Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Cilt: 22 Sayı: 86, 593 - 613, 28.06.2025
Öz
Anadolu’da yüzyıllarca İslamiyet, Hıristiyanlık ve Yahudilik dinine inananlar bir arada yaşamış ve kültürel mirasımıza ait eserler bırakmışlardır. Çok sayıda cami, kilise, sinagog, kale ve tapınak gibi kutsal mekâna ev sahipliği yapan Anadolu, bir bakıma kültürlerin buluşma noktası olmuştur. Türkiye kültür ve inanç turizmi açısından zengin bir mirasa sahiptir, Yahudilik de kültürel miras değeri olan söz konusu dinler arasındadır. Bu çalışmada, bir zamanlar günümüz Türkiye’sinin doğu bölgesinde (Diyarbakır, Çermik, Urfa, Siverek, Mardin, Nusaybin, Van, Başkale ve Gaziantep) yaşamış ve bugün İsrail’e göç etmiş olan kayda değer sayıdaki Yahudi topluluğun kültürel miras değeri taşıyan eserlerini ortaya çıkarmak, yaşadıkları yerlerde izlerini sürerek zaman içinde çok çeşitli inançları barındırmış bölgenin zengin kültürel mirasına katkı sunmak hedeflenmektedir.
Çalışmanın verileri nitel olarak, alanyazın taraması, sözlü tarih çalışması ve bölgeye yapılan antropolojik bir saha ziyareti ile elde edilmiştir. Çalışma sonucunda bölgede Yahudi kültürel mirası kapsamında kültür varlıklarının olduğu tespit edilmiş ve turizm potansiyeli yüksek olan bu mirasın değerlendirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Yahudi mirası Kültürel miras Kültür turizmi İnanç turizmi Doğu.
Kaynakça
- ALGHAZAWİ, R., Waheeb, M., Kraishan, D., (2015). Cultural heritage management adaptation in the Arab world: Review & Perspectives, Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 15(1), pp. 11-21.
- ALKUTAY, F.E. (2023). İstanbul’da Yahudi Mirası Rotası (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- BAKİ, A. (2003). Yahudilik ve Anadolu’daki Gelişmesi, (http://www.tureb.org.tr/makale_detay.asp?id=189) erişim tarihi, 20.07. 2005
- BRAUDE, B. (1982). Foundation Myths of the Millet System. içinde; B. Braude, ve B. Lewis (Editörler) Christians and Jews in the Ottoman Empire (ss. 69-89). New York: Holmes ve Meier Yayınları.
- CAN, M., (2009). Kültürel Miras ve Müzecilik, http://teftiş.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/1279, Erişim Tarihi: 10.04.2016.
- CASTEL, S. ve Miller, Mark J. (2008). Göçler Çağı Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri, Çev: Bülent Uğur&İbrahim Akbulut, London, UK: Palgrave Macmillan.
- COŞKUN, R. (2021), Kentsel Kültürel Mirasın Korunması ve Turizmle İlişkisi: Eskişehir Odunpazarı Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- ÇAKIR, N. (1999). Eski Kentsel Yerleşim Birimlerimizin Kültür Turizmimizdeki Yeri ve Önemi Safranbolu Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- DABANLI, Ö., & Şimşek, M. (2023). Ancient Witnesses Of The Silk Road: The Cultural Tourism Potential Of Historical Caravanserais in Anatolia. Scientific Culture, 9(1), 89-106.
- DEMİROĞLU, O.C. (2006). Kültürel Miras ve Turizm İlişkisi Bağlamında Prinkipo Palace (Büyükada Rum Yetimhanesi) İçin Uygulanabilir Bir Yatırım Projesi Önerisi, http://www.turizmoloji.org, Erişim Tarihi: 10.04.2016.
- GALANTE, A. (1961). Historie des Juifs de Turqııie. (Cilt.4), İstanbul: The ISIS Yayınları.
- GEERTZ, C. (2010). Kültürlerin Yorumlanması. Hakan Gür (Çev). Ankara: Dost Yayınları
- GENÇ, V. (2020). Kültürel Miras ve Turizm İlişkisi, içinde M. Gümüş S. ve E. Dilek (Editörler), Kültürel Miras ve Turizm (Disiplinlerarası Yaklaşım). Ankara: Detay Yayıncılık.
- GENİM, S. (2002). Kültür Turizmi, T.C Turizm Bakanlığı II. Turizm Şurası Bildirileri III. Cilt, ss.205-210, Ankara.
- GÜMÜŞÇÜ, O. (2018). Tarihi Coğrafya ve Kültürel Miras, Erdem Dergisi, (75): 99-120.
- GÜNDÜZ, Y. (2016). Kültürel Miras Açısından İnanç Turizmi: Türkiye Örneği (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kültürel Miras Alanlarının Yönetimi Anabilim Dalı.
- GÜVEN, V.N. (2006) Uygulamalı Halkbilimi Açısından Antalya ve Çevresi Kültür Turizmi ve Kültür Animasyonları (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- GÜVENÇ, B. (2010). İnsan ve Kültür. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
- HADDAD, N.A., Fakhoury, L.A., and Sakr, Y.M., (2021). A critical anthology of international charters, conventions & principles on documentation of cultural heritage for conservation, monitoring & management. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 21(1), pp. 291-310. DOI: 10.5281/ze-nodo.4575718.
- HALAÇ, H. H. ve Kelkit, D. M (2023). Sivas Kültür Rotası Önerisi ile Kültürel Miras Farkındalığı Kazandırılması. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cumhuriyet Özel Sayısı.
- KAYPAK, Ş. (2010). Ekolojik Turizmin Sürdürülebilirliği, Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2(2): 93-114.
- KORKA, E., (2022). The role of cultural NGOs and Greece with the silk roads network. Scientific Culture, 8(3), pp. 125-130. DOI: 10.5281/zenodo.6640276.
- KOZAK, N., KOZAK, M. A., ve KOZAK, M. (2020). Genel Turizm İlkeler-Kavramlar. Detay Yayınları.
- KROEBER, A.L. ve KLUCKHOHN C. (1952). Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions. New York: Random House Yayınları.
- KÜÇÜK, M. A. (2013). Din- Turizm İlişkisi Çerçevesinde Yahudilikte, Hıristiyanlıkta ve İslamiyette Hac Uygulamasına Genel Bakış. Dini Araştırmalar Dergisi. 16(42): 101-128.
- KÜÇÜKAHMET, L., KÜLAHOĞLU Ö., Ş., ÇALIK, T., Topses., G., Öksüzoğlu, A.F., Korkmaz, A. (2000). Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Ankara: Nobel Yayınları.
- LANDAU, J. M. (1993). Jews, Arabs, Turks: Selected Essays. Kudüs: İbrani Üniversitesi Yayınları.
- LEVY, A. (1994). The Jews of the Ottoman Empire. New Jersey, ABD: Darwin Yayıncılık.
- LEWIS, B. (1984). The Jews of Islam. Princeton: Princeton Universitesi Yayınları.
- LINTON, R. (1945). The Cultural Background of Personality. New York: D. Appleton-Century Yayıncılık.
- MADRAN, E. (2007). Taşınmaz Kültürel Mirasın Korunması İlkeler, Mevzuat, Yöntem ve Uygulamalar. İstanbul: TMMOB (Türkiye Mimarlar Odası Sürekli Gelişim Merkezi) Çizgi Basım Yayın (Ders Notları).
- MCKERCHER B. ve DU CROS, H. (2002). Cultural Tourism: The Partnership Between Tourism and Cultural Heritage. New York: Haworth Hospitality Yayıncılık.
- ORTAYLI, İ. (1994). Ottomanism and Zionism During the Second Constitutional Period 1908-1915. içinde A. Levy, The Jews of the Ottoman Empire (ss. 527-539). New Jersey ABD: Darwin Yayıncılık.
- ÖZDAMAR, M. (2011). Şanlıurfa’da Kültür Turizmi: Şanlıurfa’ya Kültür Turizmi Kapsamında Seyahat Acentaları ile Gelen Yerli Turistlerin Profilini ve Anlık Satın Alma Davranışlarını Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- SANTOS, M.G.M.P. (2003). Religious Tourism: Contributions Towards a Clarification of Concepts. içinde; C.Fernandes, F. McGettigan ve J. Edwards (Editörler), Religious Tourism and Pilgrimage (ss. 27-42). Portugal: Tourism Board of Leiria Yayınları.
- ŞAHİN, A. S., ve GÜNER, S. (2006). Kültürel Miras Koruması ve Sivil Toplum Örgütleri Arasındaki İlişki, Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu, 16-18 Kasım, İzmir.
- ŞANLI, S. (2017). An Overview of Historical Background of Unknown Eastern Jews of Turkey, Mukaddime, 8 (1), 67-82.
- ŞANLI, S. (2018b). Müslim-Gayrimüslim Münasebetleri Bağlamında Diyarbakır’da Yahudi Müslüman İlişkileri. içinde; Özcoşar,İ; Karakaş, A; Öztürk, M.; Polat, Z (Editörler) Diyarbakır: Mekân, Toplum, Ekonomi (ss. 231-245). İstanbul: Ensar Neşriyat.
- ŞANLI, S. (2018a). Türkiye’nin Doğu Yahudileri Üzerine Etnografik Bir Alan Araştırması, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Ekim 2018, 11 (2):1281-1293.
- ŞANLI, S. (2019). Jews of Turkey: Migration, Culture and Memory. New York: Routledge Yayınları
- SCHROETER, D. J. (1994). Jewish Quarters in the Arab-Islamic Cities of the Ottoman Empire. içinde; A. Levy (Editör) The Jews of the Ottoman Empire (pp. 285-301). New Jersey, USA: The Darwin Yayınları.
- SHAW, S. J. (1991). The Jews of the Ottoman Empire and Turkish Republic. Londra: Macmillan Yayınları.
- SHMUELEVITZ, A. (1984). The Jews of the Ottoman Empire in the Late Fifteenth and the Sixteenth Centuries. Leiden: E.J Brill Yayıncılık.
- SILBERG, T. (1995) Cultural Tourism And Business Opportunities For Museums And Heritage Sites. Tourism Management, (c.16), ss.361-365.
- SUMNER, W. G., ve KELLER A.G. (1927). The Science of Society, The Quarterly Journal of Economics, 43 (2).
- T.C. Kalkınma Bakanlığı (2014). Bölgesel gelişme ulusal stratejisi 2014-2023. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/03/20150324M1-1-1.pdf Erişim Tarihi: 21.06.2015
- TÜRKİYE Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı. (2023, 26 Ocak). TGA hakkında. https://tga.gov.tr/hakkinda/
- TÜRK Dil Kurumu 2005. Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- TÜRK Dil Kurumu (TDK). (Erişim: 18.01.21, https://sozluk.gov.tr)
- TYLOR, E. B. (2004). The Science of Culture. içinde; R. Jon McGee & Richard L. Warms (Editörler) An Anthropological Theory: An Introductory History (ss. 41-55). 3. Baskı, New York: McGrawHill Yayınları
- UĞUR, İ. (2012). Tarihi Kentlerin Turizm Destinasyonu Olarak Geliştirilmesi: Safranbolu Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale: Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı.
- UNESCO. (2003). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, http://www.fef.gazi.edu.tr, Erişim Tarihi: 20.02.2016.
- USTA, K.M. (2005). İnanç Turizmi Açısından İznik’in Değerlendirilmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Balıkesir
- UYGUR, S.M. ve BAYKAN, E (2007). Kültür Turizmi ve Turizmin Kültürel Varlıklar Üzerindeki Etkileri, Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2): 30-49.
- WANG, S., FU, Y., CECİL, A. ve AVGOUSTİS, S. H. (2006). Residents’ Perceptions of Cultural Tourism and Quality of Life-A Longitudinal Aapproach, Tourism Today. 2006 (2): 47-61.
- YÜKSEL, F.A. (2019). İzmir İlinin İnanç Turizmi Potansiyeli ve Değerlendirilmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Toplam 56 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Turizm Sosyolojisi |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 16 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 11 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 22 Sayı: 86 |
