Öz
Türk hukukunda tutuklama ve tutuklamanın devamı kararlarında gerekçeli karar hakkı, Anayasa’nın 36. maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesi ile adil yargılanma hakkının bir unsuru olarak düzenlenmiş, yine Anayasa’nın 141. maddesindeki “Bütün mahkemelerin her türlü kararının gerekçeli olarak yazılacağı” ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 100 vd. maddeleri hükmüyle de bir kez daha güvence altına alınmıştır. Hukuk devleti ve adil yargılanma ilkesi gereği, tutuklama ve tutuklamanın devamı kararları doğru, makul, yasal ve yeterli bir gerekçeyle temellendirilmelidir. Gerekçesiz veya sözde gerekçeli kararlar, hukuk devleti ilkesine, adil yargılanma hakkına, savunma hakkına ve hukuki dinlenilme hakkına aykırıdır. Ceza muhakemesinde tutuklama ve tutuklamanın devamı kararlarının gerekçeli olması, özgürlük ve güvenlik hakkının ve gerekçeli karar hakkının korunması bakımından bir zorunluluktur. Bu sebeple tutuklama ve tutuklamanın devamı kararlarında somut olay ile soyut kanun maddesi arasındaki sebep-sonuç ilişkisinin açıkça temellendirilmesi ve bu temellendirme üzerine de karar verilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada da gerekçeli karar hakkının adil yargılanma hakkı içindeki yeri, kapsamı ve özellikleri, gerekçeli karar hakkının temel ilkeleri, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi’nin konuya yaklaşımları ve tutuklama ve tutuklamanın devamı kararlarında, gerekçeli kararları denetlerken kullandıkları kıstaslar incelenmiş; ceza muhakemesinde tutuklama ve tutuklamanın devamı kararlarının gerekçeli olmasına ilişkin düzenlemeler değerlendirilmiş, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi içtihatları ışığında mevzuattan ve uygulamadan kaynaklanan sorunlar tespit edilmiş ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerileri sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Tutuklama Gerekçe Tutuklama Kararlarında Gerekçe Gerekçeli Karar Gerekçesizlik
Etik Beyan
Bu çalışma, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı doktora programında Doç. Dr. Ahmet Bozdağ’ın danışmanlığında Zeynep Büşra Korkmaz tarafından hazırlanan “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Muhakemesinde Yargı Kararlarının Gerekçeli Olması (Sorunlar ve Çözüm Önerileri)” başlıklı devam eden doktora tezinden türetilmiştir.
Kaynakça
- Akca, T. (2021). İdari yargıda gerekçeli kararın unsurlarına ilişkin mevzuat analizi. Yılmaztekin, H. (Ed.). Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması “Anayasa ve İdare Hukuku Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi” (Raporlar ve Tebliğler) (s. 131-139). Ankara: Türkiye Adalet Akademisi Yayını.
- Altınkök, S. (2014). Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde bireysel başvuru açısından özgürlük ve güvenlik hakkı. (Doktora Tezi). YÖK Tez merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp)
- Beck, L. (2017). The constitutional duty to give reasons for judicial decisions. UNSW Law Journal, 40 (3), 923-951.
- Bekri, M. N. (2014). Gerekçeli karar hakkı. Ankara Barosu Dergisi, 72 (3), 205-228.
- Cengiz, S., Demirağ, F., Ergül, T., McBride, J., Tezcan, D. (2008). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları ışığında ceza hukukunun kurum ve kavramları. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
- Centel, N. (2011). İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları ışığında tutuklama hukukuna eleştirel yaklaşım. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 17 (1-2), 49-93.
- Centel, N. (2013). Tutuklama uygulamasında sorunlar. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 71 (1), 193-206.
- Centel, N., Zafer, H. (2020). Ceza muhakemesi hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi, 19. Bası.
- Djogbenou, J. (2022). La motivation des décisions des Cours suprêmes judiciaires: Enjeu fondamental, entre traditions juridiques et exigences contemporaines. Conférence inaugurale.
- Doğan, R. (2021). AİHM Kararları ışığında tutuklama tedbirinin hukuka uygunluğunun denetimi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 155, 1-50.
- Gökcen, A., Balcı, M., Çakır, K., Alşahin, M. E. (2022). Ceza muhakemesi hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi.
- İçten, M. P. (2019). Tutuklama ve Türkiye’deki tutuklama kararlarının gerekçesizliği sorunu. Dicle Adalet Dergisi, 3 (5), 46-81.
- Özbek, V. Ö. (2022). Ceza muhakemesi hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Öztürk, B. (2022). Nazari ve uygulamalı ceza muhakemesi hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Sunay, Z. A. (2016). Gerekçeli karar hakkı ve temel ı̇lkeleri. Danıştay Dergisi, 143, 7-55.
- Sunay, Z. A. (2021). Danıştay karar yazım rehberinin unsurları. Yılmaztekin, H. (Ed.). Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması “Anayasa ve İdare Hukuku Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi” (Raporlar ve Tebliğler) (s. 81-92). Ankara: Türkiye Adalet Akademisi Yayını.
- Şeker, H. (2020). Esbabı mucibeden retoriğe hukukta gerekçe. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınevi.
- Şen, E., Özdemir, B. (2013). Tutuklama uygulamalarına bir bakış: Tutuklamada gerekçesizlik sorunu. İstanbul Barosu Dergisi, 87 (1), 15-24.
- Taner, F. G. (2001). Savunma hakkı, vicdani kanaat ve gerekçeli karara ulaşma hakkı. Yılmaztekin, H. (Ed.). Yargı kararlarında gerekçelendirme çalışması “Gerekçeli Karar Yazımına İlişkin İhtiyaç Analizi Çalışması Özel Hukuk ve Ceza Hukuku” (Raporlar ve Tebliğler) (s. 91-106). Ankara: Türkiye Adalet Akademisi.
- Taşkın, A. (2015). Mahkeme kararlarında gerekçenin önemi. International Journal of Legal Progress, 2 (1), 205-246.
- Yenisey, F. (2016). Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Kararlarının ceza muhakemesi hukuku açısından değerlendirilmesi: Tutuklama. Anayasa Yargısı, 32 (1), 213-229.
- Yenisey, F., Nuhoğlu, A. (2022). Ceza muhakemesi hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yerdelen, E. (2021). Koruma tedbirleri bağlamında gerekçeli karar hakkı. Yılmaztekin, H. (Ed.). Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması “Gerekçeli Karar Yazımına İlişkin İhtiyaç Analizi Çalışması Özel Hukuk ve Ceza Hukuku” (Raporlar ve Tebliğler) (s. 63-90). Ankara: Türkiye Adalet Akademisi.
- Yüksek, M. (2021). Yargısal kararlar ışığında ceza yargılamasında gerekçe hakkı. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 1 (42), 121-148.
- Yüksektepe, M. A. (2021). Ceza yargılamasında hüküm ve gerekçe. Ankara: Platon Hukuk Yayıncılık.
Justifications to be Provided in Arrest Order in Light of The Decisions of The European Court of Human Rights
Öz
In Turkish law, the right to a reasoned decision in decisions to arrest and continue detention is regulated as an element of the right to a fair trial by Article 36 of the Constitution and Article 6 of the European Convention on Human Rights, and is once again secured by the provision in Article 141 of the Constitution that “All decisions of all courts shall be written with reasons” and Articles 100 and onwards of the Code of Criminal Procedure. In accordance with the principle of the rule of law and fair trial, decisions to arrest and continue detention must be based on a correct, reasonable, legal and sufficient justification. Unjustified or pseudo-reasoned decisions are contrary to the principle of the rule of law, the right to a fair trial, the right to defense and the right to be heard. In criminal proceedings, it is a necessity for decisions to arrest and continue detention to be reasoned in order to protect the right to liberty and security and the right to a reasoned decision. For this reason, in decisions to arrest and continue detention, the cause-effect relationship between the concrete event and the abstract article of law must be clearly substantiated and a decision must be made on this substantiation. In this study, the place, scope and characteristics of the right to a reasoned decision within the right to a fair trial, the basic principles of the right to a reasoned decision, the approaches of the European Court of Human Rights and the Constitutional Court to the subject and the criteria they use when reviewing reasoned decisions in decisions on arrest and continuation of detention were examined; the regulations regarding the reasoning of decisions on arrest and continuation of detention in criminal proceedings were evaluated, the problems arising from the legislation and practice were identified in the light of the case laws of the European Court of Human Rights and the Constitutional Court and solution proposals were presented for these problems.
Anahtar Kelimeler
Arrest Justification Justification for arrest decisions Reasoned decision Lack of justification
Etik Beyan
Bu çalışma, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı doktora programında Doç. Dr. Ahmet Bozdağ’ın danışmanlığında Zeynep Büşra Korkmaz tarafından hazırlanan “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Muhakemesinde Yargı Kararlarının Gerekçeli Olması (Sorunlar ve Çözüm Önerileri)” başlıklı devam eden doktora tezinden türetilmiştir.
Kaynakça
- Akca, T. (2021). İdari yargıda gerekçeli kararın unsurlarına ilişkin mevzuat analizi. Yılmaztekin, H. (Ed.). Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması “Anayasa ve İdare Hukuku Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi” (Raporlar ve Tebliğler) (s. 131-139). Ankara: Türkiye Adalet Akademisi Yayını.
- Altınkök, S. (2014). Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde bireysel başvuru açısından özgürlük ve güvenlik hakkı. (Doktora Tezi). YÖK Tez merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp)
- Beck, L. (2017). The constitutional duty to give reasons for judicial decisions. UNSW Law Journal, 40 (3), 923-951.
- Bekri, M. N. (2014). Gerekçeli karar hakkı. Ankara Barosu Dergisi, 72 (3), 205-228.
- Cengiz, S., Demirağ, F., Ergül, T., McBride, J., Tezcan, D. (2008). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları ışığında ceza hukukunun kurum ve kavramları. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
- Centel, N. (2011). İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları ışığında tutuklama hukukuna eleştirel yaklaşım. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 17 (1-2), 49-93.
- Centel, N. (2013). Tutuklama uygulamasında sorunlar. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 71 (1), 193-206.
- Centel, N., Zafer, H. (2020). Ceza muhakemesi hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi, 19. Bası.
- Djogbenou, J. (2022). La motivation des décisions des Cours suprêmes judiciaires: Enjeu fondamental, entre traditions juridiques et exigences contemporaines. Conférence inaugurale.
- Doğan, R. (2021). AİHM Kararları ışığında tutuklama tedbirinin hukuka uygunluğunun denetimi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 155, 1-50.
- Gökcen, A., Balcı, M., Çakır, K., Alşahin, M. E. (2022). Ceza muhakemesi hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi.
- İçten, M. P. (2019). Tutuklama ve Türkiye’deki tutuklama kararlarının gerekçesizliği sorunu. Dicle Adalet Dergisi, 3 (5), 46-81.
- Özbek, V. Ö. (2022). Ceza muhakemesi hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Öztürk, B. (2022). Nazari ve uygulamalı ceza muhakemesi hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Sunay, Z. A. (2016). Gerekçeli karar hakkı ve temel ı̇lkeleri. Danıştay Dergisi, 143, 7-55.
- Sunay, Z. A. (2021). Danıştay karar yazım rehberinin unsurları. Yılmaztekin, H. (Ed.). Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması “Anayasa ve İdare Hukuku Alanında Gerekçeli Karar Unsurları ve Geliştirilmesi Gereken Alanlara Yönelik İhtiyaç Analizi” (Raporlar ve Tebliğler) (s. 81-92). Ankara: Türkiye Adalet Akademisi Yayını.
- Şeker, H. (2020). Esbabı mucibeden retoriğe hukukta gerekçe. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınevi.
- Şen, E., Özdemir, B. (2013). Tutuklama uygulamalarına bir bakış: Tutuklamada gerekçesizlik sorunu. İstanbul Barosu Dergisi, 87 (1), 15-24.
- Taner, F. G. (2001). Savunma hakkı, vicdani kanaat ve gerekçeli karara ulaşma hakkı. Yılmaztekin, H. (Ed.). Yargı kararlarında gerekçelendirme çalışması “Gerekçeli Karar Yazımına İlişkin İhtiyaç Analizi Çalışması Özel Hukuk ve Ceza Hukuku” (Raporlar ve Tebliğler) (s. 91-106). Ankara: Türkiye Adalet Akademisi.
- Taşkın, A. (2015). Mahkeme kararlarında gerekçenin önemi. International Journal of Legal Progress, 2 (1), 205-246.
- Yenisey, F. (2016). Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Kararlarının ceza muhakemesi hukuku açısından değerlendirilmesi: Tutuklama. Anayasa Yargısı, 32 (1), 213-229.
- Yenisey, F., Nuhoğlu, A. (2022). Ceza muhakemesi hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yerdelen, E. (2021). Koruma tedbirleri bağlamında gerekçeli karar hakkı. Yılmaztekin, H. (Ed.). Yargı Kararlarında Gerekçelendirme Çalışması “Gerekçeli Karar Yazımına İlişkin İhtiyaç Analizi Çalışması Özel Hukuk ve Ceza Hukuku” (Raporlar ve Tebliğler) (s. 63-90). Ankara: Türkiye Adalet Akademisi.
- Yüksek, M. (2021). Yargısal kararlar ışığında ceza yargılamasında gerekçe hakkı. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 1 (42), 121-148.
- Yüksektepe, M. A. (2021). Ceza yargılamasında hüküm ve gerekçe. Ankara: Platon Hukuk Yayıncılık.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Çevre ve Kaynaklar Hukuku (Diğer) |
| Bölüm | Hukuk |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Ekim 2024 |
| Kabul Tarihi | 14 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 |