GEÇERLİ PARA BİRİMİNİN DOĞRU BELİRLENMESİNİN ÖNEMİ: FİNANSAL RASYOLAR KULLANILARAK BİR ÜRETİM İŞLETMESİ UYGULAMASI
Öz
Türkiye’de faaliyet gösteren işletmeler muhasebe kayıtlarını Türk Lirası (“TL”) cinsinden yapmakla yükümlü olup çeşitli resmî kurumlara olan bildirimlerini de TL olarak yapmaktadırlar. Ancak işletmelerin yerel para birimi dışındaki döviz cinslerinden de işlem yapmalarının bir sonucu olarak farklı döviz cinslerinin finansal tablolara yansıması söz konusu olmaktadır. Türkiye Muhasebe Standartları/Türkiye Finansal Raporlama Standartları’nı (“TMS/TFRS”) uygulayan ve yerel para birimi cinsi dışındaki bir döviz cinsini yoğun kullanan işletmeler, TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri’ni de dikkate alarak işletme için “geçerli para birimi”ni belirlemekle ve finansal tablolarını bu para biriminden hazırlamakla yükümlüdürler. “İşletmenin faaliyet gösterdiği temel ekonomik çevrenin para birimi” olarak tanımlanan geçerli para birimi işletme faaliyetlerinin yoğun olarak hangi döviz cinsinden gerçekleştiğine dayanır.
Bu çalışmada Türkiye’de faaliyet gösteren ve geçerli para birimi Euro olan bir işletmenin karlılık, likidite ve borç ödeme gücü oranları hem TL hem de Euro cinsinden finansal tabloları kullanılarak hesaplanmış ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Gelir tablosu kalemleri kullanılarak hesaplanan oranların dönem içerisinde gerçekleşen döviz cinsi işlemlerden kaynaklanan kambiyo karları ve zararları dolayısıyla iki para biriminde farklı sonuçlar verdiği tespit edilmiştir. Bu karların ve zararların kümülatif etkisini taşıyan özkaynaklar kalemi de benzer şekilde iki para biriminde farklı sonuçlar verdiğinden, özkaynaklar kullanılarak hesaplanan oranların da farklılaştığı görülmüştür. Bilanço unsurlarının TL’den Euro’ya çevriminde parasal ve parasal olmayan kalem ayrımı yapılması ve parasal kalemler dönemsonu kuru kullanılarak Euro’ya çevrilirken, parasal olmayan kalemlerin tarihi kurla çevrilmesinden dolayı, oranlarda kullanılan kalemlerin parasal veya parasal olmayan olmasına göre sonuçlar değişmektedir. Sadece parasal kalemlerden (ya da az oranda parasal olmayan kalem yer alan) tutarlardan elde edilen oranlar iki para birimi arasında farklılaşmazken, tarihi kurlar kullanılarak çevrimi yapılan unsurların kullanıldığı oranlarda farklılaşma olduğu bulgular arasındadır.
Anahtar Kelimeler
TMS 21 kur değişiminin etkileri finansal oranlar geçerli para birimi
Kaynakça
- Adiloğlu, B., & Vuran, B. (2017). The importance of EBIT – EBITDA disclosure in annual reports: A comparison from Turkey. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(2), 397-405. https://doi. org/10.24289/ijsser.284252.
- Ağsakal, A., & Baral, G. (2016). Dış ticaret işlemlerinin TMS 21 kur değişim etkileri standardına göre muhasebeleştirilmesi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 262-277.
- Altman, E.I. (1968). Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. The Journal of Finance, 23(4), 589-609.
- Atılgan Sarıdoğan, A. (2016). İşletmelerde fonksiyonel para biriminin seçimi ve mali performansin ölçülmesindeki rolü, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dali, Muhasebe Bilim Dali, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Bartov, E. (1997). Foreign currency exposure of multinational firms: accounting measures and market valuation. Contemporary Accounting Research, 14(4), 623-653.
- Bogicevic, J., (2013). Accounting implications of foreign currency transactions translation and hedging. Ekonomski Horizonti, 15(2), http://Www.Horizonti.Ekfak.
- Çayırlı, Ö. (2020). TMS 21 – Kur değişiminin etkileri: kavramlar ve ilgili sorunlar, Https://Ssrn.Com/ Abstract=3519984.
- Deniz, E. A. (2018). IAS 21-The effects of changes in foreign exchange rates-an example of Pegasus. Pressacademia Procedia, 7, 437-441.
- Diaz, J. F., & Pandey, R. (2019). Factors affecting return on assets of us technology and financial corporations. Jurnal Manajemen Dan Kewirausahaan, 21(2), 134–144. https://doi.org/10.9744/jmk.21.2.134-144
- Duangploy, O. & Owings, G. (1997). The compatibility of multi-currency accounting with functional currency accounting’, The International Journal of Accounting, 32 (4), 437-58.
- Gray, Dahli. (1983). “Functional currency concept: flexibility, and comparability effects,” Woman C.P.A., 45(1), https://Egrove.Olemiss.Edu/Wcpa/Vol45/Iss1/5.
- Khil, M, Park, J.M. & Han, I. (2020). The impact of the functional currency system in Korea on the value relevance of foreign translation adjustments, Korean Management Review, 49(6), 1453-1473.
- Küçükgergerli, N. (2021). Fonksiyonel para biriminin (IAS 21) gelişmekte olan piyasalarda yer alan firmaların finansal tabloları üzerindeki potansiyel etkisinin analizi: türkiye’de faaliyet gösteren örnek bir firma uygulaması. XVI. International Balkan and Near Eastern Congress Series on Economics, Business and Management. Ibaness.
- Mert, H., Duyar, G., & Özçelik, D. (2019). Kur farklarınınn mali tablolar üzerindeki etkileri ve TMS 21 doğrultusunda halka açık şirketlerde örnek uygulamaları. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 6(14), 43-57.
- Needles, B.E., Powers, M. & Crosson, S.V. (2013) Principles of Accounting, Cengage Learning, 12. Baskı, ISBN: 128560704X, 978.128.5607047.
- Revsine, L. (1984). The rationale underlying the functional currency choice, The Accounting Review, 59(3), 505-514.
- Sueyoshi, T. (2005). Financial ratio analysis of the electric power industry, Asia-Pacific Journal of Operational Research, 22(3), 349-376.
- TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri, 19.02.2025, Https://Www.Kgk.Gov.Tr/Portalv2Uploads/Files/ Dynamiccontentfiles/T%C3%Bcrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/ TMS/TMS_21_2018.Pdf
- Yıldız, F., İsmailoğlu Y., Toptan, M. & Yanık A. (2023). “The effect of foreign exchange differences on the statement of cash flow analytical study”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 144-162. https://Doi.Org/10.34086/Rteusbe.1288822.
- Yücel, G., Adiloglu, B., & Öz, M. (2024). Fonksiyonel para ve Türkiye uygulamaları. Muhasebe ce Denetime Bakış, 24(73), 123-134. https://Doi.Org/10.55322/Mdbakis.1485646.
THE IMPORTANCE OF DETERMINING THE FUNCTIONAL CURRENCY: A PRODUCTION BUSINESS CASE USING FINANCIAL RATIOS
Öz
Entities operating in Turkey are required to keep their accounting records in Turkish Lira and present their financial statements to various official institutions in TL. However, different currencies are used in financial statements since entities conduct transactions in currencies other than the local currency. Entities implementing the Turkish Accounting Standards/Turkish Financial Reporting Standards (“TAS/TFRS”) that use a different currency other than the local are required to determine the “functional currency” for the entity, considering TAS 21 Effects of Changes in Foreign Exchange Rates, and prepare their financial statements in this currency. The functional currency is “the currency of the primary economic environment in which the entity operates.” It is based on the currency in which the business activities are intensively carried out. In this study, the profitability, liquidity, and solvency ratios of an entity operating in Turkey, whose valid currency is Euro, were calculated using both TL and Euro financial statements, and the results were compared. It was determined that the ratios calculated using income statement items yielded different results in the two currencies due to the exchange differences arising from foreign exchange transactions realized during the period. Since the owners’ equity items carry the cumulative effect of exchange profits and losses, it has been observed that the ratios calculated using equity also differ between the two currencies. Since the monetary and non-monetary items are distinguished in the conversion of balance sheet elements from TL to Euro and the monetary items are converted to Euro using the end-of-period exchange rate, while the non-monetary items are converted using the historical exchange rate, the results change depending on whether the items used in the ratios are monetary or non-monetary. While the ratios obtained from amounts that are only monetary items (or that contain a small amount of non-monetary items) do not differ between the two currencies, there are differences in the ratios where the elements converted using historical exchange rates are used.
Anahtar Kelimeler
TAS 21 effects of changes in foreign exchange rates financial ratios
Kaynakça
- Adiloğlu, B., & Vuran, B. (2017). The importance of EBIT – EBITDA disclosure in annual reports: A comparison from Turkey. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(2), 397-405. https://doi. org/10.24289/ijsser.284252.
- Ağsakal, A., & Baral, G. (2016). Dış ticaret işlemlerinin TMS 21 kur değişim etkileri standardına göre muhasebeleştirilmesi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 262-277.
- Altman, E.I. (1968). Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. The Journal of Finance, 23(4), 589-609.
- Atılgan Sarıdoğan, A. (2016). İşletmelerde fonksiyonel para biriminin seçimi ve mali performansin ölçülmesindeki rolü, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dali, Muhasebe Bilim Dali, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
- Bartov, E. (1997). Foreign currency exposure of multinational firms: accounting measures and market valuation. Contemporary Accounting Research, 14(4), 623-653.
- Bogicevic, J., (2013). Accounting implications of foreign currency transactions translation and hedging. Ekonomski Horizonti, 15(2), http://Www.Horizonti.Ekfak.
- Çayırlı, Ö. (2020). TMS 21 – Kur değişiminin etkileri: kavramlar ve ilgili sorunlar, Https://Ssrn.Com/ Abstract=3519984.
- Deniz, E. A. (2018). IAS 21-The effects of changes in foreign exchange rates-an example of Pegasus. Pressacademia Procedia, 7, 437-441.
- Diaz, J. F., & Pandey, R. (2019). Factors affecting return on assets of us technology and financial corporations. Jurnal Manajemen Dan Kewirausahaan, 21(2), 134–144. https://doi.org/10.9744/jmk.21.2.134-144
- Duangploy, O. & Owings, G. (1997). The compatibility of multi-currency accounting with functional currency accounting’, The International Journal of Accounting, 32 (4), 437-58.
- Gray, Dahli. (1983). “Functional currency concept: flexibility, and comparability effects,” Woman C.P.A., 45(1), https://Egrove.Olemiss.Edu/Wcpa/Vol45/Iss1/5.
- Khil, M, Park, J.M. & Han, I. (2020). The impact of the functional currency system in Korea on the value relevance of foreign translation adjustments, Korean Management Review, 49(6), 1453-1473.
- Küçükgergerli, N. (2021). Fonksiyonel para biriminin (IAS 21) gelişmekte olan piyasalarda yer alan firmaların finansal tabloları üzerindeki potansiyel etkisinin analizi: türkiye’de faaliyet gösteren örnek bir firma uygulaması. XVI. International Balkan and Near Eastern Congress Series on Economics, Business and Management. Ibaness.
- Mert, H., Duyar, G., & Özçelik, D. (2019). Kur farklarınınn mali tablolar üzerindeki etkileri ve TMS 21 doğrultusunda halka açık şirketlerde örnek uygulamaları. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 6(14), 43-57.
- Needles, B.E., Powers, M. & Crosson, S.V. (2013) Principles of Accounting, Cengage Learning, 12. Baskı, ISBN: 128560704X, 978.128.5607047.
- Revsine, L. (1984). The rationale underlying the functional currency choice, The Accounting Review, 59(3), 505-514.
- Sueyoshi, T. (2005). Financial ratio analysis of the electric power industry, Asia-Pacific Journal of Operational Research, 22(3), 349-376.
- TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri, 19.02.2025, Https://Www.Kgk.Gov.Tr/Portalv2Uploads/Files/ Dynamiccontentfiles/T%C3%Bcrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/ TMS/TMS_21_2018.Pdf
- Yıldız, F., İsmailoğlu Y., Toptan, M. & Yanık A. (2023). “The effect of foreign exchange differences on the statement of cash flow analytical study”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 144-162. https://Doi.Org/10.34086/Rteusbe.1288822.
- Yücel, G., Adiloglu, B., & Öz, M. (2024). Fonksiyonel para ve Türkiye uygulamaları. Muhasebe ce Denetime Bakış, 24(73), 123-134. https://Doi.Org/10.55322/Mdbakis.1485646.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İşletme |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 26 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 2 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 1 |