Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

A Community in Kahramanmaras in the Middle Ages: Demographic Structure of Minnetpınarı Community

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 1, 503 - 522, 30.04.2025

Serpil Özdemir Özbey

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1593674

Öz

Palaeodemography is the branch of science that studies statistical issues such as births, deaths, population size of communities that have lived and disappeared from the first humanisation process to the present day. It aims to determine the numerical increase and decrease of the human population over time, the change in the length of life and the internal-external population movements by reconstructing the demographic values of individuals of ancient human communities obtained from paleoanthropological and archaeological excavations. Turkey, which has been a place of settlement for various communities since ancient times, has an extremely important place in the scientific world in terms of palaeodemographic studies. One of these settlements is the Minnetpınarı community, which is the subject of this study. This community, which is dated to the Middle Age and consists of 86 individuals; 8 infants (9.3%), 7 children (8.13%), 25 females (29.06%), 41 males (47.6%) and 5 individuals of unknown sex (5.81%). The mean age of the individuals was 31.87 years for adults, 36.63 years for females and 34.58 years for males. In this community, infant and child deaths were attributed to inadequate maternal care during breastfeeding, adverse health conditions and malnutrition; deaths in adults were attributed to joint disorders due to daily physical activity. Deaths in women, especially in the young and middle-aged groups, suggest that they may have been caused by the risks of childbirth. The aim of this article is to present in detail the demographic structure of the Minnetpınarı community in the light of palaeodemographic calculations. It also attempts to provide information on the studies carried out by different researchers on different topics and to reconstruct the social structure of the Minnetpınarı people by evaluating all these data together.

Anahtar Kelimeler

Paleodemography Minnetpınarı Medieval Period Life Table Death Rate.

Kaynakça

  • Acar, A. (2020). Hasankeyf İnsanlarının Paleodemografik Analizi. Mukaddime, 2020, 11(2):485-508. https://doi.org/10.19059/mukaddime.778721.
  • Acsadi, G.Y., Nemeskery, J. (1970). History of Human Life Span and Mortality. Academic Kiádo Budapest.
  • Angel, J.L. (1971). Early Neolithic Skeletons from Çatal Höyük Demography and Pathology. Anatolian Studies, 21:77-98. https://doi.org/10.2307/3642632.
  • Angel, J. L. (1975). Paleoecology, Paleodemography and Health, In: Population, Ecology and Social Evolution, 167-190, Steven Polgar, ed. Mouton, The Hague Aldine, Chicago, Part of World Anthropology, ed. Sol Tax. https://doi.org/10.1515/9783110815603.167.
  • Aufderheide, A.C., Rodriguez-Martin, C. (1998). The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology. Cambridge University.
  • Bass, W. M. (1995). Human Osteology: A Laboratory and Field Manual. Missouri Archaeological Society, Columbia.
  • Brothwell, D.R. (1981). Digging up Bones, 3. Baskı, London: Oxford University Press.
  • Chamberlain, A. T. (2006). Demography in Archaeology. Cambridge University Press.
  • Çırak, M. T. (2010). Minnetpınarı Orta Çağ Toplumunda Eser Element Analiziyle Paleodiyetin Belirlenmesi, Ankara Üniversitesi.
  • Duyar, İ. (1990). 10 yaş Grubu Çocuklarının Antropometrik Ölçülerinde Eşeysel ve Sosyoekonomik Konumuna Göre Görülen Farklılıklar. Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, 34:69-79.
  • Erdal, Y.S. ve Büyükkarakaya, A.M. (2003). Şaşal/İzmir İskelet Topluluğunun Paleopatolojik ve Demografik Analizi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 18 : 1-14.
  • Erdal, Ö. D. (2009). Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Geç Bizans ve Yakınçağ İnsanlarının Yaşam Biçimleri. Adalya, 361-389.
  • Gordon, K.D. (1982). A Study of Microwear on Chimpanzee Molars – Implications for Dental Microwear Analysis. American Journal of Physical Anthropology, 59 (2):195–215. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330590208.
  • Görgülü, M. (2009). Bizanslıların Adli Paleodemografisi. İstanbul Üniversitesi, Basılmamış Doktora Tezi, Adli Tıp Enstitüsü, Tıp Bilimleri Anabilim Dalı.
  • Gözlük, P. (2005). Karagündüz Toplumunun Paleodemografik Açıdan İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Antropoloji Dergisi, 20:75-104. https://doi.org/10.1501/antro_0000000221.
  • Grine, F. (1981). Trophic Differences Between ‘Gracile’ and ‘Robust’ Australopithecines: A Scanning Electron Microscope Analysis of Occlusal Events. South African Journal of Science, 77: 203-230. https://hdl.handle.net/10520/AJA00382353_1525.
  • Güleç, E. (1986). Van Dilkaya İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelemesi. IV. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 369-380. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/04_arastirma.pdf.
  • Güleç, E. (1987). Topaklı Populasyonunun Demografik ve Paleoantropoloji Analizi. V. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 347-357.
  • Güleç, E. (1989). Panaztepe İskeletlerinin Paleoantropolojik ve Paleopatoloji İncelenmesi. Türk Arkeoloji Dergisi, XXVIII: 73-95.
  • Hillson, S. (1998). Dental Anthropology, New York: Cambridge University Press.
  • Kaur H., Jit, I. (1990). Age Estimation from Cortical Index of the Human Clavicle in Northwest Indians. American Journal of Physical Anthropology, 83: 297-305. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330830304.
  • Koca Özer, B., Gültekin, T., Özer, İ., Sağır, M., Güleç, E. (2008). Longevity in ancient Anatolia and Turkish populations from Neolithic to present. E. B. Bodzsar ve C. Susanne (Ed.) içinde, Ageing related problems in past and present populations (s. 45-58). Plantin Publ. & Press Ltd.
  • Koruyucu, M. (2012). Köşk Höyük Orta Çağ İnsanlarının Antropolojik Analizi. Hacettepe Üniversitesi.
  • Larsen, C. S. (1997). Bioarchaeology, Interpreting Behavior from the Human Skeleton, Cambridge. Cambridge University Press.
  • Maas, M.C. (1991). Enamel Structure and Microwear : An Experimental Study of The Response of Enamel to Shearing Forces. American Journal of Physical Anthropology, 85 : 31-50. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330850106.
  • Namboodiri, K., Suchindran, C. M. (1987). Life Table Techniques and Their Applications. Academic Press, İNC.
  • Olivier, G. (1969). Practical Anthropology. Charles C. Thomas Publisher, Springfield, Illionis.
  • Özbek M. (1985). Değirmentepe Eski İnsan Topluluklarının Demografik ve Antropolojik Açıdan Analizi. I. Arkeometri Sonuçları Toplantısı: 107–130.
  • Özbek M. (1991). İznik Açıkhava Tiyatrosu’ndaki Kilisede Bulunan Bebek İskeletleri. Belleten. (213):315–331.
  • Özdemir, S. (2008). Minnetpınarı İskeletlerinin Paleopatolojik Açıdan Analizi. Ankara Üniversitesi.
  • Özdemir, S., Yavuz, A. Y., Sevim Erol, A. (2013). The relationship between microwear on human teeth and nutrition: Samples from ancient Anatolian societies. Natural Science, 5(4):449- 457. . https://doi.org/10.4236/ns.2013.54058.
  • Sevim, A. (1993). Elâzığ/Tepecik Orta Çağ İskeletlerinin Paleodemografik Açıdan Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi.
  • Sevim, A., Pehlevan, C, Açıkkol, A., Yılmaz, H., Güleç, E. (2002). Karagündüz Erken Demir Çağı İskeletleri. 17. Arkeometri Sonuçları Toplantısı: 37-49.
  • Sevim, A., Gözlük, G., Yiğit, A., Özdemir, S., Durgunlu, Ö. (2006). Güllüdere İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. 22. Arkeometri Sonuçları Toplantısı: 141–160.
  • Sevim Erol, A., Özdemir, S. (2010). Anadolu’da Eski Dönemlerde Yaşamış Olan Toplumların Demografik Yapısı. XV Türk Tarih Kongresi, Eski Anadolu Uygarlıkları, Türk Tarih Kurumu Kongre Kitabı, Editör, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara:.13-41.
  • Szilvassy, J., Kritscher, H. (1990). Estimation of Chronological Age in Man Based on the Spongy Structure of Long Bones. Anthropol Anz., 48 (3): 289-298.
  • Teaford, M.F., Larsen, C.S., Pastor, R.F., Noble, V. (2001). Pits and Scrates Microscopic Evidence of tooth use and masticatory in La Florida. Bioarchaeology of spanish Florida: The Impact of Colonialism University Press of Florida.
  • Tekinalp V. M. (2005). Minnetpınarı ‘Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Proje Dökümanları. Gazi Üniversitesi Arkeoloji Çevre Değerleri Araştırma Merkezi, Ankara.
  • Ubelaker, D.H. (1978). Human Skeletal Remains: Excavation, Analysis, Interpretation. Chicago: Smithsonian Institution, Aldire Publishering Company.
  • Üner, S. (1972). Nüfus Bilim Sözlüğü. Hacettepe Üniversitesi Yayınları D-17, Ankara.
  • Yaşar, Z. F. (2007). Adli Dental Antropoloji: Dental Antropoloji Açısından Minnetpınarı ve Güllüdere Toplumlarının Dişlerinin Karşılaştırmalı Analizi. Ankara Üniversitesi. Yiğit, A., Gözlük Kırmızıoğlu, P., Durgunlu, Ö., Özdemir, S., Sevim Erol, A. (2008). Kahramanmaraş/Minnetpınarı İskeletlerinin Paleantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 23: 91-110.
  • White, D.T. (1991). Human Osteology. U.S.A: Academic Press.
  • Workshop of European Anthropologist. (1980). Recommandations for Age and Sex Diagnoses of Skeletons. Journal of Human Evolution, 9 (7): 518– 549. https://doi.org/10.1016/0047-2484(80)90061-5.

Orta Çağ’da Kahramanmaraş’ta Bir Toplum: Minnetpınarı Toplumunun Demografik Yapısı

Yıl 2025, Cilt: 22 Sayı: 1, 503 - 522, 30.04.2025

Serpil Özdemir Özbey

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1593674

Öz

Paleodemografi, insanın ilk insanlaşma sürecinden günümüze gelinceye kadar yaşayıp yok olmuş toplumların doğum, ölüm, populasyon büyüklüğü gibi istatistiki konularını araştıran bilim dalıdır. Paleoantropolojik ve arkeolojik kazılardan elde edilen eski insan topluluklarına ait bireylerin nüfus değerlerinin yeniden ortaya konulması ile insan nüfusunun zamanla gösterdiği sayısal artış ve azalışın, yaşam uzunluklarındaki değişimin ve iç-dış nüfus hareketliliklerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Eski dönemlerden beri çeşitli toplulukların iskân yeri olan ülkemiz, paleodemografik araştırmalar açısından bilim dünyasında son derece önemli bir yere sahiptir. Bu yerleşim yerlerinden biri de çalışma konumuzu oluşturan Minnetpınarı toplumudur. Orta Çağ’a tarihlendirilen ve 86 bireyden oluşan bu toplumunu; 8 bebek (% 9.3), 7 çocuk (%8,13), 25 kadın (%29,06), 41 erkek (%47,6) ve 5 cinsiyet belirlenemeyen (%5,81) birey oluşturmaktadır. Bireylerin yaş ortalamaları genel olarak erişkinlerde 31.87, kadınlarda 36.63, erkeklerde 34.58 yıl olarak saptanmıştır. Bu toplulukta bebek ve çocuk ölümleri emzirme çağında annenin yetersiz bakımına, elverişsiz sağlık koşulları ile düzensiz ve kötü beslenmeye; erişkinlerde görülen ölümler ise günlük fiziksel aktiviteye bağlı olarak oluşan eklem rahatsızlarına bağlanmıştır. Kadınlarda özellikle genç ve orta yaş dilimlerinde görülen ölümler doğumda yaşanan risklerden kaynaklı olabileceğini düşündürmüştür. Paleodemografik hesaplamalar ışığında Minnetpınarı toplumunun demografik yapısının ayrıntılı bir şekilde ortaya konulması bu makalenin amacını oluşturmaktadır. Ayrıca bu topluma ilişkin farklı araştırmacılar tarafından farklı konularda yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmeye ve bu verilerin hepsinin birlikte değerlendirilerek Minnetpınarı insanlarının toplumsal yapısı yeniden kurgulanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Paleodemografi Minnetpınarı Orta Çağ Yaşam Tablosu Ölüm Oranı.

Kaynakça

  • Acar, A. (2020). Hasankeyf İnsanlarının Paleodemografik Analizi. Mukaddime, 2020, 11(2):485-508. https://doi.org/10.19059/mukaddime.778721.
  • Acsadi, G.Y., Nemeskery, J. (1970). History of Human Life Span and Mortality. Academic Kiádo Budapest.
  • Angel, J.L. (1971). Early Neolithic Skeletons from Çatal Höyük Demography and Pathology. Anatolian Studies, 21:77-98. https://doi.org/10.2307/3642632.
  • Angel, J. L. (1975). Paleoecology, Paleodemography and Health, In: Population, Ecology and Social Evolution, 167-190, Steven Polgar, ed. Mouton, The Hague Aldine, Chicago, Part of World Anthropology, ed. Sol Tax. https://doi.org/10.1515/9783110815603.167.
  • Aufderheide, A.C., Rodriguez-Martin, C. (1998). The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology. Cambridge University.
  • Bass, W. M. (1995). Human Osteology: A Laboratory and Field Manual. Missouri Archaeological Society, Columbia.
  • Brothwell, D.R. (1981). Digging up Bones, 3. Baskı, London: Oxford University Press.
  • Chamberlain, A. T. (2006). Demography in Archaeology. Cambridge University Press.
  • Çırak, M. T. (2010). Minnetpınarı Orta Çağ Toplumunda Eser Element Analiziyle Paleodiyetin Belirlenmesi, Ankara Üniversitesi.
  • Duyar, İ. (1990). 10 yaş Grubu Çocuklarının Antropometrik Ölçülerinde Eşeysel ve Sosyoekonomik Konumuna Göre Görülen Farklılıklar. Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, 34:69-79.
  • Erdal, Y.S. ve Büyükkarakaya, A.M. (2003). Şaşal/İzmir İskelet Topluluğunun Paleopatolojik ve Demografik Analizi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 18 : 1-14.
  • Erdal, Ö. D. (2009). Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Geç Bizans ve Yakınçağ İnsanlarının Yaşam Biçimleri. Adalya, 361-389.
  • Gordon, K.D. (1982). A Study of Microwear on Chimpanzee Molars – Implications for Dental Microwear Analysis. American Journal of Physical Anthropology, 59 (2):195–215. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330590208.
  • Görgülü, M. (2009). Bizanslıların Adli Paleodemografisi. İstanbul Üniversitesi, Basılmamış Doktora Tezi, Adli Tıp Enstitüsü, Tıp Bilimleri Anabilim Dalı.
  • Gözlük, P. (2005). Karagündüz Toplumunun Paleodemografik Açıdan İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Antropoloji Dergisi, 20:75-104. https://doi.org/10.1501/antro_0000000221.
  • Grine, F. (1981). Trophic Differences Between ‘Gracile’ and ‘Robust’ Australopithecines: A Scanning Electron Microscope Analysis of Occlusal Events. South African Journal of Science, 77: 203-230. https://hdl.handle.net/10520/AJA00382353_1525.
  • Güleç, E. (1986). Van Dilkaya İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelemesi. IV. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 369-380. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/04_arastirma.pdf.
  • Güleç, E. (1987). Topaklı Populasyonunun Demografik ve Paleoantropoloji Analizi. V. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 347-357.
  • Güleç, E. (1989). Panaztepe İskeletlerinin Paleoantropolojik ve Paleopatoloji İncelenmesi. Türk Arkeoloji Dergisi, XXVIII: 73-95.
  • Hillson, S. (1998). Dental Anthropology, New York: Cambridge University Press.
  • Kaur H., Jit, I. (1990). Age Estimation from Cortical Index of the Human Clavicle in Northwest Indians. American Journal of Physical Anthropology, 83: 297-305. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330830304.
  • Koca Özer, B., Gültekin, T., Özer, İ., Sağır, M., Güleç, E. (2008). Longevity in ancient Anatolia and Turkish populations from Neolithic to present. E. B. Bodzsar ve C. Susanne (Ed.) içinde, Ageing related problems in past and present populations (s. 45-58). Plantin Publ. & Press Ltd.
  • Koruyucu, M. (2012). Köşk Höyük Orta Çağ İnsanlarının Antropolojik Analizi. Hacettepe Üniversitesi.
  • Larsen, C. S. (1997). Bioarchaeology, Interpreting Behavior from the Human Skeleton, Cambridge. Cambridge University Press.
  • Maas, M.C. (1991). Enamel Structure and Microwear : An Experimental Study of The Response of Enamel to Shearing Forces. American Journal of Physical Anthropology, 85 : 31-50. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330850106.
  • Namboodiri, K., Suchindran, C. M. (1987). Life Table Techniques and Their Applications. Academic Press, İNC.
  • Olivier, G. (1969). Practical Anthropology. Charles C. Thomas Publisher, Springfield, Illionis.
  • Özbek M. (1985). Değirmentepe Eski İnsan Topluluklarının Demografik ve Antropolojik Açıdan Analizi. I. Arkeometri Sonuçları Toplantısı: 107–130.
  • Özbek M. (1991). İznik Açıkhava Tiyatrosu’ndaki Kilisede Bulunan Bebek İskeletleri. Belleten. (213):315–331.
  • Özdemir, S. (2008). Minnetpınarı İskeletlerinin Paleopatolojik Açıdan Analizi. Ankara Üniversitesi.
  • Özdemir, S., Yavuz, A. Y., Sevim Erol, A. (2013). The relationship between microwear on human teeth and nutrition: Samples from ancient Anatolian societies. Natural Science, 5(4):449- 457. . https://doi.org/10.4236/ns.2013.54058.
  • Sevim, A. (1993). Elâzığ/Tepecik Orta Çağ İskeletlerinin Paleodemografik Açıdan Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi.
  • Sevim, A., Pehlevan, C, Açıkkol, A., Yılmaz, H., Güleç, E. (2002). Karagündüz Erken Demir Çağı İskeletleri. 17. Arkeometri Sonuçları Toplantısı: 37-49.
  • Sevim, A., Gözlük, G., Yiğit, A., Özdemir, S., Durgunlu, Ö. (2006). Güllüdere İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. 22. Arkeometri Sonuçları Toplantısı: 141–160.
  • Sevim Erol, A., Özdemir, S. (2010). Anadolu’da Eski Dönemlerde Yaşamış Olan Toplumların Demografik Yapısı. XV Türk Tarih Kongresi, Eski Anadolu Uygarlıkları, Türk Tarih Kurumu Kongre Kitabı, Editör, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara:.13-41.
  • Szilvassy, J., Kritscher, H. (1990). Estimation of Chronological Age in Man Based on the Spongy Structure of Long Bones. Anthropol Anz., 48 (3): 289-298.
  • Teaford, M.F., Larsen, C.S., Pastor, R.F., Noble, V. (2001). Pits and Scrates Microscopic Evidence of tooth use and masticatory in La Florida. Bioarchaeology of spanish Florida: The Impact of Colonialism University Press of Florida.
  • Tekinalp V. M. (2005). Minnetpınarı ‘Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Proje Dökümanları. Gazi Üniversitesi Arkeoloji Çevre Değerleri Araştırma Merkezi, Ankara.
  • Ubelaker, D.H. (1978). Human Skeletal Remains: Excavation, Analysis, Interpretation. Chicago: Smithsonian Institution, Aldire Publishering Company.
  • Üner, S. (1972). Nüfus Bilim Sözlüğü. Hacettepe Üniversitesi Yayınları D-17, Ankara.
  • Yaşar, Z. F. (2007). Adli Dental Antropoloji: Dental Antropoloji Açısından Minnetpınarı ve Güllüdere Toplumlarının Dişlerinin Karşılaştırmalı Analizi. Ankara Üniversitesi. Yiğit, A., Gözlük Kırmızıoğlu, P., Durgunlu, Ö., Özdemir, S., Sevim Erol, A. (2008). Kahramanmaraş/Minnetpınarı İskeletlerinin Paleantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 23: 91-110.
  • White, D.T. (1991). Human Osteology. U.S.A: Academic Press.
  • Workshop of European Anthropologist. (1980). Recommandations for Age and Sex Diagnoses of Skeletons. Journal of Human Evolution, 9 (7): 518– 549. https://doi.org/10.1016/0047-2484(80)90061-5.
Toplam 43 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Genel Türk Tarihi (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Serpil Özdemir Özbey 0009-0004-9550-3467

Erken Görünüm Tarihi 29 Nisan 2025
Yayımlanma Tarihi 30 Nisan 2025
Gönderilme Tarihi 29 Kasım 2024
Kabul Tarihi 21 Nisan 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 22 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Özdemir Özbey, S. (2025). Orta Çağ’da Kahramanmaraş’ta Bir Toplum: Minnetpınarı Toplumunun Demografik Yapısı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 503-522. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1593674
 Kapak Resmi İndir

KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi ULAKBİM-TR Dizin tarafından dizinlenen hakemli ve bilimsel bir dergidir.