Bilim Felsefesi-Bilim ve Bilgi Sosyolojisi İlişkisi Bağlamında Bilgi Sosyolojisinin Felsefi Temelleri
Öz
Bilimin işleyişine ve açıklamasına dair 1940-50’ler ve 1960-70’lerde olmak üzere felsefeciler ve sosyologlar tarafından iki farklı açıklama getirilmişti. 1940-50’ler boyunca bilimin işleyişine dair felsefî açıklamalar mantıksal ampiristlere, sosyolojik açıklamalar ise Robert K. Merton’a aitti. Her iki disiplinin de bilimin işleyişine dair paylaştığı kaygılar ve çözümler ortaktı. Buna göre bu iki disiplin bir taraftan bilimin felsefe, teoloji, estetik gibi diğer disiplinlerden keskin bir şekilde ayrılması gerektiğini düşünüyor, diğer taraftan ise bilimdeki fikir birliğinin nasıl sağlandığına dair kendilerince çözüm yolları bulmuşlardı. Felsefeciler bilim insanlarınca ortak olarak paylaşılan “bilimsel yöntem”in, sosyologlarsa yine bilim insanlarınca ortak olarak paylaşılan “bilimsel norm”ların bilimdeki fikir birliğini açıklayabildiklerini düşünmüşlerdi. 1960-70’lerde ise bilimin açıklamasına ve işleyişine ilişkin dönüşümler meydana gelmiş, önceki dönemde bilimin açıklanmasında ve işleyişinde parantez içine alınması gereken toplumsal unsurlar bilime dahil edilmişti. Dahası bu dönemin sosyologları kendi alanlarını felsefi sorunlarla çerçevelemiş olup, temelde onların önde gelen kaygıları ise felsefi ve epistemolojikti. Geleneksel felsefenin zeminini oluşturan tarafsızlık, hakikat, kesinlik gibi temel ilkeler son dönem sosyologları tarafından eleştirilmeye başlanmış, bunların yerine felsefî görelilik anlayışını temel almışlardı. Bu makalede bilimin işleyişine dair farklı zamanlarda iki farklı disiplin tarafından yapılmış olan açıklamaların temelde felsefi gündemle çerçevelenmiş olduğu iddia edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Bilim sosyolojisi bilgi sosyolojisi bilim felsefesi hakikat görelilik.
Kaynakça
- Anlı, Ömer F. (2011). Sosyal Bir Fenomen Olarak Bilimsel Bilgi -Bilim Sosyolojisinden Bilimsel Bilginin Sosyolojisine. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi) 12, 53-78.
- Barnes, Barry. (1982). T. S. Kuhn and Social Science. London: Macmillan.
- Barnes, B. and Bloor, D. (1982). “Relativism, Rationalism and the Sociology of Knowledge”. Rationality and Relativism. in M. Hollis and S. Lukes, eds. Oxford: Blackwell.
- Bloor, D. (1991). Knowledge and Social Imagery. Chicago: University of Chicago Press.
- Bloor, D. (1983). Wittgenstein: A Social Theory of Knowledge. New York: Columbia University Press.
- Campbell, N.R. (1952). What is Science?. New York: Dover.
- Cetina, Karin Knorr. (1991). “Merton’s Sociology of Science: The First and the Last Sociology of Science”. American Sociological Association Stable (20) 4, 522-526.
- Collins, H. M. (1992). Changing Order. Chicago: University of Chicago Press.
- Friedman, Micheal. (1998). “On the Sociology of Scientific Knowledge and its Philosophical Agenda”. Stud. Hist. Phil. Sci. (29) 2, 239-271.
- Galileo, G. (1953). A Dialogue Corcerning the Two Chief World Systems. ed. Santillana, G. De. Chicago: University of Chicago Press.
- Laudan, Larry. (1982). “Two Puzzles about Science: Reflections on Some Crises in the Philosophy and Sociology of Science”. Springer (20), 253-268.
- Laudan, Larry. (1982). “Collins’ Blend of Relativism and Empiricism”. Social Studies of Science (XII).
- Law, John. (1975). “Is epistemology redundant? A sociological view”. Philosophy of the Social Sciences (5), 317-337.
- Medawar, (1969). P. The Art of Soluble. Harmondsworth: Penguin.
- Merton, Robert. (1973). “The Normative structure of Science”. The Sociology of Science. Chicago: University of Chicago Press.
- Merton, Robert K. (1957). “Science and Democratic Social Structure”. Social Theory and Social Structure, New York: Free Press.
- Mulkay, Michael. (2023). Bilim ve Bilgi Sosyolojisi, Çev. Abdulkadir Öncel, Ebru Açık Turguter Ankara: Fol Kitapevi.
- Parsons, T. (1949). The Structure of Social Action. New York: Free Press.
- Reichenbach, Hans. (2019). Bilimsel Felsefenin Doğuşu, çev. Cemal Yıldırım. Ankara: Fol Yayınevi.
- Riesch, Hauke. (2014). “Philosophy, history and sociology of science: Interdisciplinary relations and complex social identities”. Studies in History and Philosophy of Science (48), 30-37.
- Shapin, Steven. (1991a). ““The mind is its own place”; science and solitude in seventeenth-century England”. Science Context (4),191-218.
- Shapin, Steven. (1991b). ““A scholar and a gentleman”: the problematic identity of the scientific practitioner in early modern England”. History of Science (29), 279-327.
- Shapin, Steven. (1992). “Discipline and bounding: the history and sociology of science as seen through the externalism-internalism debate”. History of Science (30), 333-369.
- Wittgenstein, L. (1953). Philosophical Investigations. ed. G. E. M. Anscombe. Oxford: Blackwell.
- Wittgenstein, L. (1922). Tractatus Logico-Philosophicus. trans. C. K. Ogden. London: Routledge.
- Ziman, John. (1968). Public Knowledge. Cambridge University Press.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Bilim Felsefesi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 8 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 26 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 1 |