Öz
İnsan değerle var olan bir varlıktır. Değerler olmadan insan, var olamaz. Değerlerden biri belki de en önemlisi hakikattir. İnsanı anlamlı kılan değerlerden bir başkası ise güzeldir. Bilgi, hakikat değeri ile var olurken; sanat ise güzel değeri ile var olmaktadır. Hakikatin güzelle dirsek teması felsefe tarihinin her döneminde görülmektedir. Güzelin ve hakikatin varlığı geçmişten günümüze filozofların ilgilendiği felsefi meselelerden biridir. Günümüzde enformasyonla birlikte hakikatin yitirilmesi ve anlamsızlaşmasıyla birlikte hakikate verilen anlamla birlikte güzele verilen anlam değer de deformasyona uğramıştır. Dijital çağ güzel ve hakikat kavramlarının anlamını değiştirmekte, dönüştürmekte ve muğlaklaştırmaktadır. Dijital çağla birlikte estetik beğeni yargılarımız değişmiştir. Bu çalışma dijital çağın beğeni yargısının Türk İslam sanatları ile değiştirilebileceğini iddia eder. Çalışmanın konusunu, enformasyonla birlikte yitirilen hakikat ve güzel bilincini yeniden inşa edebilmek oluşturmaktadır. Bu çalışma, güzel ile hakikat arasındaki ilişkinin anlam derinliğini koruyarak bu ilişkiyi kopmadan sürdürebilmenin olanaklarını tartışmayı ve bu bağı felsefi açıdan dinamik bir biçimde yeniden inşa etmeyi amaçlamaktadır. Bu çalışma, İslam estetiği çerçevesinde oluşturulan Türk İslam sanatlarının hakikat ve güzellik ilişkisini yeniden anlamlandırmadaki rolüne dikkat çekerek, dijital çağın estetik anlayışına alternatif bir yaklaşım sunmayı hedeflemektedir. Bu çalışma, güzeli hakikat olarak sunabilmenin Türk İslam sanatları ile mümkün olabileceğini ileri sürer. Dijitalleşme ile yok olmaya yüz tutan güzel ile hakikat özdeşliği ideali, ancak bu ideal ile yola çıkan Türk İslam sanatları tanıtmak, tanımak, icra etmek ve dijital çağın imkânlarıyla yeniden yorumlamakla gerçekleştirilebilir. Böylece Türk İslam sanatları hem toplum tarafından daha çok tanınır, icra edilir ve yeniden yorumlanır. Çalışmada hermenötik yöntem kullanılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Felsefe Tarihi Hakikat Güzel dijital çağ İslam estetiği ve Türk İslam Sanatları
Kaynakça
- Aristoteles. (2016). Metafizik. (Sev, Y. G. Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Aristoteles. (2020). Politika. (Çokana, A. ve Aygün, Ö. Çev.) 7. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Augustinus. (2019). İtiraflar. (Dürüşken, Ç. Çev.) 2. Baskı. İstanbul: Alfa Yayınları.
- Ayvazoğlu, B. (1995). Aşk estetiği 3. Baskı. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Burckhardt, T. (2017). Doğuda ve Batıda kutsal sanat sanatın ilkeleri ve yöntemleri. (Uluç, T. Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
- Cançelik, A., Şen, İ., Yakut, E. (2024). Chatgpt 4.0’ın Türk İslam Edebiyatı metin şerhinde doğruluk değerlendirmesi. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 24(3), 69-91. doi:10.33415/daad.1582602
- Cevizci, A. (2000). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Çağlar, G. (10/082015). Ortadoğu İslam ülkelerinde soyutlama geleneğinin görsel sanatlardaki güncel yansımaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Işık Üniversitesi, İstanbul.
- Debord, G. (2021). Gösteri toplumu. (Ekmekçi, A. ve Taşkent, O. Çev.). 13. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Dijital Sanat. (2023, 12 Ekim). Algoritmalarla geliştirilen enstürmanlar. Türkiye: www.trt2.com.tr. https://www.youtube.com/ adresinden erişildi.
- Dijital Sanat. (2023, 13 Ekim). İnsan ve teknoloji Türkiye: https://www.trt2.com.tr. https://www.youtube.com/ adresinden erişildi.
- Doorly, P. (2019). Sanatta hakikat niteliğin dönüşü. (Çavdar, A. Çev.) 1. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Erbay, N. (2015). Klasik Türk şiiri gazellerinde Leyla 1. bs.). Erzurum: Fenomen Yayıncılık
- Fay, B. (2017). Çağdaş sosyal bilimler felsefesi / çok kültürlü bir yaklaşım. (Türkmen, İ. Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Galib, Ş. (2022). Hüsnü aşk. (Okay, M. O. Çev.) 12. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Garaudy, R. (2018). Endülüs’te İslam; düşüncenin başkenti Kurtuba | Timaş. (Aydın, C. Çev.) 3. Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Garaudy, R. (2019). İslam`ın aynası Camiler. (Aydın, C. Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
- Hafız, M. (2015). Kutsal sanat 2. Baskı. İstanbul: Dört Mevsim Kitap.
- Han, B.-C. (2015). Güzeli kurtarmak. (K. Filiz, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
- Hegel, G. W. F. (2015). Estetik (güzel sanat üzerine dersler) Cilt II / George W.F. Hegel. (Altuğ T. ve Hünler, H. Çev.) 1. Baskı. İstanbul: Payel Yayınları.
- Heidegger, M. (2013). Düşünmek ne demektir? (Şentürk, R. Çev.) 2. Baskı İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Işık, A. (2013). Din ve estetik felsefi bir inceleme. 2. Baskı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- İslamoğlu, M. (2015). Kur’an’a göre Esma-i Hüsna 3. Baskı, C. 1-3, C. 2. İstanbul: Düşün Yayıncılık.
- Keeble, B. (2016). Her insan bir sanatçıdır geleneksel sanat felsefesi okumaları. (Uluç, T. Çev.) 2. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Kılıç, S. (2013). Sembolün gücü ve İslam’da semboller. Diyanet İlmi Dergi, 49(3), 7-20. https://dergipark.org.tr/tr/pub/did/issue/34678/383321 adresinden erişildi.
- Koç, T. (2014). İslam estetiği 5. Baskı. İstanbul: İsam / İslam Araştırmaları Merkezi.
- Nasr, S. H. (1992). İslam Sanatı ve Maneviyatı. (Demirhan, A. Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
- Özden, H. Ö. (2002). Hellenizm öncesi Yunan Felsefesinde güzellik anlayışları / Beauty Ideas in Greek Philosophy Before Hellenism. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (17). https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniilah/issue/2731/36331 adresinden erişildi.
- Öztürk, M. (2015). Kur’an-ı Kerim meali: anlam ve yorum merkezli çeviri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
- Peters, F. E. (2004). Antik Yunan felsefesi terimleri sözlüğü. (Hünler, H. Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Platon. (2010). Devlet. (Eyuboğlu S. ve Cimcoz, M. A. Çev.) 19. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Platon. (2020). Büyük Hippias Theages. (Akderin, F. Çev.) 2. Baskı. İstanbul: Say Yayınları.
- Renkler Julien Breton. (2020, 17 Mart). Renkler. Türkiye: https://www.trt2.com. https://www.youtube.com/ adresinden erişildi.
- Schelling, F. W. J. von. (2024). Sanat felsefesi. (Ertene M. ve Arslan, S. Çev.) 1. Baskı. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Schuon, F. (2016). Dinlerde biçim ve öz. (Gürkan, S. L. Çev.) 1. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Tatcı, M. (2012). İşitin ey yarenler (Ciltli). İstanbul: Kapı Yayınları.
- Teknoloji ve sanat | Kolektif sanat |. (2024, 10 Haziran). Teknoloji ve Sanat I. Türkiye: https://www.trt2.com.tr. https://www.youtube.com/ adresinden erişildi.
- Tunalı, İ. (2007). Estetik. 10. Baskı İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Türkmen, N., Ertaş, R. N. (2024). Divan edebiyatı ve dijital kültür ilişkisi: Şeyh Galip örneği. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches], 7(2), 616-642. doi:10.58659/estad.1492883
- Zeteroğlu, E. (2023). Zaharya ve Dede Efendi eserlerinin yapay zekâ algoritmaları ile Karşılaştırılması. İstanbul: Eğitim Yayınevi.
Öz
Human being is a being that exists with values. Without values, the human being cannot exist. One of the values, perhaps the most important one, is truth. Another value that makes human beings meaningful is beauty. While knowledge exists with the value of truth, art exists with the value of beauty. The elbow contact of truth with beauty is seen in every period of the history of philosophy. The existence of beauty and truth is one of the philosophical issues that philosophers have been interested in from past to present. Today, with the loss and meaninglessness of truth with information, the meaning and value given to beauty has been deformed along with the meaning given to truth. The digital age changes, transforms and obscures the meaning of the concepts of beauty and truth. Our judgments of aesthetic taste have changed with the digital age. This study claims that the judgment of taste of the digital age can be changed with Turkish Islamic arts. The subject of the study is to rebuild the consciousness of truth and beauty that has been lost with information. This study aims to discuss the possibilities of maintaining the relationship between beauty and truth without breaking this relationship by preserving the depth of meaning and to reconstruct this bond in a philosophically dynamic way. This study aims to offer an alternative approach to the aesthetic understanding of the digital age by drawing attention to the role of Turkish Islamic arts created within the framework of Islamic aesthetics in reinterpreting the relationship between truth and beauty. This study argues that it is possible to present beauty as truth through Turkish Islamic arts. The ideal of the identity of beauty and truth, which is about to disappear with digitalization, can only be realized by introducing, recognizing, performing and reinterpreting the Turkish Islamic arts that set out with this ideal with the possibilities of the digital age. Thus, Turkish Islamic arts will be recognized, performed and reinterpreted more by the society. Hermeneutic method was used in the study.
Anahtar Kelimeler
History of Philosophy Truth Beauty Digital age Islamic aesthetics and Turkish Islamic Art
Kaynakça
- Aristoteles. (2016). Metafizik. (Sev, Y. G. Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Aristoteles. (2020). Politika. (Çokana, A. ve Aygün, Ö. Çev.) 7. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Augustinus. (2019). İtiraflar. (Dürüşken, Ç. Çev.) 2. Baskı. İstanbul: Alfa Yayınları.
- Ayvazoğlu, B. (1995). Aşk estetiği 3. Baskı. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Burckhardt, T. (2017). Doğuda ve Batıda kutsal sanat sanatın ilkeleri ve yöntemleri. (Uluç, T. Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
- Cançelik, A., Şen, İ., Yakut, E. (2024). Chatgpt 4.0’ın Türk İslam Edebiyatı metin şerhinde doğruluk değerlendirmesi. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 24(3), 69-91. doi:10.33415/daad.1582602
- Cevizci, A. (2000). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Çağlar, G. (10/082015). Ortadoğu İslam ülkelerinde soyutlama geleneğinin görsel sanatlardaki güncel yansımaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Işık Üniversitesi, İstanbul.
- Debord, G. (2021). Gösteri toplumu. (Ekmekçi, A. ve Taşkent, O. Çev.). 13. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Dijital Sanat. (2023, 12 Ekim). Algoritmalarla geliştirilen enstürmanlar. Türkiye: www.trt2.com.tr. https://www.youtube.com/ adresinden erişildi.
- Dijital Sanat. (2023, 13 Ekim). İnsan ve teknoloji Türkiye: https://www.trt2.com.tr. https://www.youtube.com/ adresinden erişildi.
- Doorly, P. (2019). Sanatta hakikat niteliğin dönüşü. (Çavdar, A. Çev.) 1. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Erbay, N. (2015). Klasik Türk şiiri gazellerinde Leyla 1. bs.). Erzurum: Fenomen Yayıncılık
- Fay, B. (2017). Çağdaş sosyal bilimler felsefesi / çok kültürlü bir yaklaşım. (Türkmen, İ. Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Galib, Ş. (2022). Hüsnü aşk. (Okay, M. O. Çev.) 12. Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Garaudy, R. (2018). Endülüs’te İslam; düşüncenin başkenti Kurtuba | Timaş. (Aydın, C. Çev.) 3. Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Garaudy, R. (2019). İslam`ın aynası Camiler. (Aydın, C. Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
- Hafız, M. (2015). Kutsal sanat 2. Baskı. İstanbul: Dört Mevsim Kitap.
- Han, B.-C. (2015). Güzeli kurtarmak. (K. Filiz, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
- Hegel, G. W. F. (2015). Estetik (güzel sanat üzerine dersler) Cilt II / George W.F. Hegel. (Altuğ T. ve Hünler, H. Çev.) 1. Baskı. İstanbul: Payel Yayınları.
- Heidegger, M. (2013). Düşünmek ne demektir? (Şentürk, R. Çev.) 2. Baskı İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Işık, A. (2013). Din ve estetik felsefi bir inceleme. 2. Baskı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- İslamoğlu, M. (2015). Kur’an’a göre Esma-i Hüsna 3. Baskı, C. 1-3, C. 2. İstanbul: Düşün Yayıncılık.
- Keeble, B. (2016). Her insan bir sanatçıdır geleneksel sanat felsefesi okumaları. (Uluç, T. Çev.) 2. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Kılıç, S. (2013). Sembolün gücü ve İslam’da semboller. Diyanet İlmi Dergi, 49(3), 7-20. https://dergipark.org.tr/tr/pub/did/issue/34678/383321 adresinden erişildi.
- Koç, T. (2014). İslam estetiği 5. Baskı. İstanbul: İsam / İslam Araştırmaları Merkezi.
- Nasr, S. H. (1992). İslam Sanatı ve Maneviyatı. (Demirhan, A. Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
- Özden, H. Ö. (2002). Hellenizm öncesi Yunan Felsefesinde güzellik anlayışları / Beauty Ideas in Greek Philosophy Before Hellenism. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (17). https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniilah/issue/2731/36331 adresinden erişildi.
- Öztürk, M. (2015). Kur’an-ı Kerim meali: anlam ve yorum merkezli çeviri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
- Peters, F. E. (2004). Antik Yunan felsefesi terimleri sözlüğü. (Hünler, H. Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Platon. (2010). Devlet. (Eyuboğlu S. ve Cimcoz, M. A. Çev.) 19. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Platon. (2020). Büyük Hippias Theages. (Akderin, F. Çev.) 2. Baskı. İstanbul: Say Yayınları.
- Renkler Julien Breton. (2020, 17 Mart). Renkler. Türkiye: https://www.trt2.com. https://www.youtube.com/ adresinden erişildi.
- Schelling, F. W. J. von. (2024). Sanat felsefesi. (Ertene M. ve Arslan, S. Çev.) 1. Baskı. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
- Schuon, F. (2016). Dinlerde biçim ve öz. (Gürkan, S. L. Çev.) 1. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.
- Tatcı, M. (2012). İşitin ey yarenler (Ciltli). İstanbul: Kapı Yayınları.
- Teknoloji ve sanat | Kolektif sanat |. (2024, 10 Haziran). Teknoloji ve Sanat I. Türkiye: https://www.trt2.com.tr. https://www.youtube.com/ adresinden erişildi.
- Tunalı, İ. (2007). Estetik. 10. Baskı İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Türkmen, N., Ertaş, R. N. (2024). Divan edebiyatı ve dijital kültür ilişkisi: Şeyh Galip örneği. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches], 7(2), 616-642. doi:10.58659/estad.1492883
- Zeteroğlu, E. (2023). Zaharya ve Dede Efendi eserlerinin yapay zekâ algoritmaları ile Karşılaştırılması. İstanbul: Eğitim Yayınevi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat Felsefesi |
| Bölüm | Sanat |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 22 Ağustos 2024 |
| Kabul Tarihi | 29 Mayıs 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 24 Sayı: 3 |
