Öz
In this research, the section on al-ʿarūḍ science in the work called al-ʿIqd written by Ibn ʿAbd Rabbih, one of the important writers of the Andalusian period, has been examined in detail. al-ʿIqd is an encyclopedic work of great importance in terms of Arabic literature and is a valuable source in terms of both literature and linguistics with the rich knowledge it contains. In the nineteenth chapter of the work titled “Kitāb al-Jawharati's-Sāniyati fi'l-ʿArūḍi wa'l-Qawāfī”, Ibn ʿAbd Rabbih devoted extensive space to the subjects of al-ʿarūḍ science and rhyme scheme and carried out the structural analysis of Arabic poetry. The main purpose of the article is to present al-ʿarūḍ information presented in this section, to evaluate Ibn ʿAbd Rabbih’s methodology in this field, and to determine the importance of the references he made to al-Khalīl b. Aḥmad al-Farāhīdī's Kitâbu’l-‘Arûd. Khalil b. Since this work of Ahmad has not survived to the present day, the quotations in al-ʿIqd provide valuable information about this lost work. In the study, in addition to basic encyclopedic works, the manuscript copies of al-ʿIqd were examined and compared, and it was not enough to examine the printed copies of the work. In this context, internet sources such as online manuscript catalogs were also used. The data in the study were obtained with the literature review technique, which is one of the qualitative research techniques. The obtained data was tried to be processed with the material analysis method as a requirement of the literature review technique. Both legs of the material analysis - quantitative semantic technique and content analysis technique - were among the methods of the research. In order to better evaluate Ibn ʿAbd Rabbih in the study, first of all, the period and environment in which he lived were briefly discussed in terms of political, social and cultural aspects. Then, al-ʿIqd has been subjected to a deep examination in order to better understand Ibn ʿAbd Rabbih’s literary personality within the available means. In the study, after the general structure of al-ʿIqd and Ibn ʿAbd Rabbih’s literary personality are discussed, the main subject of the study, which is the section of the work related to al-ʿarūḍ science, is examined in detail. This section of al-ʿIqd consists of three main parts: “farsh” (theoretical information), “misāl” (meter examples) and “qāfiya” (rhyme theory and applications). While the farsh section covers topics such as basic concepts of al-ʿarūḍ, ziḥāf and ʿilal (metrical modifications), the misal section presents examples of poems suitable for each al-ʿarūḍ pattern. In the rhyme section, the focus is on rhyme schemes, harmony and phonetic features in the poem. The article also analyzes Ibn ʿAbd Rabbih’s methodology and attempts to examine the didactic structure of his presentation of the subject. It is seen that the author systematically addresses the subjects and presents theoretical information in a simple and understandable language. In addition, the author repeats this information in a verse format in order to facilitate memorization. It can be said that the schematic information and examples provided by the author regarding al-ʿarūḍ system are arranged in a way that will help readers understand the subject in depth. In addition, he remained loyal to al-Khalīl b. Aḥmad’s systematic approach and reinforced the information by adding istishhads (couplets presented as evidence). However, it can also be said that Ibn ʿAbd Rabbih’s method of narration has some flaws; repetitive information can bore the reader and condensing concepts into too much detail can make it difficult to comprehend the subject. In addition, the article examines the differences between the manuscript copies of al-ʿIqd. The differences in variants between the manuscripts of the work indicate that the work may have been changed by the copyists over time, and certain parts may have been added or removed. This situation reveals the necessity of creating a complete and reliable edition-critic of the work. In fact, it has been seen that even the common and famous name known as the name of the work is incorrect. As a result of the research, it has been determined that the real name of the work is not al-ʿIqd al-farīd, contrary to what is known, but only al-ʿIqd. As a result, this study analyzes the information on al-ʿarūḍ science in Ibn ʿAbd Rabbih’s work al-ʿIqd and discusses the place and importance of the work in Arabic literature. al-ʿIqd is not only an encyclopedic literary source, but also an important text that systematically examines the poetry and al-ʿarūḍ rules of the period. For this reason, it is considered to be an indispensable source, especially for researchers working in the field of structural features of Arabic poetry and al-ʿarūḍ science.
Anahtar Kelimeler
Arabic Language and Rhetoric Arabic Poem ʿIlm al-ʿArūḍ Andalus Ibn ʿAbd Rabbih.
Kaynakça
- ’Âliye, Ali. “Ahmed b. ‘Abdirabbih ve ’Ikduhu’l-Ferîd”. Câmi’atu Muhammed Haydar Biskre Mecelletü’l-’Ulûmi’l-İnsâniyye 11/19 (Haziran 2010), 295-313.
- Aryân, Muhammed Said el-’. “el-’Ikdu’l-Ferîd Ta’rîf bi’l-Kitâb ve Mesâdirihî”. Sahîfetü Dâri’l-’Ulûm el-Isdâru’s-Sânî 7/3 (Nisan 1941), 55-68.
- Bağdatlı, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-’Ârifîn Esmâu’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951.
- Büstânî, Fuad Efrâm el- (ed.). el-’Ikdu’l-ferîd ders ve müntehabât. 2 Cilt. Beyrut: Katolik Matbaası, 1927.
- Cubûrî, Kamil Selman el-. Mu’cemu’l-Udebâi Mine’l-Asri’l-Cahiliyyi Hatta Sene 2002. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
- Çiftçi, Faruk. Endülüs Arap Edebiyatı -Hilâfet Dönemi- (103 - 929 / 422 - 316). Konya: Dârul-Mirkât Yayınları, 1. Basım, 2022.
- Çiftçi, Faruk. “Urcûzeler ve İbn ‘Abdirabbih’in Tarihî Urcûzesi: Bir İslâm Tarih Yazım Türü Örneği”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (01 Aralık 2010), 1-53.
- Dabbî, Ahmed b. Yahya b. Ahmed b. ’Amîra ed-. Buğyetü’l-Mültemis fî Târîhi Ricâli Ehli’l-Endelüs. Kahire: Dâru’l-Kâtibi’l-’Arabî, 1967.
- Dabbî, Ahmed b. Yahya b. Ahmed b. ’Amîra ed-. Buğyetü’l-Mültemis fî Târîhi Ricâli Ehli’l-Endelüs. ed. İbrahim el-Ebyârî. 2 Cilt. Kahire ve Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî ve Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1989.
- Ebû Sitte, Süleyman Ahmed. “Şevâhidü’l-Halîl fî Kitâbi’l-’Arûd ve mâ li Küllin minhâ mimmâ Câe fi’l-’Ikdi’l-Ferîdi li’bni ‘Abdirabbih”. Mecelletü’d-Dirâsâti’l-Lüğaviyye 6/2 (2004), 243-308.
- Güzel, Abidin. İbn ‘Abdirabbih’in el-’Ikdu’l-Ferîd Adlı Eserinde Taziye ve Mersiye. Malatya: İnönü Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
- Hamevî, Yakut el-. Mu’cemu’l-Udebâ İrşâdü’l-Erîb ilâ Marifeti’l-Edîb. ed. İhsan Abbas. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 1993.
- Humeydî, Ebu Abdullah Muhammed b. Fütûh b. Abdullah el-. Cezvetu’l-Muktebes fî Tarihi Ulemai’l-Endelüs. ed. İbrahim el-Ebyârî. 2 Cilt. Kahire ve Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî ve Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1989.
- Humeydî, Ebu Abdullah Muhammed b. Fütûh b. Abdullah el-. Cezvetu’l-Muktebes fî Tarihi Ulemai’l-Endelüs. ed. Beşşar Avvad Maruf - Muhammed Beşşar Maruf. Tunus: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 2008.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. Bedevi Araplar Özdeyiş ve Adetleri. çev. Erkan Avşar. İstanbul: Bordo Siyah y., 2018.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikd. İstanbul: Süleymaniye Ktp., Ayasofya Klk., 4139.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikd. İstanbul: Köprülü Ktp., Fazıl Ahmed Paşa Klk., 1339.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikd. İstanbul: Süleymaniye Ktp., Süleymaniye Klk., 871, 570 vr.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikd. İstanbul: Ragıb Paşa Ktp., Ragıb Paşa Klk., 1174, 478.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Kerem el-Büstânî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu Sâdır, 1951.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Muhammed Said el-’Aryân. 9 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, 1953.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Muhammed Said el-’Aryân. 9 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, 1953.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Ahmed Emin vd. 7 Cilt. Kahire: Matba’atu Lecneti’t-Te’lîfi ve’t-Tercemeti ve’n-Neşr, 1965.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Müfid Muhammed Kamîha - Abdülmecid et-Terhînî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. Hükümdar ve Siyaset Kitabı. çev. Erkan Avşar. İstanbul: Bordo Siyah y., 2018.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. Nükteler ve Mizahi Öyküler. çev. Erkan Avşar. İstanbul: Bordo Siyah y., 2018.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. Şarlatanlar, Deliler, Cimriler ve Asalaklar. çev. Erkan Avşar. İstanbul: Bordo Siyah y., 2018.
- İbnu’l-Faradî, Abdullah b. Muhammed b. Yusuf. Tarihu Ulemai’l-Endelüs. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyyetu li’t-Telifi ve’t-Terceme, 1966.
- İbşîhî, Muhammed b. Ahmed el-. el-Müstatraf fî Külli Fennin Müstazraf. ed. Muhammed Hayr Tu’me el-Halebî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2008.
- İbşîhî, Muhammed b. Ahmed el-. el-Müstatraf fî Külli Fennin Müstazraf. 2 Cilt. Mısır: Mektebetü’l-Cumhûriyyeti’l-’Arabiyye, ts.
- Kandemir, M. Yaşar. “Emâlî”. DİA. 11/70-72. İstanbul: TDV y., 1995.
- Kâtip Çelebi, Abdullah Hacı Kalfa. Keşfu’z-Zunûn ’an Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn. 2 Cilt. Maarif Matbaası, 1941.
- Kâtip Çelebi, Abdullah Hacı Kalfa. Keşfu’z-Zunûn ’an Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn. 2 Cilt. Maarif Matbaası, 1941.
- Kılıç, Hulusi. “İbn Manzûr”. DİA. 20/171-172. İstanbul: TDV y., 1999.
- Meşhedânî, Muhammed Mevlüt Halef el-. “İbn ‘Abdirabbih ’Arûdiyyen”. Câmi’atu Bağdat Külliyyetü’l-Âdâb Mecelletü’l-Âdâb 54 (2001), 56-78.
- Mühennâ, Abdü’l-Emîr Ali - Semîr Yusuf Câbir (ed.). Ahbâru’n-Nisâ’ fi’l-’Ikdi’l-Ferîd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 3. Basım, 2005.
- Nefâdî, Ahmed Ahmed Mansûr. “İbn ‘Abdirabbih ve Kitâbuhu’l-’Ikdi’l-Ferîd”. Mecelletü Külliyyeti’l-Lüğati’l-’Arabiyye bi Asyût 10 (1990), 446-463.
- Nehşelî, Kesîr b. el-Ğarîze en-. “Tashîhu Tahrîf fi’l-’Ikdi’l-Ferîd ve Tahkîk fi’smi’ş-Şâ’ir”. Mecelletü Mecma’i’l-Lüğati’l-’Arabiyye bi Dimeşk 68/4 (Ekim 1993), 726-735.
- Ömer, Abdu’l-Hâlık vd. (ed.). Muhtâru’l-’Ikd. Mısır: Mektebetu ve Matba’atu Muhammed Ali Sabîh ve Evlâdih, 1928.
- Özdemir, Mehmet. “Endülüs”. DİA. 11/211-225. İstanbul: TDV y., 1995.
- Özdemir, Tuba. Endülüs Arap Edebiyatında İbn ‘Abdirabbih’in Yeri el-’Ikdu’l-Ferîd Örneği. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020.
- Râğıb, Ferac es-Seyyid. “Menhecu İbn ‘Abdirabbih fi’l-’Ikdi’l-Ferîd”. Mecelletü Külliyyeti’l-Lüğati’l-’Arabiyye bi’z-Zekâzik 12 (1992), 305-362.
- Selim, Muhammed İbrahim (ed.). Tabâ’i’u’n-Nisâ’ ve Mâ Câe fîhâ min ‘Acâ’ib ve Ğarâ’ib ve Ahbâr ve Esrâr. Kahire: Mektebetu’l-Kur’ân, 1985.
- Selim, Muhammed İbrahim (ed.). Te’dîbu’n-Nâşi’în bi Edebi’d-Dünyâ ve’d-Dîn. Kahire: Mektebetu’l-Kur’ân, 1985.
- Şek‘a, Mustafa Muhammed eş-. “İbn ‘Abdirabbih”. DİA. 19/281-283. İstanbul: TDV y., 1999.
- Şerefü’d-Dîn, Ömer Ahmed Hüseyin. “İbn ‘Abdirabbih ve Kitâbuhu’l-’Ikdi’l-Ferîd”. Mecelletü Külliyyeti’l-Lüğati’l-’Arabiyyeti bi Asyût 7 (1987), 213-231.
- Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Mütedârek”. DİA. 32/182-183. İstanbul: TDV y., 2006.
- Tural, Hüseyin. Arap Edebiyatında Arûz. İstanbul: Ensar y., 2011.
- Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ’. ed. Şuayb el-Arnaût - İbrahim ez-Zeybek. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983.
- Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ’. ed. Hassân Abdülmennan. 3 Cilt. Lübnan: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 2004.
- Ziriklî, Hayreddin ez-. el-A’lâm Kâmûsu Terâcim li Eşheri’r-Ricâli ve’n-Nisâi mine’l-’Arabi ve’l-Müste’ribîne ve’l-Müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-’İlmi li’l-Melâyîn, 2002.
Öz
Bu araştırmada, Endülüs döneminin önemli ediplerinden biri olan İbn Abdürabbih'in (ö. 328/940) kaleme aldığı el-‘Ikd adlı eserinin aruz ilmi ile ilgili bölümü kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. el-‘Ikd, Arap edebiyatı açısından büyük önem taşıyan ansiklopedik bir eserdir ve içerdiği zengin bilgi birikimiyle hem edebiyat hem de dilbilim açısından kıymetli bir kaynaktır. İbn Abdürabbih, eserin "Kitâbu’l-Cevherati's-Sâniyeti fi'l-‘Arûdi ve'l-Kavâfî" başlıklı on dokuzuncu bölümünde aruz ilmi ve kafiye düzeni konularına geniş yer ayırarak Arap şiirinin yapısal analizini gerçekleştirmiştir. Makalenin temel amacı, bu bölümde sunulan aruz bilgilerini ortaya koymak, İbn Abdürabbih'in bu alandaki metodolojisini değerlendirmek ve Halil b. Ahmed el-Ferâhîdî’nin Kitâbu’l-‘Arûd’una yaptığı atıfların önemini göstermektir. Halil b. Ahmed’in bu eseri günümüze ulaşmamış olduğu için, el-‘Ikd’da yer alan alıntılar, bu kayıp eser hakkında değerli bilgiler sunmaktadır. Araştırmada kaynak olarak temel ansiklopedik eserlerin yanı sıra el-‘Ikd’ın yazma nüshaları incelenerek karşılaştırılmaya çalışılmış, eserin matbu nüshalarının incelenmesiyle yetinilmemiştir. Bu bağlamda çevrimiçi yazma eser katalogları gibi internet kaynaklarından da faydalanılmıştır. Araştırmadaki veriler, nitel araştırma tekniklerinden olan literatür taraması tekniği ile elde edilmiştir. Elde edilen veriler, literatür taraması tekniğinin bir gereği olarak materyal analizi yöntemi ile işlenmeye çalışılmıştır. Materyal analizinin her iki ayağı da -nicel semantik tekniği ve muhteva analizi tekniği- araştırmanın yöntemleri arasında yer almıştır. Çalışmada İbn Abdürabbih’i daha iyi değerlendirebilmek adına öncelikle yaşadığı dönem ve çevre; siyasi, sosyal, kültürel açılardan kısaca ele alınmıştır. Daha sonra İbn Abdürabbih’in hayatı ve eserleri mercek altına alınmıştır. Bir edibin edebi kişiliğini iyi anlayabilmek için özellikle edebiyatla ilgili eserlerinin irdelenmesi elzemdir. Ancak İbn Abdürabbih’in el-‘Ikd haricindeki eserleri bilindiği kadarıyla günümüze ulaşmamıştır. Bu nedenle İbn Abdürabbih’in edebi kişiliğini eldeki imkanlar dahilinde daha iyi kavrayabilmek amacıyla el-‘Ikd derin bir incelemeye tabi tutulmuştur. Çalışmada, el-‘Ikd’ın genel yapısı ve İbn Abdürabbih’in edebi kişiliği ele alındıktan sonra çalışmanın asıl konusu olan, eserin aruz ilmi ile ilgili bölümünün detaylı bir şekilde incelenmesine geçilmiştir. el-‘Ikd’ın bu bölümü üç temel kısımdan oluşmaktadır: "ferş" (teorik bilgiler), "misal" (vezin örnekleri) ve "kafiye" (kafiye teorisi ve uygulamalar). Ferş kısmında aruzun temel kavramları, zihaf ve illetler gibi konular ele alınırken misal kısmında her aruz kalıbına uygun şiir örnekleri sunulmuştur. Kafiye kısmında ise kafiye düzenleri, uyumları ve şiirdeki fonetik özellikler üzerinde durulmuştur. Makalede aynı zamanda İbn Abdürabbih’in metodolojisi analiz edilerek konuyu sunuş biçiminin didaktik yapısı irdelenmeye çalışılmıştır. Müellifin konuları sistematik bir şekilde ele alarak kuramsal bilgileri sade ve anlaşılır bir dille sunduğu görülmektedir. Ayrıca müellif, bu bilgileri, ezberlenmesini kolaylaştırmak amacıyla, manzum bir format ile tekrar etmektedir. Müellifin aruz sistemine dair sunduğu şematik bilgiler ve örnekler, okuyucuların konuyu derinlemesine kavrayabilmesine yardımcı olacak şekilde düzenlendiği söylenebilir. Ayrıca Halil b. Ahmed’in sistematik yaklaşımına sadık kalmış, istişhadlar (delil olarak gösterilen beyitler) ekleyerek bilgileri pekiştirmiştir. Ancak İbn Abdürabbih’in anlatım yönteminin bazı kusurları olduğu da söylenebilir; tekrar eden bilgiler okuyucuyu sıkabilmekte ve kavramların çok fazla ayrıntıya girerek yoğunlaştırılması konunun kavranmasını zorlaştırabilmektedir. Bunun yanı sıra, makalede el-‘Ikd’ın yazma nüshaları arasındaki farklılıklar da incelenmiştir. Eserin yazma nüshaları arasındaki varyant farklılıkları; eserin zaman içinde müstensihler tarafından değiştirilmiş olabileceğini, belirli kısımların eklenmiş ya da çıkartılmış olabileceğini göstermektedir. Bu durum, eserin tam ve güvenilir bir edisyonunun oluşturulması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Öyle ki eserin adı olarak bilinen yaygın ve meşhur isimlendirmenin dahi hatalı olduğu görülmüştür. Araştırma sonucunda eserin gerçek adının bilinenin aksine el-‘Ikdu’l-ferîd değil yalnızca el-‘Ikd olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak bu çalışma, İbn Abdürabbih’in el-‘Ikd adlı eserinde yer alan aruz ilmi ile ilgili bilgileri analiz ederek, eserin Arap edebiyatındaki yerini ve önemini tartışmaktadır. el-‘Ikd, yalnızca ansiklopedik bir edebiyat kaynağı değil, aynı zamanda dönemin şiir ve aruz kurallarını sistematik bir şekilde inceleyen önemli bir metindir. Bu nedenle, özellikle Arap şiirinin yapısal özellikleri ve aruz ilmi alanında çalışan araştırmacılar için vazgeçilmez bir kaynak niteliğinde olduğu düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Arap Dili ve Belagati Arap Şiiri Aruz ilmi Endülüs İbn Abdürabbih
Kaynakça
- ’Âliye, Ali. “Ahmed b. ‘Abdirabbih ve ’Ikduhu’l-Ferîd”. Câmi’atu Muhammed Haydar Biskre Mecelletü’l-’Ulûmi’l-İnsâniyye 11/19 (Haziran 2010), 295-313.
- Aryân, Muhammed Said el-’. “el-’Ikdu’l-Ferîd Ta’rîf bi’l-Kitâb ve Mesâdirihî”. Sahîfetü Dâri’l-’Ulûm el-Isdâru’s-Sânî 7/3 (Nisan 1941), 55-68.
- Bağdatlı, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-’Ârifîn Esmâu’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951.
- Büstânî, Fuad Efrâm el- (ed.). el-’Ikdu’l-ferîd ders ve müntehabât. 2 Cilt. Beyrut: Katolik Matbaası, 1927.
- Cubûrî, Kamil Selman el-. Mu’cemu’l-Udebâi Mine’l-Asri’l-Cahiliyyi Hatta Sene 2002. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
- Çiftçi, Faruk. Endülüs Arap Edebiyatı -Hilâfet Dönemi- (103 - 929 / 422 - 316). Konya: Dârul-Mirkât Yayınları, 1. Basım, 2022.
- Çiftçi, Faruk. “Urcûzeler ve İbn ‘Abdirabbih’in Tarihî Urcûzesi: Bir İslâm Tarih Yazım Türü Örneği”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (01 Aralık 2010), 1-53.
- Dabbî, Ahmed b. Yahya b. Ahmed b. ’Amîra ed-. Buğyetü’l-Mültemis fî Târîhi Ricâli Ehli’l-Endelüs. Kahire: Dâru’l-Kâtibi’l-’Arabî, 1967.
- Dabbî, Ahmed b. Yahya b. Ahmed b. ’Amîra ed-. Buğyetü’l-Mültemis fî Târîhi Ricâli Ehli’l-Endelüs. ed. İbrahim el-Ebyârî. 2 Cilt. Kahire ve Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî ve Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1989.
- Ebû Sitte, Süleyman Ahmed. “Şevâhidü’l-Halîl fî Kitâbi’l-’Arûd ve mâ li Küllin minhâ mimmâ Câe fi’l-’Ikdi’l-Ferîdi li’bni ‘Abdirabbih”. Mecelletü’d-Dirâsâti’l-Lüğaviyye 6/2 (2004), 243-308.
- Güzel, Abidin. İbn ‘Abdirabbih’in el-’Ikdu’l-Ferîd Adlı Eserinde Taziye ve Mersiye. Malatya: İnönü Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
- Hamevî, Yakut el-. Mu’cemu’l-Udebâ İrşâdü’l-Erîb ilâ Marifeti’l-Edîb. ed. İhsan Abbas. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 1993.
- Humeydî, Ebu Abdullah Muhammed b. Fütûh b. Abdullah el-. Cezvetu’l-Muktebes fî Tarihi Ulemai’l-Endelüs. ed. İbrahim el-Ebyârî. 2 Cilt. Kahire ve Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî ve Dâru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1989.
- Humeydî, Ebu Abdullah Muhammed b. Fütûh b. Abdullah el-. Cezvetu’l-Muktebes fî Tarihi Ulemai’l-Endelüs. ed. Beşşar Avvad Maruf - Muhammed Beşşar Maruf. Tunus: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 2008.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. Bedevi Araplar Özdeyiş ve Adetleri. çev. Erkan Avşar. İstanbul: Bordo Siyah y., 2018.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikd. İstanbul: Süleymaniye Ktp., Ayasofya Klk., 4139.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikd. İstanbul: Köprülü Ktp., Fazıl Ahmed Paşa Klk., 1339.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikd. İstanbul: Süleymaniye Ktp., Süleymaniye Klk., 871, 570 vr.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikd. İstanbul: Ragıb Paşa Ktp., Ragıb Paşa Klk., 1174, 478.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Kerem el-Büstânî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu Sâdır, 1951.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Muhammed Said el-’Aryân. 9 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, 1953.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Muhammed Said el-’Aryân. 9 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, 1953.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Ahmed Emin vd. 7 Cilt. Kahire: Matba’atu Lecneti’t-Te’lîfi ve’t-Tercemeti ve’n-Neşr, 1965.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. el-’Ikdu’l-Ferîd. ed. Müfid Muhammed Kamîha - Abdülmecid et-Terhînî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. Hükümdar ve Siyaset Kitabı. çev. Erkan Avşar. İstanbul: Bordo Siyah y., 2018.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. Nükteler ve Mizahi Öyküler. çev. Erkan Avşar. İstanbul: Bordo Siyah y., 2018.
- İbn ‘Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed. Şarlatanlar, Deliler, Cimriler ve Asalaklar. çev. Erkan Avşar. İstanbul: Bordo Siyah y., 2018.
- İbnu’l-Faradî, Abdullah b. Muhammed b. Yusuf. Tarihu Ulemai’l-Endelüs. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyyetu li’t-Telifi ve’t-Terceme, 1966.
- İbşîhî, Muhammed b. Ahmed el-. el-Müstatraf fî Külli Fennin Müstazraf. ed. Muhammed Hayr Tu’me el-Halebî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2008.
- İbşîhî, Muhammed b. Ahmed el-. el-Müstatraf fî Külli Fennin Müstazraf. 2 Cilt. Mısır: Mektebetü’l-Cumhûriyyeti’l-’Arabiyye, ts.
- Kandemir, M. Yaşar. “Emâlî”. DİA. 11/70-72. İstanbul: TDV y., 1995.
- Kâtip Çelebi, Abdullah Hacı Kalfa. Keşfu’z-Zunûn ’an Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn. 2 Cilt. Maarif Matbaası, 1941.
- Kâtip Çelebi, Abdullah Hacı Kalfa. Keşfu’z-Zunûn ’an Esâmi’l-Kütübi ve’l-Fünûn. 2 Cilt. Maarif Matbaası, 1941.
- Kılıç, Hulusi. “İbn Manzûr”. DİA. 20/171-172. İstanbul: TDV y., 1999.
- Meşhedânî, Muhammed Mevlüt Halef el-. “İbn ‘Abdirabbih ’Arûdiyyen”. Câmi’atu Bağdat Külliyyetü’l-Âdâb Mecelletü’l-Âdâb 54 (2001), 56-78.
- Mühennâ, Abdü’l-Emîr Ali - Semîr Yusuf Câbir (ed.). Ahbâru’n-Nisâ’ fi’l-’Ikdi’l-Ferîd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 3. Basım, 2005.
- Nefâdî, Ahmed Ahmed Mansûr. “İbn ‘Abdirabbih ve Kitâbuhu’l-’Ikdi’l-Ferîd”. Mecelletü Külliyyeti’l-Lüğati’l-’Arabiyye bi Asyût 10 (1990), 446-463.
- Nehşelî, Kesîr b. el-Ğarîze en-. “Tashîhu Tahrîf fi’l-’Ikdi’l-Ferîd ve Tahkîk fi’smi’ş-Şâ’ir”. Mecelletü Mecma’i’l-Lüğati’l-’Arabiyye bi Dimeşk 68/4 (Ekim 1993), 726-735.
- Ömer, Abdu’l-Hâlık vd. (ed.). Muhtâru’l-’Ikd. Mısır: Mektebetu ve Matba’atu Muhammed Ali Sabîh ve Evlâdih, 1928.
- Özdemir, Mehmet. “Endülüs”. DİA. 11/211-225. İstanbul: TDV y., 1995.
- Özdemir, Tuba. Endülüs Arap Edebiyatında İbn ‘Abdirabbih’in Yeri el-’Ikdu’l-Ferîd Örneği. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2020.
- Râğıb, Ferac es-Seyyid. “Menhecu İbn ‘Abdirabbih fi’l-’Ikdi’l-Ferîd”. Mecelletü Külliyyeti’l-Lüğati’l-’Arabiyye bi’z-Zekâzik 12 (1992), 305-362.
- Selim, Muhammed İbrahim (ed.). Tabâ’i’u’n-Nisâ’ ve Mâ Câe fîhâ min ‘Acâ’ib ve Ğarâ’ib ve Ahbâr ve Esrâr. Kahire: Mektebetu’l-Kur’ân, 1985.
- Selim, Muhammed İbrahim (ed.). Te’dîbu’n-Nâşi’în bi Edebi’d-Dünyâ ve’d-Dîn. Kahire: Mektebetu’l-Kur’ân, 1985.
- Şek‘a, Mustafa Muhammed eş-. “İbn ‘Abdirabbih”. DİA. 19/281-283. İstanbul: TDV y., 1999.
- Şerefü’d-Dîn, Ömer Ahmed Hüseyin. “İbn ‘Abdirabbih ve Kitâbuhu’l-’Ikdi’l-Ferîd”. Mecelletü Külliyyeti’l-Lüğati’l-’Arabiyyeti bi Asyût 7 (1987), 213-231.
- Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Mütedârek”. DİA. 32/182-183. İstanbul: TDV y., 2006.
- Tural, Hüseyin. Arap Edebiyatında Arûz. İstanbul: Ensar y., 2011.
- Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ’. ed. Şuayb el-Arnaût - İbrahim ez-Zeybek. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983.
- Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ’. ed. Hassân Abdülmennan. 3 Cilt. Lübnan: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 2004.
- Ziriklî, Hayreddin ez-. el-A’lâm Kâmûsu Terâcim li Eşheri’r-Ricâli ve’n-Nisâi mine’l-’Arabi ve’l-Müste’ribîne ve’l-Müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-’İlmi li’l-Melâyîn, 2002.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Arap Dili ve Belagatı |
| Bölüm | ARAŞTIRMA MAKALELERİ |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 13 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 20 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 12 Sayı: 1 |
