Öz
Evlilik ve boşanma iki insan arasındaki anlaşma olması açısından bireyleri ilgilendiren bir konu olmasının yanı sıra toplumsal düzenin sağlanması açısından da toplumu ilgilendiren bir konudur. Ancak evlilik ve boşanma toplumsal düzenin sağlanması açısından da toplumu ilgilendiren konular arasında yer almaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde evlilik ve boşanma modern toplumlarda yasalarla çerçevesi çizilmiş konulardır. Boşanma, Türk Medeni Kanunu’nda evlilik birliği içindeki her iki bireye de hak olarak sunulmuştur, ancak özellikle ataerkil cinsiyet normlarının baskın olduğu Şanlıurfa’da boşanma kararının alınmasından başlayarak boşanmanın gerçekleşmesine kadar geçen süreçte kadınlar açısından oldukça sıkıntılı geçebilmektedir. Bu nedenle bu çalışmada Şanlıurfa’da yaşayan boşanmış kadınların boşanma deneyimleri ele alınmış ve toplumsal cinsiyet normlarının boşanma süreci üzerindeki etkisi anlaşılmak istenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılırken, kadınların boşanma sürecini nasıl yönettiklerini ve neler yaşadıklarını kendi deneyimleri üzerinden anlamak ve boşanmaya yönelik anlamlandırmalarını çözümlemek amacıyla fenomenolojik desen ekseninde hareket edilmiştir. 14 kişiden oluşan katılımcılar, amaçlı örneklem tekniği ile seçilmiş ve araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme sorularına cevap vermesi istenmiştir. Görüşmeler, Katılımcılerin kendilerini rahat hissedecekleri ortamlarda gerçekleştirilmiş ve kendilerine etik kurallara ilişkin bilgiler verilmiştir. Katılımcılerden izin alınarak ses kayıt cihazı ile görüşmeler kayıt altına alınmıştır. Araştırmanın verileri tematik analiz tekniği ile MAXQDA programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırmanın bulguları evlilik, boşanma, boşanma sonrası hayat ve yaşama dair tavsiyeler başlıklarıyla dört ana tema altında değerlendirilmiştir. Bu çalışma ile Şanlıurfa’nın yerel dinamikleri de göz önünde bulundurularak boşanmanın ataerkil cinsiyet normları ile ilişkisi ortaya çıkarılarak toplumda var olan şiddet olaylarının önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Araştırmanın sonucunda Şanlıurfa gibi ataerkil toplumlarda boşanmış kadınların karşılaştığı zorlukların, toplumsal, psikolojik ve bireysel stratejilerle aşılabileceğini ve bu stratejilerin kadınların yeniden güçlü bir şekilde hayata tutunmalarını sağladığı ortaya koyulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Bu çalışma için Harran Üniversitesi Rektörlüğü Sosyal ve Beşeri Bilimler etik kurulundan 09.01.2024 tarih ve 2024/03 sayılı etik kurul izni alınmış olup dergi sistemine yüklenmiştir.
Kaynakça
- Altunsu Sönmez, Ö. (2019). Gelin kaynana çatışması üzerine sosyolojik bir analiz. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 1001–1022. https://doi.org/10.26466/opus.595849
- Arıkan, Ç. (1996). Halkın boşanmaya ilişkin tutumları araştırması. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı.
- Ayan, D., Beder Şen, R., Yurtkuran, S., & Ünal, G. (2002). Akraba evliliğinin kültür birikiminde ve toplum hayatındaki bazı görünümleri: Dil, din ve tıp. Aile ve Toplum, 5(5).
- Aydın, K. B. (2023). Türkiye’de boşanma olgusunun bekâr danışmanlığı teorisi açısından değerlendirilmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 1004-1032.
- Aydın, M. (2017). Kurumlar sosyolojisi. Açılım Kitap.
- Berktay, F. (2012). Tek tanrılı dinler karşısında kadın: Hristiyanlık’ ta ve İslamiyet’te kadının statüsüne karşılaştırmalı bir yaklaşım. Metis.
- Bozkurt, A. (2021). Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi, 1(2), 97-114.
- Butler, J. (2018). Cinsiyet belası: Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (Başak Ertür, Çev.). Metis.
- Can, A. & Aksu, B. (2016). Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 888-902. https://doi.org/10.17755/esosder.25593
- Dudu Karaman, E. & Doğan, N. (2018). Annelik rolü üzerine: Kadının “annelik” kimliği üzerinden tahakküm altına alınması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 1475-1496.
- Elveren, A. H. (2020). Boşanmış, çalışan ve çocuklu kadınlarda depresyon, algılanan stres düzeyleri ve gerçek yetenekleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Lefkoşa).
- Erdemir Aşıkoğlu, B., Sağkal, A. S. & Özdemir, Y. (2024). Türkiye’de boşanma sonrası birlikte ebeveynlik deneyimleri: Nitel bir çalışma. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 24(62), 13-49.
- Gezer Tuğrul, Y. (2018). Erken Yaşta Evlendirilen Kadınların Evlilik Süreçleri, Deneyimleri ve Sonraki Yaşamları Üzerine Nitel Bir Çalışma. Sosyoloji Notları, 2(1), 2-38.
- Göker, M. & Selçuk, H. (2023). Şiddet mağduru kadınların boşanma sonrası süreçte uyguladığı ekonomik stratejiler. Erciyes Akademi, 37(3), 1277-1290. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1314742
- Günindi Ersöz, A. (2015). Özel alan/kamusal alan dikotomisi: Kadınlığın “doğası” ve kamusal alandan dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 80-102.
- İlkkaracan, P. (1998). Doğu Anadolu’da kadın ve aile. 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (173-192). Tarih Vakfı Yayınları.
- İstatistiklerle Kadın, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2022-49668
- Karakuş, G. (2022). Kadın kooperatiflerinin kadınların güçlendirilmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasındaki rolü. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi (PIAR), 9(1), 247-259.
- Koçak Turhanoğlu, A. & Beklan Çetin, O. (2023). Toplumsal cinsiyet bağlamında “ev”in anlamı ve ev ile kurulan ilişkinin farklılaşması. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 26(1), 40-60.
- Korucu, S. M. (2023). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadının boşanması ve boşanmanın sosyal boyutunun kadınlar açısından değerlendirilmesi. Sağlık Hizmetlerinde Kuram ve Uygulama Dergisi, 3(2), 95-104.
- Kucur, F., & Kelebek, Ö. (2021). Boşanmış kadınların boşanma aşaması, süreci ve sonrasında yaşadıkları zorluklar: Esenler SHM örneği. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 80, 231-266.
- Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79-91.
- Lengermann, P. M., & Niebrugge, G. (2018). Çağdaş feminist kuram. İçinde. Ritzer & J. Stepnisky (Eds.), Modern sosyoloji kuramları (ss. 296–343). DeKi.
- Nar, M. Ş. (2012). Tıbbi antropoloji: Akraba evliliklerinin patolojik etkileri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 52(1), 223-241.
- Öncü, Ö. (2017). Eşlerin “anlaşmalı boşanma” çerçevesinde mal rejiminin tasfiyesine yönelik olarak yaptıkları anlaşmalar ve bu anlaşmaların uygulamada doğurduğu sorunlar. D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 19(Özel Sayı-2017), 793-835.
- Özdemir, M. & Tuti, G. (2023). Nitel araştırma desenleri: Metodolojik bir temellendirme. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11(2), 217-235. https://doi.org/10.57115/karefad.1331759
- Pateman, C. (1988). The sexual contract. Stanford University Press.
- Polat, S. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve akraba evliliğinde kadının konumu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Erzurum.
- Seçer, Ö. (2016). Anlaşmalı boşanmada eşlerin yaptıkları anlaşma. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(2), 1-16.
- Sezen, L. (2005). Türkiye’de evlenme biçimleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 27, 185-195.
- Şahin, H. (2021). Çocuk haczi uygulamasına yönelik tepkiler: Twitter örneği. Hafıza Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 167-180.
- Şenol, D. & Kılıç, S. (2021). Kadın, namus ve boşanma üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 6(16), 189-213. http://dx.doi.org/10.46872/pj.417
- Türk Medeni Kanunu. (2001, Aralık 8). Resmî Gazete (Sayı: 24607). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4721&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
- Türkiye Aile Yapısı Araştırması. (2021). Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Aile-Yapisi-Arastirmasi-2021-45813#:~:text=Evliliklerin%20%56%2C8'i%20g%C3%B6r%C3%BCc%C3%BC%20usul%C3%BC%20ile%20ger%C3%A7ekle%C5%9Fti&text=Kendi%20karar%C4%B1%20ve%20ailesinin%20r%C4%B1zas%C4%B1%20ile%20evlenen%20erkeklerin%20oran%C4%B1%20%37,ise%20%252%2C8%20oldu
- Vatandaş, D. D. C. (2011). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Istanbul Journal of Sociological Studies, 35, 29-56.
- Yıldız, K., & Derik, D. (2019). Algılanan sosyal destek ve stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişkide algılanan öz yeterliliğin rolü. 16. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı, 31 Ekim–3 Kasım 2018, Antalya.
- Yüksel-Kaptanoğlu, İ. & Ergöçmen, B. (2012). Çocuk gelin olmaya giden yol. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15(2), 128-161.
Öz
Marriage and divorce are not only matters concerning individuals as agreements between two people but also issues of societal concern in maintaining social order. From this perspective, marriage and divorce are regulated by laws in modern societies. Divorce is recognized as a legal right for both individuals within a marriage under the Turkish Civil Code. However, in Şanlıurfa, where patriarchal gender norms are predominant, the process from deciding to divorce to its finalization can be particularly challenging for women. Therefore, the current study examines the divorce experiences of divorced women living in Şanlıurfa and seeks to understand the impact of gender norms on the divorce process. A qualitative research method was employed, utilizing a phenomenological design to comprehend how women navigate the divorce process, their lived experiences, and their interpretations of divorce. The study included 14 participants selected through a purposive sampling technique. Participants responded to semi-structured interview questions prepared by the researchers. The interviews were conducted in environments where the participants felt comfortable and ethical guidelines were communicated to them. The interviews were recorded using an audio recording device with the participants' consent. The data were analysed using thematic analysis through the MAXQDA software. The findings were evaluated under four main themes: marriage, divorce, post-divorce life, and recommendations for living. By considering the local dynamics of Şanlıurfa, the current study aims to reveal the relationship between divorce and patriarchal gender norms, thereby contributing to the prevention of violence within society. The results indicate that in patriarchal societies like Şanlıurfa, the challenges faced by divorced women can be overcome through social, psychological, and individual strategies. Furthermore, these strategies enable women to regain strength and re-establish their lives with resilience.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Altunsu Sönmez, Ö. (2019). Gelin kaynana çatışması üzerine sosyolojik bir analiz. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 1001–1022. https://doi.org/10.26466/opus.595849
- Arıkan, Ç. (1996). Halkın boşanmaya ilişkin tutumları araştırması. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı.
- Ayan, D., Beder Şen, R., Yurtkuran, S., & Ünal, G. (2002). Akraba evliliğinin kültür birikiminde ve toplum hayatındaki bazı görünümleri: Dil, din ve tıp. Aile ve Toplum, 5(5).
- Aydın, K. B. (2023). Türkiye’de boşanma olgusunun bekâr danışmanlığı teorisi açısından değerlendirilmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 1004-1032.
- Aydın, M. (2017). Kurumlar sosyolojisi. Açılım Kitap.
- Berktay, F. (2012). Tek tanrılı dinler karşısında kadın: Hristiyanlık’ ta ve İslamiyet’te kadının statüsüne karşılaştırmalı bir yaklaşım. Metis.
- Bozkurt, A. (2021). Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi, 1(2), 97-114.
- Butler, J. (2018). Cinsiyet belası: Feminizm ve kimliğin altüst edilmesi (Başak Ertür, Çev.). Metis.
- Can, A. & Aksu, B. (2016). Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 888-902. https://doi.org/10.17755/esosder.25593
- Dudu Karaman, E. & Doğan, N. (2018). Annelik rolü üzerine: Kadının “annelik” kimliği üzerinden tahakküm altına alınması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 1475-1496.
- Elveren, A. H. (2020). Boşanmış, çalışan ve çocuklu kadınlarda depresyon, algılanan stres düzeyleri ve gerçek yetenekleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Lefkoşa).
- Erdemir Aşıkoğlu, B., Sağkal, A. S. & Özdemir, Y. (2024). Türkiye’de boşanma sonrası birlikte ebeveynlik deneyimleri: Nitel bir çalışma. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 24(62), 13-49.
- Gezer Tuğrul, Y. (2018). Erken Yaşta Evlendirilen Kadınların Evlilik Süreçleri, Deneyimleri ve Sonraki Yaşamları Üzerine Nitel Bir Çalışma. Sosyoloji Notları, 2(1), 2-38.
- Göker, M. & Selçuk, H. (2023). Şiddet mağduru kadınların boşanma sonrası süreçte uyguladığı ekonomik stratejiler. Erciyes Akademi, 37(3), 1277-1290. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1314742
- Günindi Ersöz, A. (2015). Özel alan/kamusal alan dikotomisi: Kadınlığın “doğası” ve kamusal alandan dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 80-102.
- İlkkaracan, P. (1998). Doğu Anadolu’da kadın ve aile. 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (173-192). Tarih Vakfı Yayınları.
- İstatistiklerle Kadın, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2022-49668
- Karakuş, G. (2022). Kadın kooperatiflerinin kadınların güçlendirilmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasındaki rolü. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi (PIAR), 9(1), 247-259.
- Koçak Turhanoğlu, A. & Beklan Çetin, O. (2023). Toplumsal cinsiyet bağlamında “ev”in anlamı ve ev ile kurulan ilişkinin farklılaşması. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 26(1), 40-60.
- Korucu, S. M. (2023). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadının boşanması ve boşanmanın sosyal boyutunun kadınlar açısından değerlendirilmesi. Sağlık Hizmetlerinde Kuram ve Uygulama Dergisi, 3(2), 95-104.
- Kucur, F., & Kelebek, Ö. (2021). Boşanmış kadınların boşanma aşaması, süreci ve sonrasında yaşadıkları zorluklar: Esenler SHM örneği. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 80, 231-266.
- Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79-91.
- Lengermann, P. M., & Niebrugge, G. (2018). Çağdaş feminist kuram. İçinde. Ritzer & J. Stepnisky (Eds.), Modern sosyoloji kuramları (ss. 296–343). DeKi.
- Nar, M. Ş. (2012). Tıbbi antropoloji: Akraba evliliklerinin patolojik etkileri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 52(1), 223-241.
- Öncü, Ö. (2017). Eşlerin “anlaşmalı boşanma” çerçevesinde mal rejiminin tasfiyesine yönelik olarak yaptıkları anlaşmalar ve bu anlaşmaların uygulamada doğurduğu sorunlar. D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 19(Özel Sayı-2017), 793-835.
- Özdemir, M. & Tuti, G. (2023). Nitel araştırma desenleri: Metodolojik bir temellendirme. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11(2), 217-235. https://doi.org/10.57115/karefad.1331759
- Pateman, C. (1988). The sexual contract. Stanford University Press.
- Polat, S. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve akraba evliliğinde kadının konumu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Erzurum.
- Seçer, Ö. (2016). Anlaşmalı boşanmada eşlerin yaptıkları anlaşma. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(2), 1-16.
- Sezen, L. (2005). Türkiye’de evlenme biçimleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 27, 185-195.
- Şahin, H. (2021). Çocuk haczi uygulamasına yönelik tepkiler: Twitter örneği. Hafıza Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 167-180.
- Şenol, D. & Kılıç, S. (2021). Kadın, namus ve boşanma üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 6(16), 189-213. http://dx.doi.org/10.46872/pj.417
- Türk Medeni Kanunu. (2001, Aralık 8). Resmî Gazete (Sayı: 24607). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4721&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
- Türkiye Aile Yapısı Araştırması. (2021). Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Aile-Yapisi-Arastirmasi-2021-45813#:~:text=Evliliklerin%20%56%2C8'i%20g%C3%B6r%C3%BCc%C3%BC%20usul%C3%BC%20ile%20ger%C3%A7ekle%C5%9Fti&text=Kendi%20karar%C4%B1%20ve%20ailesinin%20r%C4%B1zas%C4%B1%20ile%20evlenen%20erkeklerin%20oran%C4%B1%20%37,ise%20%252%2C8%20oldu
- Vatandaş, D. D. C. (2011). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Istanbul Journal of Sociological Studies, 35, 29-56.
- Yıldız, K., & Derik, D. (2019). Algılanan sosyal destek ve stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişkide algılanan öz yeterliliğin rolü. 16. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı, 31 Ekim–3 Kasım 2018, Antalya.
- Yüksel-Kaptanoğlu, İ. & Ergöçmen, B. (2012). Çocuk gelin olmaya giden yol. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15(2), 128-161.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Aile Sosyolojisi, Kadın Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 22 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 22 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 15 |
