Öz
Kapı halkı, Osmanlı döneminde sadrazam, vezir gibi yüksek dereceli devlet yetkililerin yanında hizmet eden kimseler için kullanılan bir deyimdir. 1718-1730 yıllarını kapsayan Lale Devri’nin meşhur sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın iktidarda güçlenebilmek adına oluşturduğu kapı halkı, zamanla çatlamalara maruz kalarak paşanın konumunu ve koltuğunu sarsacak duruma gelir. Bu minvalde öne çıkan şahsiyetlerden Sivaslı Mehmed Ağa, Haseki Ağalıktan Bostancıbaşılık görevine yükseldikten sonra padişahın teveccühünü de kazanarak çeşitli entrikalarla gözünü İbrahim Paşa’nın koltuğuna çevirir. Verilen bilgiler ışığında çalışmanın amacı İbrahim Paşa’nın, makamına karşı oluşabilecek Bostancıbaşı Sivaslı Mehmed Ağa tehlikesini ortadan kaldırabilmek için saray içerisindeki mücadelesini aktarmaktır. İbrahim Paşa, Bostancıbaşı tehlikesine karşı ilk etapta sessizlik politikası uygulamış olsa da zamanla durum ciddi hal alır. Bu durumda İbrahim Paşa, gerekli tedbirleri alarak tehlikeyi bertaraf etmekle yetinmeyecek, aynı zamanda yeniden oluşabilme ihtimaline karşı Bostancıbaşı’nın akraba ve yandaşlarını da etkisiz hale getirecektir. İbrahim Paşa, sadaret koltuğunda devlet işlerini sulh politikasıyla idame ettirirken, saray hayatındaki stratejisi, onun Bostancıbaşı ve aynı yapıda olan kişilerin fikirlerini ve eylemlerini ortadan kaldırma noktasında başarı sağlayacaktır.
Anahtar Kelimeler
İbrahim Paşa Bostancıbaşı Mehmed Ağa Nalband Mehmed Ağa Sadaret Kapı Halkı.
Kaynakça
- Abanoz, Fatih, (2023). Siyaset ve Değişim: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa (1667-1730). Doktora Tezi, Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
- Aktepe, M. Münir, (1958). Patrona İsyanı 1730. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
- Altınay, Ahmed Refik, (1931). Lale Devri, İstanbul: Hilmi Kitaphanesi.
- BOA, A.DVN.SMHM.d. 130/593. (H.10.12.1133 - 2 Ekim 1721); 130/606. (H.10.12.1133 - 2 Ekim 1721); 130/607. (H.10.12.1133 - 2 Ekim 1721); 130/608. (H.10.12.1133 - 2 Ekim 1721); 130/609. (H.10.12.1133 - 2 Ekim 1721); 130/610. (H.10.12.1133 - 2 Ekim 1721); 130/611. (H.10.12.1133 - 2 Ekim 1721); 130/612. (H.10.12.1133 - 2 Ekim 1721); 130/681. (H.20.01.1133 – 10 Kasım 1721).
- Dilek, Neriman, “Nepotizm-Patronaj Kayırma ve Liyakat Sistemleri”, www.muharrembalci.com. [Erişim tarihi: 10.10.2024].
- İpşirli, Mehmet (2001). “Kapı Halkı”. İslam Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 343-344.
- Klemen Mikes (1944). Türkiye Mektupları. çev. Sadettin Karatay. Ankara: Maarif Matbaası.
- Koçu, Reşat Ekrem (2003). Patrona Halil, İstanbul: Doğan Kitap.
- Koçu, Reşat Ekrem (2016). Esircibaşı Lale Devri’nde Bir Aşk Romanı, Ok Yayınları.
- Mary Lucılle Shay (2009). Venedik Balyoslarının Bakışıyla Osmanlı İmparatorluğu Lale Devri ve Sonrası (1720-1734). çev. Münir Akın. Özgü Yay.
- Marki de Bonnac (2017). İstanbul’da Fransız Elçiliği Marki de Bonnac’ın Tarihi Hatırat ve Belgeleri. Yay. Haz. Mustafa Daş. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Mehmed Süreyya, (1996). Sicill-i Osmani, C. III-IV, Yay. Haz. Nuri Akbayar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları 30.
- Özcan, Abdülkadir (1992). “Bostancı”. İslam Ansiklopedisi. C. 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 308-309.
- Özcan, Abdülkadir (1997). “Haseki”. İslam Ansiklopedisi. C. 16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 368-369.
- Raşid Mehmed Efendi (2013) Târîh-i Râşid ve Zeyli, Raşid Mehmed Efendi, Çelebizade İsmail Asım Efendi 1115-1134 / 1703-1722. haz. Abdülkadir Özcan, Yunus Uğur, Baki Çakır, Ahmet Zeki İzgöer, İstanbul: Klasik Yay.
- Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa (2018). Nusretname İnceleme-Metin (1106-1133 / 1695-1721). haz. Mehmet Topal. Ankara: TÜBA Yay.
- Uzançarşılı, Edgüer (2014). Sivas Şehri, Haz. Recep Toparlı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yeniçağ Osmanlı Tarihi |
| Bölüm | Tarih |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 16 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 26 (Nisan 2025) |
