ON THE WORD “FATHER” FROM PAST TO PRESENT AND THE FORM, MEANING AND CONCEPTUAL DIMENSIONS OF THE WORD
Öz
In children’s language, the word baba is said to be derived from the onomatopoeia “ba-ba” and the word “person with a thick voice” baby. However, when examined from past to present, it has been determined that the word baba has been used not only as an onomatopoeia in the form of baba but also in many different forms and meanings. Therefore, in this study, the forms and how many different forms the word baba has had from past to present have been examined and the words used in the meaning of baba from past to present and the meanings they carry have been expressed. It has been explained with which other words the word has been expressed in the past and examples from the texts in which these words are used have been given. At the same time, the words used instead of the word baba in different languages and Anatolian dialects today have been shown. Then, the form, meaning and conceptual area of the word baba have been emphasized and the proverbs, idioms, compound words established with the word baba in Turkish of Turkey and their meanings have been given and their meanings other than their basic meaning have been expressed.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Atalay, Besim (1939-1940). Divanû Lûgat’it-Türk Tercümesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Caferoğlu, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Clauson, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre -Thirteenth Century Turkish, Oxford.
- Çetin, İsmet (2007). Türk Kültüründe Bab (Baba)/ Ata Geleneği, Millî Folklor, Yıl 19, Sayı 76.
- Çotuksöken, Yusuf (2004). Türkçe Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
- Derleme Sözlüğü I -XII (1963-1982). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ergin, Muharrem (1989). Dede Korkut Kitabı I, Giriş-Metin-Faksimile, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gulusoy, İlkin – DAĞLI, Hacı (2018). Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi Ağızlarında “Baba” ve “Oğul” Sözcüklerinin Fonetik Varyantları Üzerine, Volume 13/5, p. 187-204, ISSN: 1308-2140.
- Gülensoy, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Güzel, Abdurrahman – SEFEROĞLU, Şükrü Kaya (1988). Türk Kültüründe Babalar, Erol Güngör İçin, Ankara, s. 51-77. İslam Ansiklopedisi, IV, 365-366.
- Kafesoğlu, İbrahim (1995). Türk Milli Kültürü, 13. Baskı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Köprülü, Fuat (2005). Anadolu’da İslamiyet, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ögel, Bahaeddin (1988). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
- Özçelik, Sadettin (2016). Dede Korkut -Dresden nüshası- giriş, notlar (1. cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Özçelik, Sadettin (2016). Dede Korkut -Dresden nüshası- metin, dizin (2. cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Sŏng Lı, Yong (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 15, İstanbul: Simurg Kitapçılık ve Yayımcılık Limited Şirketi (Yay. Mehmet ÖLMEZ).
- Tarama Sözlüğü I- VIII (1963-1977). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tekin, Talat (1998). Orhon Yazıtları Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk, İstanbul: Simurg Yayınevi.
- Tuna Turhan, Sibel (2018). Türklerde Milli Değerlerden Birisi: Ana-Baba Sevgisi. Uluslararası Folklor Akademi Dergisi, 137-148.
- Türkçe Sözlük (2019). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türkische Turfan-Texte 1-X. (1929-1959).
- Yavuz, Serdar (2013). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2.
- https://lugatim.com/s/baba
- https://sozluk.gov.tr/
- https://www.nisanyansozluk.com
Öz
Çocuk dilinde baba kelimesi, “ba-ba” ses yansımasından ve “kalın sesli kişi” bebek sözünden türetildiği ifade edilmektedir. Fakat geçmişten günümüze incelendiğinde baba kelimesi, sadece baba biçiminde yansıma bir sözcük olarak değil çok çeşitli biçimlerde ve farklı anlamlarda da kullanıldığı tespit edilmiştir. Bundan dolayı bu çalışmada da baba sözcüğünün geçmişten günümüze kadar hangi biçimlerde kaç farklı şekilde olduğu incelenmiş ve geçmişten günümüze baba anlamında kullanılan kelimeler ve taşıdıkları anlamlar ifade edilmiştir. Sözcüğün geçmişte başka hangi kelimelerle ifade edildiği açıklanmış ve bu kelimelerin geçtiği metinlerden örnekler verilmiştir. Aynı zamanda günümüzde farklı dillerde ve Anadolu ağızlarında baba kelimesi yerine kullanılan kelimeler de gösterilmiştir. Daha sonra baba sözcüğünün biçim, anlam ve kavram alanı üzerinde durulmuş ve Türkiye Türkçesinde baba kelimesi ile kurulmuş atasözleri, deyimler, birleşik kelimeler ve bunların anlamları verilerek bunların temel anlamı dışındaki anlamları da ifade edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Atalay, Besim (1939-1940). Divanû Lûgat’it-Türk Tercümesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Caferoğlu, Ahmet (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Clauson, Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre -Thirteenth Century Turkish, Oxford.
- Çetin, İsmet (2007). Türk Kültüründe Bab (Baba)/ Ata Geleneği, Millî Folklor, Yıl 19, Sayı 76.
- Çotuksöken, Yusuf (2004). Türkçe Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
- Derleme Sözlüğü I -XII (1963-1982). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ergin, Muharrem (1989). Dede Korkut Kitabı I, Giriş-Metin-Faksimile, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gulusoy, İlkin – DAĞLI, Hacı (2018). Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi Ağızlarında “Baba” ve “Oğul” Sözcüklerinin Fonetik Varyantları Üzerine, Volume 13/5, p. 187-204, ISSN: 1308-2140.
- Gülensoy, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Güzel, Abdurrahman – SEFEROĞLU, Şükrü Kaya (1988). Türk Kültüründe Babalar, Erol Güngör İçin, Ankara, s. 51-77. İslam Ansiklopedisi, IV, 365-366.
- Kafesoğlu, İbrahim (1995). Türk Milli Kültürü, 13. Baskı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Köprülü, Fuat (2005). Anadolu’da İslamiyet, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Ögel, Bahaeddin (1988). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
- Özçelik, Sadettin (2016). Dede Korkut -Dresden nüshası- giriş, notlar (1. cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Özçelik, Sadettin (2016). Dede Korkut -Dresden nüshası- metin, dizin (2. cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Sŏng Lı, Yong (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 15, İstanbul: Simurg Kitapçılık ve Yayımcılık Limited Şirketi (Yay. Mehmet ÖLMEZ).
- Tarama Sözlüğü I- VIII (1963-1977). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Tekin, Talat (1998). Orhon Yazıtları Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk, İstanbul: Simurg Yayınevi.
- Tuna Turhan, Sibel (2018). Türklerde Milli Değerlerden Birisi: Ana-Baba Sevgisi. Uluslararası Folklor Akademi Dergisi, 137-148.
- Türkçe Sözlük (2019). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Türkische Turfan-Texte 1-X. (1929-1959).
- Yavuz, Serdar (2013). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2.
- https://lugatim.com/s/baba
- https://sozluk.gov.tr/
- https://www.nisanyansozluk.com
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yeni Türk Dili (Eski Anadolu, Osmanlı, Türkiye Türkçesi), Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 7 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 11 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 6 Sayı: 11 |
