Araştırma Makalesi
Yıl 2025,
Cilt: 22 Sayı: 1, 216 - 232, 30.04.2025
Öz
Güvenilir şahsiyeti ve çeşitli ilimlere vukûfiyeti ile tanınmış bir âlim olan İbn Şihâb ez-Zührî (öl. 124/742) özellikle hadis ilmine hizmetleri noktasında önemli ve değerli bir konuma sahip olmuştur. Hâfız bir muhaddis olarak ta‘dîl edilen Zührî’nin ilme düşkün bir kişi olduğu aşikârdır. O, ilme olan merakı ve düşkünlüğü ile gerek hadis kitâbetinde ve tedvîninde gerekse isnad faaliyetlerinde ismini İslâm tarihine yazdırmıştır. Bilhassa Şam bölgesinde tedvîn ve isnad çalışmalarının öncülüğünü yapan bir âlim olarak tanınmıştır. Hayatının ikinci devresi olan Şam’da Emevî iktidarıyla kurmuş olduğu seviyeli bir ulemâ ve ümerâ ilişkisine rağmen bu durum bazı çevrelerce tenkid edilmiştir. Bu çalışmada Zührî’nin hangi mevzularda niçin tenkid edildiği irdelenmeye çalışılmış ve varsa bu eleştirilere karşı verilen cevaplara yer verilmiştir. İki bölüm olarak ele alınan bu çalışmada verilen bilgiler delilleriyle desteklenmeye, ilgili rivayetler asıl kaynağından nakledilerek aklî ve tarihî gerçeklikler çerçevesinde tenkid yöntemiyle hakikatler ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahatlı, E. (2013). “Yahyâ b. Saîd el-Kattân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 43, ss. 262), TDV Yayınları.
- Ahmed b. Hanbel, E. A. A. b. M. b. H. (t.y.). el-Müsned. (1-6). Müessesetü Kurtuba.
- Aʿzamî, M. M. (1400/1980). Dirâsât fi’l-hadîsi’n-nebevî. Mektebü’l-İslâm.
- Aʿzamî, M. M. (1993). İlk Devir Hadis Edebiyatı. Terc. Hulusi Yavuz. İz Yayıncılık.
- Aʿzamî, M. M. (1998). Hadis Metodolojisi ve Edebiyatı. Terc. Recep Çetintaş. Usûl Yayınları.
- Bağdâdî, H. (1949). Takyîdü’l-ilm. Thk. Yûsuf el-Iş. Dâru İhyai’s-Sünneti’n-Nebeviyye.
- Bağdâdî, H. (1425/2004). Târîḫu Baġdâd ev Medîneti’s-selâm. (1-24). Thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ. Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye.
- Bağdâdî, H. (1433/2012). el-Kifâye fî ʿilmi’r-rivâye. Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye.
- Beyhakī, A. b. H. (1424/2003). es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye.
- Bozkurt, Nebi. (2004). “Mescid-i Aksâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 29, ss. 268-271), TDV Yayınları.
- Canan, İ. (1998). Hadis Usûlü ve Hadis Tarihi. Akçağ Yayınları.
- Dârekutnî, E. H. (1424/2004). es-Sünen. (1- 5). Thk. Şuayb el-Arnaût. Müessseetü’r-Risâle.
- Dûrî, A. (2002). İbn Şihâb ez-Zührî ve İslâm Tarih Yazıcılığının Başlamasındaki Rolü. Çev. Casim Avcı. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6, 57-77.
- Ebu Gudde, A. (1997). Mevzû Hadisler. İnsan Yayınları.
- Ebu Zehv, M. (1404/1984). el-Hadis vel-Muhaddisun. Dâru’l-Kütübü’l-Arabî.
- Futsî, A. F. (2017). “İbn Şihâb ez-Zührî ve Sahih-i Buhârî’de yer alan Enes b. Mâlik Rivayetleri”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 3/2, 95-112.
- Goldziher, I. (2019). İslâm Kültürü Araştırmaları. (1-2). Çev. M. Sait Hatiboğlu. Otto Yayınları.
- Hanbelî, E. B. İ. N. (1993). Şerhu’l-kevkebi’l-munîr. (1-4). Thk. Muhammed ez-Zuhaylî - Nezîh Hammâd. Mektebetü'l-Ubeykan. 2/574.
- Horovitz, J. (2002). İslâm Tarihçiliğinin Doğuşu-İlk Siyer/Megāzî eserleri ve Müellifleri-. Trc. Ramazan Altınay&Ramazan Özmen. Ankara Okulu Yayınları.
- İbn Asâkir, E. K. A. b. H. (1418/1997). Târîḫu medîneti Dımaşḳ. (1-80).Nşr. Muhibbüddin Ebû Saîd Ömer b. Garâme el-Amrevî. Dâru’l-Fikir.
- İbn Ebû Hâtim er-Râzî, (1372/1953). E. M. A. b. M. Kitabu’l-Cerḥ ve’t-taʿdîl. (1-9). Nşr. Abdurrahman Yahyâ el- Muallimî. Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye.
- İbn Hacer, A. b. A. A. (1413/1993). Tehzîbü’t-Tehzîb. (1-6). Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
- İbn Hallikân, E. A. Ş. A. b. M. (1971). Vefeyâtü’l-a‘yân. (1-7). Dâru Sadr.
- İbn Hibbân, E. H. M. (1395/1975). es̱-S̱iḳāt . (1-9). Dâru’l-Fikir.
- İbn Manzûr, E. F. (1414/1993). Lisânül-Arab. (1-15). Dâru Sadr.
- İbn Saʿd, E. A. M. (1421/2001). eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ. (1-11). Nşr. Ali Muhammed Ömer. Mektebetü’l- Hanci.
- İbnü’l-Esîr, M. (1972). el-Câmiʿü’l-uṣûl fi eḥâdîs̱i’r-Resûl. (1-11). Thk. Abdülkādir el-Arnaût. Mektebetü’l- Hulvânî.
- İmam Mâlik, E. A. M. B. E. (1413/1991). el-Muvaṭṭaʾ. (1-3). Dâru’l-Kalem.
- İsfahânî, E. N. A. b. A. (1416/1996). Ḥilyetü’l-evliyâʾ ve ṭabaḳātü’l-aṣfiyâ. Mektebetü’l-Hanci.
- Koçyiğit, T. (1973). İbn Şihâb ez-Zührî. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 57, 51-84.
- Koçyiğit, T. (1967). Goldziher’in Hadisle İlgili Görüşlerinin Tahlil ve Tenkiti. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, 43-55.
- Köktaş, Y. - Gümüş, F. (2019). Mürsel Hadis Kavramının Gelişiminde İbnü’s-Salâh’ın Rolü. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16, 242-263.
- Müslim, b. H. (1419/1998). Ṣaḥîḥ-i Müslim. Beytü’l-efkârid-devliyye.
- Nevevî, E. Z. (1972). el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Muslim b. Haccâc. (1-18). Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
- Nîsâbûrî, H. (1397/1977). Maʿrifetü ulûmi’l-hadîs. Nşr. Seyyid Muazzam Hüseyin. Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye.
- Nesâî, E. A. (1421/2001). es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Abdülmenam Hasan. Müessesetü’r-Risale.
- Öz, Ş. (2006). İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri. [Basılmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
- Özkan, H. (2013). “Zührî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 44, ss. 544-549), TDV Yayınları.
- Polat, S. (1981). Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri. Kur’ân ve Hadis İlimleri Kürsüsü, [Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
- Sezgin, M. Fuad. (2000). Buhârî’nin Kaynakları. Kitâbiyât.
- Sıbâî, M. (1981). İslâm Hukukunda Sünnet. Çev. Edip Günenç. EVS Yayıncılık.
- Şâfiî, M. b. İ. (1996). er-Risâle. Çev. Abdülkadir Şener-İbrahim Çalışkan. TDV Yayınları.
- Şehrezûrî, E. A. T. O. (1986). Ulûmu’l-hadîs. Thk. Nureddin Itr. Dâru’l-Fikril-Muâsır.
- Tirmizî, M. b. İ. (1395/1975). es-Sünen. (1-5). Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Şirketü Mektebe.
- Tirmizî, M. b. İ. (1992). Kitâbü’l-İlel. Nşr. İbrâhim Atve İvaz. Çağrı Yayınları.
- Turan, M. (2022). Hanefî ve Malikî Usûl Âlimlerinin Mürsel Hadis Yaklaşımı, Tokat İlmiyat Dergisi 10/2, 431-450.
- Tüzün, İ. (2022). İbn Şihâb ez-Zührî: Hayatı, Hadis İlmine katkıları ve Rivayetleri, Nobel Yayınları.
- Yaʿḳūbî, E. A. A. b. E. (1883). Târîḫu’l-Yaʿḳūbî. (1-2). Nşr. M.T. Hautsma.
- Yıldız, H. D. (1988). “Abdullah b. Zübeyr b. Avvâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 1, ss. 145-146),TDV Yayınları.
- Zebîdî, A.b.A. (1982). Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi. (1-12). Trc. Ahmed Naim. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
- Zehebî, M. b. A. (1401-1405/1981-1985). Siyeru aʿlâmü’n-nübelâʾ. (1-25). Nşr. Şuayb el-Arnaût. Müessseetü’r-Risâle. Zehebî, M. b. A. (1408/1988). Târîḫu’l-İslâm. (1-53). Nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye.
- Zehebî, M. b. A. (1419/1998). Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ. (1-5). Nşr. Muhammed Ali Beydan. Dâru’l-Kütübü’l-ʿİlmiyye.
- Zührî, İ. Ş. (2016). el-Megāzî. Nşr. Süheyl Zekkar. Çev. Mehmet Nur Akdoğan. Ankara Okulu Yayınları.
Toplam 53 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Çevre ve Kültür |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 29 Nisan 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 26 Ağustos 2024 |
| Kabul Tarihi | 24 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 22 Sayı: 1 |
KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi ULAKBİM-TR Dizin tarafından dizinlenen hakemli ve bilimsel bir dergidir.