İnceleme Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

BERLIN STATE LIBRARY MS. OR. OCT. 3744 NUMBERED MECMUA AND ITS CLASSIFICATION ACCORDING TO MESTAP

Yıl 2025, Sayı: 11, 103 - 143, 11.06.2025
https://doi.org/10.70911/kulturk.1681994

Öz

Anthologies of a personal nature may contain various pieces of information as well as literary works that are not found in divans or that exist in no other known copies. The manuscript catalogued as Ms. or. oct. 3744 in the Berlin State Library, within the Prussian Cultural Heritage Collection, includes the only extant copy of Kansu Gavri’s Turkish Divan, alongside other unique texts. The poems contained in the anthology are attributed to various poets active between the 14th and 16th centuries. The manuscript also functions as a compilation of works by poets affiliated with the courtly milieu. The poets represented in the collection are predominantly those who were associated with the court. Based on the nature of the texts included, it may be inferred that the scribe possessed a certain level of literary knowledge and aesthetic discernment. In addition to its primarily poetic content, the anthology also contains a prose treatise on music. Notably, the manuscript includes a poem by Ahmedî that does not appear in previously published editions of his Divan. This article introduces the anthology, discusses its significance and contribution to Turkish literature, refers to prior studies on the manuscript, and finally, classifies its contents according to the MESTAP system. In doing so, the entire content of this largely published anthology has been brought to light.

Kaynakça

  • Ahmed Paşa. Dîvân. (haz.) Hayal, Züleyha (2022). Ahmed Paşa Dîvân (İnceleme-Tenkitli Metin-Çeviri-Sözlük). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
  • Akdoğan, Yaşar (yıl belirtilmemiş). Ahmedî Dîvân. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 09.11.2024)
  • Aslan Üzeyir (2021a). “Sultan II. Murad Devrine Ait Aruz Konulu Bir Eser: Mutahhar B. Ebî Tâlib’in Ravzatu’l-Evzân’ı”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA). S. 24. s. 9-36.
  • Aslan, Üzeyir (2021b). “Memlükler Dönemine Ait Aruz Konulu Türkçe Bir Eser: Kadı Abdullah Münşi-yi Divriği ve Bahri’si”. Osmanlı Mirası Araştırmaları. C. 8. S. 21. s. 185-215.
  • Biltekin, Halit (2018). Şeyhî Dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/61044,seyhi-divanipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 23.05.2025)
  • Deniz, Sebahat (2023). “Lisansüstü Eğitimde Verilen “Şiir Mecmuaları” Dersinin MESTAP Projesine Katkıları ve Bazı Öneriler”. Kültürk Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. 8 s. 29-45.
  • Ergin, Muharrem (1980). Kadı Burhâneddin Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Gülüm, Emrah (2021). Ahmedî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Tıpkıbasım). Doktora Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Gürbüz, Mehmet (2012). “Şiir Mecmûaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (haz. Aynur, Hatice-Çakır, Müjgân-Koncu, Hanife-Kuru, Selim S.-Özyıldırım, Ali Emre). İstanbul: Turkuaz Yayınları. s. 97-113.
  • Kaska, Çetin (2022). Anadolu sahasında Farsça yazılan altı divan ve dört risale: Şâdî, Adnî, Nevâlî, Yârî, Müstakîm, Nûrî, İdrîs. Ankara: Sonçağ Akademi.
  • Kılıç, Atabey (2012). “Mecmû‘a Tasnifine Dâir”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (haz. Aynur, Hatice-Çakır, Müjgân-Koncu, Hanife-Kuru, Selim S.-Özyıldırım, Ali Emre). İstanbul: Turkuaz Yayınları. s. 75-96.
  • Koncu, Hanife-Müjgân Çakır (2012). “Şairleri Yetiştiren Bir Kaynak Olarak Mecmûa”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (haz. Aynur, Hatice-Çakır, Müjgân-Koncu, Hanife-Kuru, Selim S.-Özyıldırım, Ali Emre). İstanbul: Turkuaz Yayınları. s. 117-134.
  • Köksal, M. Fatih (2012). “Şiir Mecmûalarının Önemi ve ‘Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi’ (MESTAP)”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (haz. Aynur, Hatice-Çakır, Müjgân-Koncu, Hanife-Kuru, Selim S.-Özyıldırım, Ali Emre). İstanbul: Turkuaz Yayınları: ss. 409-431.
  • Köprülü, Fuad (1966). “Türk Edebiyatı Tarihi’nde Usûl”. Edebiyat Araştırmaları. C. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Kut, Günay (1986). “Mecmua”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler. C. 6. İstanbul: Dergâh Yayınları. s. 170-173.
  • Levend, Agâh Sırrı (1984). Türk Edebiyatı Tarihi Giriş. C. 1. 2. bs. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Mehmed Salâhî (2019). Kâmûs-ı Osmânî. (haz. Birinci, Ali). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. e-kitap. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/kam%C3%BBs-i-osmani--takim-2-cilt-_686.aspx?CatId=273 (Erişim: 09.11.2024).
  • Mürettibi bilinmeyen (yz.) Mecmû‘a. Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin). Prusya Kültürel Mirası Koleksiyonu (Preußischer Kulturbesitz). Nu: Ms. or. oct. 3744. https://digital.staatsbibliothek-berlin.de/werkansicht/?PPN=PPN742554937&PHYSID=PHYS_0005 (Erişim: 09.11.2024).
  • Mütercim Âsım Efendi (2013). El-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît. (haz.) Koç, Mustafa- Tanrıverdi, Eyyüp. El-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. e-kitap. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/kam%C3%BBsu%E2%80%99l-muhit-tercumesi--takim-6-cilt-_536.aspx (Erişim: 09.11.2024).
  • Redhouse, Sir James W. (2015). Turkish and English Lexicon. 5. bs. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • Şemseddin Sami (2021). Kâmûs-ı Türkî. (haz.) Gündoğdu, Raşit-Adıgüzel, Niyazi- Önal, Ebul Faruk. Kâmûs-ı Türkî (Latin Harfleriyle). 7. bs. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
  • Şentürk, Meryem (2022). Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbıblıothek zu Berlin) Ms.or.oct. 3744 Numaralı Şiir Mecmûʻası (Vr. 192b-236a) (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin-Dil İçi Çeviri). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
  • Tanyıldız, Ahmet (2012). “Şiir Mecmûalarının Neşri Hakkında”. Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi. C. 5. S. 21. s. 224-239.
  • Tarlan, Ali Nihat (1992a). Ahmet Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Tarlan, Ali Nihat (1992b). Necâtî Beg Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Uzun, Mustafa İsmet (2003). “Mecmua”: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 28. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 265-268.
  • Yalçın, Mehmet (1993). Dîvan-ï Qânṣûh al-Ğûrî: A Critical Edition of Turkish Poetry Commissioned by Sulṭan Qânṣûh al-Ğûrî (1501-1516). Doktora Tezi. Cambridge, Massachusetts: Harvard University The Graduate School of Arts and Sciences Inner Asian and Altaic Studies.
  • Yalçın, Mehmet (2002). Kansu Gavri Divanı. İstanbul: Bay [Bilimsel Akademik Yayınlar]. Yavuz, Orhan (2002). Kansu Gavrî’nin Türkçe Dîvânı (Metin-İnceleme-Tıpkıbasım). Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
  • Yöntem, Ali Cânip (1996). “Edebiyat Tedkiklerinde Mecmûaların Rolü”. Prof. Ali Cânip Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri. (haz. Sevgi, Ahmet-Özcan, Mustafa). İstanbul: Sözler Basım Yayın Dağıtım. s. 486-490.
  • Yücel, Bilal (2002). Mahmud Paşa Adnî Divanı. Ankara: Akçağ.
  • Kubbealtı Lugatı: https://lugatim.com/
  • Türk Dil Kurumu Derleme Sözlüğü: https://sozluk.gov.tr/
  • Türk Dil Kurumu Tarama Sözlüğü: https://sozluk.gov.tr/

BERLİN DEVLET KÜTÜPHANESİ, MS. OR. OCT. 3744 NUMARALI MECMUA VE MESTAP’A GÖRE TASNİFİ

Yıl 2025, Sayı: 11, 103 - 143, 11.06.2025
https://doi.org/10.70911/kulturk.1681994

Öz

Kişisel birer antoloji niteliği taşıyan mecmualarda çeşitli bilgiler ve divanlarda bulunmayan veya başka nüshası olmayan eserler bulunabilir. Berlin Devlet Kütüphanesi, Prusya Kültürel Mirası Koleksiyonu’nda Ms. or. oct. 3744 numarasıyla kayıtlı mecmuada da Kansu Gavri’nin Türkçe Divanı’nın bilinen tek nüshası ve başka tek nüshalı eserler bulunmaktadır. Mecmuadaki şiirler 14. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar çeşitli şairlere aittir. Mecmua, aynı zamanda saray çevresindeki şairlerin eserlerini bir araya getiren bir derleme olma özelliğini de taşımaktadır. Mecmuada şiirleri bulunan şairler çoğunlukla saray çevresinde bulunmuş şairlerdir. Mecmuanın içeriğindeki eserlere bakılırsa müstensihi belirli bir edebî bilgiye ve zevke sahip bir müstensih olmalıdır. Çoğunluğu manzum olan bu mecmuada mensur bir musiki risalesi de bulunmaktadır. Mecmuada Ahmedî Dîvânı’nın daha önceki neşirlerinde bulunmayan bir şiiri de mevcuttur. Makalede mecmuanın tanıtımı yapılmış, önemi ve Türk edebiyatına katkısı anlatılıp eser üzerine yapılan çalışmalardan da söz edildikten sonra mecmua MESTAP’a göre tasnif edilmiştir. Böylece çoğunluğu yayımlanmış olan bu mecmuanın tamamı gün yüzüne çıkarılmıştır.

Teşekkür

Yardımını esirgemeyen Prof. Dr. Ahmet Tanyıldız’a teşekkürler.

Kaynakça

  • Ahmed Paşa. Dîvân. (haz.) Hayal, Züleyha (2022). Ahmed Paşa Dîvân (İnceleme-Tenkitli Metin-Çeviri-Sözlük). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
  • Akdoğan, Yaşar (yıl belirtilmemiş). Ahmedî Dîvân. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 09.11.2024)
  • Aslan Üzeyir (2021a). “Sultan II. Murad Devrine Ait Aruz Konulu Bir Eser: Mutahhar B. Ebî Tâlib’in Ravzatu’l-Evzân’ı”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA). S. 24. s. 9-36.
  • Aslan, Üzeyir (2021b). “Memlükler Dönemine Ait Aruz Konulu Türkçe Bir Eser: Kadı Abdullah Münşi-yi Divriği ve Bahri’si”. Osmanlı Mirası Araştırmaları. C. 8. S. 21. s. 185-215.
  • Biltekin, Halit (2018). Şeyhî Dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/61044,seyhi-divanipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 23.05.2025)
  • Deniz, Sebahat (2023). “Lisansüstü Eğitimde Verilen “Şiir Mecmuaları” Dersinin MESTAP Projesine Katkıları ve Bazı Öneriler”. Kültürk Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. 8 s. 29-45.
  • Ergin, Muharrem (1980). Kadı Burhâneddin Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Gülüm, Emrah (2021). Ahmedî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Tıpkıbasım). Doktora Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Gürbüz, Mehmet (2012). “Şiir Mecmûaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (haz. Aynur, Hatice-Çakır, Müjgân-Koncu, Hanife-Kuru, Selim S.-Özyıldırım, Ali Emre). İstanbul: Turkuaz Yayınları. s. 97-113.
  • Kaska, Çetin (2022). Anadolu sahasında Farsça yazılan altı divan ve dört risale: Şâdî, Adnî, Nevâlî, Yârî, Müstakîm, Nûrî, İdrîs. Ankara: Sonçağ Akademi.
  • Kılıç, Atabey (2012). “Mecmû‘a Tasnifine Dâir”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (haz. Aynur, Hatice-Çakır, Müjgân-Koncu, Hanife-Kuru, Selim S.-Özyıldırım, Ali Emre). İstanbul: Turkuaz Yayınları. s. 75-96.
  • Koncu, Hanife-Müjgân Çakır (2012). “Şairleri Yetiştiren Bir Kaynak Olarak Mecmûa”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (haz. Aynur, Hatice-Çakır, Müjgân-Koncu, Hanife-Kuru, Selim S.-Özyıldırım, Ali Emre). İstanbul: Turkuaz Yayınları. s. 117-134.
  • Köksal, M. Fatih (2012). “Şiir Mecmûalarının Önemi ve ‘Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi’ (MESTAP)”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (haz. Aynur, Hatice-Çakır, Müjgân-Koncu, Hanife-Kuru, Selim S.-Özyıldırım, Ali Emre). İstanbul: Turkuaz Yayınları: ss. 409-431.
  • Köprülü, Fuad (1966). “Türk Edebiyatı Tarihi’nde Usûl”. Edebiyat Araştırmaları. C. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Kut, Günay (1986). “Mecmua”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler. C. 6. İstanbul: Dergâh Yayınları. s. 170-173.
  • Levend, Agâh Sırrı (1984). Türk Edebiyatı Tarihi Giriş. C. 1. 2. bs. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Mehmed Salâhî (2019). Kâmûs-ı Osmânî. (haz. Birinci, Ali). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. e-kitap. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/kam%C3%BBs-i-osmani--takim-2-cilt-_686.aspx?CatId=273 (Erişim: 09.11.2024).
  • Mürettibi bilinmeyen (yz.) Mecmû‘a. Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin). Prusya Kültürel Mirası Koleksiyonu (Preußischer Kulturbesitz). Nu: Ms. or. oct. 3744. https://digital.staatsbibliothek-berlin.de/werkansicht/?PPN=PPN742554937&PHYSID=PHYS_0005 (Erişim: 09.11.2024).
  • Mütercim Âsım Efendi (2013). El-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît. (haz.) Koç, Mustafa- Tanrıverdi, Eyyüp. El-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. e-kitap. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/kam%C3%BBsu%E2%80%99l-muhit-tercumesi--takim-6-cilt-_536.aspx (Erişim: 09.11.2024).
  • Redhouse, Sir James W. (2015). Turkish and English Lexicon. 5. bs. İstanbul: Çağrı Yayınları.
  • Şemseddin Sami (2021). Kâmûs-ı Türkî. (haz.) Gündoğdu, Raşit-Adıgüzel, Niyazi- Önal, Ebul Faruk. Kâmûs-ı Türkî (Latin Harfleriyle). 7. bs. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
  • Şentürk, Meryem (2022). Berlin Devlet Kütüphanesi (Staatsbıblıothek zu Berlin) Ms.or.oct. 3744 Numaralı Şiir Mecmûʻası (Vr. 192b-236a) (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin-Dil İçi Çeviri). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
  • Tanyıldız, Ahmet (2012). “Şiir Mecmûalarının Neşri Hakkında”. Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi. C. 5. S. 21. s. 224-239.
  • Tarlan, Ali Nihat (1992a). Ahmet Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Tarlan, Ali Nihat (1992b). Necâtî Beg Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Uzun, Mustafa İsmet (2003). “Mecmua”: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 28. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 265-268.
  • Yalçın, Mehmet (1993). Dîvan-ï Qânṣûh al-Ğûrî: A Critical Edition of Turkish Poetry Commissioned by Sulṭan Qânṣûh al-Ğûrî (1501-1516). Doktora Tezi. Cambridge, Massachusetts: Harvard University The Graduate School of Arts and Sciences Inner Asian and Altaic Studies.
  • Yalçın, Mehmet (2002). Kansu Gavri Divanı. İstanbul: Bay [Bilimsel Akademik Yayınlar]. Yavuz, Orhan (2002). Kansu Gavrî’nin Türkçe Dîvânı (Metin-İnceleme-Tıpkıbasım). Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
  • Yöntem, Ali Cânip (1996). “Edebiyat Tedkiklerinde Mecmûaların Rolü”. Prof. Ali Cânip Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri. (haz. Sevgi, Ahmet-Özcan, Mustafa). İstanbul: Sözler Basım Yayın Dağıtım. s. 486-490.
  • Yücel, Bilal (2002). Mahmud Paşa Adnî Divanı. Ankara: Akçağ.
  • Kubbealtı Lugatı: https://lugatim.com/
  • Türk Dil Kurumu Derleme Sözlüğü: https://sozluk.gov.tr/
  • Türk Dil Kurumu Tarama Sözlüğü: https://sozluk.gov.tr/
Toplam 32 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Meryem Şentürk Çoban

Yayımlanma Tarihi 11 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 22 Nisan 2025
Kabul Tarihi 27 Mayıs 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 11

Kaynak Göster

APA Şentürk Çoban, M. (2025). BERLİN DEVLET KÜTÜPHANESİ, MS. OR. OCT. 3744 NUMARALI MECMUA VE MESTAP’A GÖRE TASNİFİ. KÜLTÜRK(11), 103-143. https://doi.org/10.70911/kulturk.1681994
KÜLTÜRK TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ARAŞTIRMALARI DERGİSİ