimin öğrencilerin anlamlı nedensel düşünmelerine, akademik başarılarına, kalıcılığa ve günlük yaşam davranışlarına etkisi (Doktora Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez no: 220638).
- Bıyıklı, Ç., Başbay, M. ve Başbay,A. (2014). Ortaokul ve lise öğrencilerinin bilim kavramına ilişkin metaforları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 413-437
- Çapar, M. C., ve Ceylan, M. (2022). Durum çalışması ve olgubilim desenlerinin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 295-312. doi: 10.18037/ausbd.1227359
- Çepni, S., Ayvacı, H.Ş. ve Bacanak, A. (2009). Bilim Teknoloji Toplum ve Sosyal Değişim. (Geliştirilmiş 4. basım) Trabzon: Celepler Maatbacılık.
- Demirbilek, N. ve Atila, F. (2021). Fen edebiyet fakültesi öğrencilerinin bilim kavramına ilişkin metaforik algılar. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (42), 415-430. doi: 10.33418/ataunikkefd.835347
- Demirci Güler, M.P. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının fen ve teknoloji dersine ilişkin metaforik tanımlamaları. Electronic Journal of Social Sciences, 11(41), 53-63.
- Dönmez, G. (2017). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine, bilime, fen bilimleri öğretmenine ve bilim insanına yönelik metaforik algıları ve imajları (Yüksek Lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez no: 479030).
- Güler, T. ve Akman, B. (2006). 6 yaş çocuklarının bilim ve bilim insanı hakkındaki görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 55-66
- Hançer, A.H., Uludağ, N. ve Yılmaz, A. (2007). Fen bilgisi öğretmen adaylarının kimya dersine yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 100-10.
- Horn, F. (2025). Metephors of the ancıent Word. Berlin: CPI boks GmbH
- Humar, M. (2021). Metaphors as models: towards a typology of metaphor in ancient science. History and Philosophy of the Life Sciences, 43(3), 101. doi: 10.1007/s40656-021-00450-2
- Jones, G., Howe, A. ve Rua, M. (2000). Gender differences in students’ experiences, interests, and attitudes towards science and scientists. Science Education, (84), 180-192. doi: 10.1002/(SICI)1098-237X(200003)84:2%3C180::AID-SCE3%3E3.0.CO;2-X
- Kalaycı, S. (2018). İlkokul öğrencilerinin “bilim” ve “fen bilimleri dersi” kavramlarına yönelik algılarının metafor yoluyla belirlenmesi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 1-21. doi: 10.20860/ijoses.351611
- Kılınçaslan, H. ve Dökme, İ. (2021). Türkiye kapsamında fen okuryazarlığı: betimsel bir içerik analizi. Trakya Journal of Education, 12(2), 911-925. doi: 10.24315/tred.943835
- Korkmaz, H., ve Kavak, G. (2010). İlköğretim öğrencilerinin bilime ve bilim insanına yönelik imajları. İlköğretim Online, 9(3), 2-26.
- Lind, K. (2005). Exploring science in early childhood: A devolopmental approach. USA: Thomson Delmar Learning.
- Miles, M, B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
- Ocak, G. ve Gündüz, M. (2006). Eğitim fakültesini yeni kazanan öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine giriş der sini almadan önce ve aldıktan sonra öğretmenlik mesleği hakkındaki metaforlarının karşılaştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 293-310.
- Özlem, D. (2001). Bilim nedir? Ne değildir?.24.12.2024 tarihinde https://acikerisim.uludag.edu.tr/server/api/core/bitstreams/db9d731f-d59c-425c-a050-afa5a12b12cc/content adresinden alındı.
- Saban, A. (2008). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. İlköğretim Online, 7(2), 421-455.
- Saraçoğlu, S. ve Atahan, M. (2023). Yerleşik, mevsimlik tarım işçisi ve geçici koruma statüsündeki ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri kavramına yönelik metaforik algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(3), 1427-1452. doi: 10.37217/tebd.1313629
- Şişman, M. (2002). Öğretmenlik mesleğine giriş. Ankara: Pegem Akademi.
- Temizyürek, K. (2003). Fen öğretimi ve uygulamaları. İstanbul: Nobel Akademi.
- Ummanel, A. (2017). Metaphorical perceptions of preschool, elementary and secondary school children about science and mathematics.
- Ültay, E., Akyurt, H., ve Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201. doi: 10.21733/ibad.871703
- Yapıcıoğlu, A.E. ve Korkmaz, N. (2019). Öğretmen adaylarının fen ve matematiğe yönelik algılarının belirlenmesi: Metafor çalışması. Akdeniz Eğitim Araştırma Dergisi, 13(29), 400-420. doi: 10.29329/mjer.2019.210.21
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yay. Yu, Y., Krebs, L., Beeman, M. ve Lai, V.T. (2024). Exploring how generating metaphor via insight versus analysis affects metaphor quality and learning outcomes. Congnitive science, 48(8), e13488. doi: 10.1111/cogs.13488
- Yu, Y., Krebs, L., Beeman, M. ve Lai, V.T. (2025). Hidden brain states reveal the temporal dynamics of neural oscillations during metaphor generation and their role in verbel creativity. Psychophysiology, 62(2), e70023. doi: 10.1111/psyp.70023
Öz
This study was conducted to reveal the perceptions of middle school students towards the concepts of “Science Education ” and “Science” through metaphors. The study was conducted according to the phenomenological design, one of the qualitative research designs. The research data were collected from a total of 92 middle school students, consisting of 53 girls and 39 boys, who are studying in Düzce during the 2023-2024 academic year. Obtaining the data “Science Education is like ................ Because ....................” and ”Science is like ................ Because ....................” were completed by middle school students. According to the findings, middle school students produced 74 valid metaphors for the concept of “Science Education ” and 69 valid metaphors for the concept of “science”. When the metaphors created by middle school students were categorized according to their similarities, 5 categories were obtained for “Science Education ” and 5 categories for “science. The categories for “Science Education ” were “Comprehensively Understood Science Education”, “Complexly Understood Science Education”, “Helpfully Understood Science Education”, “Gradually Understood Science Education” and “Not Outwardly Seen Science Education”. The categories for “Science” are “Science as Instructive - Helpful - Informative”, “Science as Exploratory - Investigative”, “Science as Containing In-depth Information”, “Science as Complex Structure” and “Science as an Absolute Necessity. The most frequently recurring metaphor in the “Science education” category was “book”, while the most frequently recurring metaphor in the “Science” category was “teacher”. While “Science education” was mostly interpreted as comprehensive, “Science” was interpreted as instructive - helpful - informative. The results obtained are consistent with previous studies.
Anahtar Kelimeler
science education, science, metaphore, middle school, student,
Kaynakça
- Afacan, Ö. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının “Fen” ve “Fen ve Teknoloji öğretmeni” kavramalarına yönelik metaforik durumları. Education Sciences, 6(1), 1242-1254.
- Akça, E. (2019). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersindeki kimya kavramlarına yönelik metaforik algılarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez no: 611465).
- Akçay, B. (2011). Turkish elementary and secondary students’ views about science and scientist. Asia – Pacific Forum on Science Learning and Teaching, 12(1), 1-11
- Aktamış, H. ve Dönmez, G. (2016). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine, bilime, fen bilimleri öğretmenine ve bilim insanına yönelik metaforik algıları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 7-30. doi: 10.7822/omuefd.35.1.2
- Arslan, M.ve Bayrakçı, M. (2006). Metaforik düşünme ve öğrenme yaklaşımının eğitim-öğretim açısından incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 171,100-108.
- Bartoszeck, A.B. ve Bartoszeck, F.K. (2017). Brazilian primary and secondary school puplis’ perception of science on scientist. European Journal of Educational Research, 6(1), 29-40. doi: 10.12973/eu-jer.6.129
- Berkant, H. G. (2007). Dokuzuncu sınıf biyoloji dersinde yapıcı öğrenme temelli hazırlanan anlamlı nedensel düşünmeye dayalı öğretimin öğrencilerin anlamlı nedensel düşünmelerine, akademik başarılarına, kalıcılığa ve günlük yaşam davranışlarına etkisi (Doktora Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez no: 220638).
- Bıyıklı, Ç., Başbay, M. ve Başbay,A. (2014). Ortaokul ve lise öğrencilerinin bilim kavramına ilişkin metaforları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 413-437
- Çapar, M. C., ve Ceylan, M. (2022). Durum çalışması ve olgubilim desenlerinin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 295-312. doi: 10.18037/ausbd.1227359
- Çepni, S., Ayvacı, H.Ş. ve Bacanak, A. (2009). Bilim Teknoloji Toplum ve Sosyal Değişim. (Geliştirilmiş 4. basım) Trabzon: Celepler Maatbacılık.
- Demirbilek, N. ve Atila, F. (2021). Fen edebiyet fakültesi öğrencilerinin bilim kavramına ilişkin metaforik algılar. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (42), 415-430. doi: 10.33418/ataunikkefd.835347
- Demirci Güler, M.P. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının fen ve teknoloji dersine ilişkin metaforik tanımlamaları. Electronic Journal of Social Sciences, 11(41), 53-63.
- Dönmez, G. (2017). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine, bilime, fen bilimleri öğretmenine ve bilim insanına yönelik metaforik algıları ve imajları (Yüksek Lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez no: 479030).
- Güler, T. ve Akman, B. (2006). 6 yaş çocuklarının bilim ve bilim insanı hakkındaki görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 55-66
- Hançer, A.H., Uludağ, N. ve Yılmaz, A. (2007). Fen bilgisi öğretmen adaylarının kimya dersine yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 100-10.
- Horn, F. (2025). Metephors of the ancıent Word. Berlin: CPI boks GmbH
- Humar, M. (2021). Metaphors as models: towards a typology of metaphor in ancient science. History and Philosophy of the Life Sciences, 43(3), 101. doi: 10.1007/s40656-021-00450-2
- Jones, G., Howe, A. ve Rua, M. (2000). Gender differences in students’ experiences, interests, and attitudes towards science and scientists. Science Education, (84), 180-192. doi: 10.1002/(SICI)1098-237X(200003)84:2%3C180::AID-SCE3%3E3.0.CO;2-X
- Kalaycı, S. (2018). İlkokul öğrencilerinin “bilim” ve “fen bilimleri dersi” kavramlarına yönelik algılarının metafor yoluyla belirlenmesi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 1-21. doi: 10.20860/ijoses.351611
- Kılınçaslan, H. ve Dökme, İ. (2021). Türkiye kapsamında fen okuryazarlığı: betimsel bir içerik analizi. Trakya Journal of Education, 12(2), 911-925. doi: 10.24315/tred.943835
- Korkmaz, H., ve Kavak, G. (2010). İlköğretim öğrencilerinin bilime ve bilim insanına yönelik imajları. İlköğretim Online, 9(3), 2-26.
- Lind, K. (2005). Exploring science in early childhood: A devolopmental approach. USA: Thomson Delmar Learning.
- Miles, M, B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
- Ocak, G. ve Gündüz, M. (2006). Eğitim fakültesini yeni kazanan öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine giriş der sini almadan önce ve aldıktan sonra öğretmenlik mesleği hakkındaki metaforlarının karşılaştırılması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 293-310.
- Özlem, D. (2001). Bilim nedir? Ne değildir?.24.12.2024 tarihinde https://acikerisim.uludag.edu.tr/server/api/core/bitstreams/db9d731f-d59c-425c-a050-afa5a12b12cc/content adresinden alındı.
- Saban, A. (2008). İlköğretim I. kademe öğretmen ve öğrencilerinin bilgi kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. İlköğretim Online, 7(2), 421-455.
- Saraçoğlu, S. ve Atahan, M. (2023). Yerleşik, mevsimlik tarım işçisi ve geçici koruma statüsündeki ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri kavramına yönelik metaforik algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(3), 1427-1452. doi: 10.37217/tebd.1313629
- Şişman, M. (2002). Öğretmenlik mesleğine giriş. Ankara: Pegem Akademi.
- Temizyürek, K. (2003). Fen öğretimi ve uygulamaları. İstanbul: Nobel Akademi.
- Ummanel, A. (2017). Metaphorical perceptions of preschool, elementary and secondary school children about science and mathematics.
- Ültay, E., Akyurt, H., ve Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201. doi: 10.21733/ibad.871703
- Yapıcıoğlu, A.E. ve Korkmaz, N. (2019). Öğretmen adaylarının fen ve matematiğe yönelik algılarının belirlenmesi: Metafor çalışması. Akdeniz Eğitim Araştırma Dergisi, 13(29), 400-420. doi: 10.29329/mjer.2019.210.21
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yay. Yu, Y., Krebs, L., Beeman, M. ve Lai, V.T. (2024). Exploring how generating metaphor via insight versus analysis affects metaphor quality and learning outcomes. Congnitive science, 48(8), e13488. doi: 10.1111/cogs.13488
- Yu, Y., Krebs, L., Beeman, M. ve Lai, V.T. (2025). Hidden brain states reveal the temporal dynamics of neural oscillations during metaphor generation and their role in verbel creativity. Psychophysiology, 62(2), e70023. doi: 10.1111/psyp.70023
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Fen Bilgisi Eğitimi, Öğrenme Analitiği |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 14 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 4 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 9 Sayı: 1 |