Öz
Belgesel sineması, tarihi anlatılar veya toplumu etkileyen gerçek olayları görsel-işitsel bir şekilde sunan bir türdür. Her ne kadar belgeseller objektif bir bakış açısıyla olayları yansıtmayı iddia etseler de yönetmenin bakış açısı, anlatı dili ve karakter tercihleri belgesellere yeni bir perspektif oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı da BÎR belgeselinin göstergebilimsel analizini yapmak ve yukarıda bahsedilen durumların bu belgeseldeki izlerini sürmektir. BÎR belgeseli 1990’lı yıllardaki faili meçhul cinayetlere odaklanmaktadır. Bu odaklanma 1995 yılında Mardin’in Dargeçit (Kerboran) ilçesinde gözaltına alınarak kaybedilen yedi kişinin hikayeleri üzerinden hafıza, gerçeklik ve şahitlik kavramlarını irdelemektedir. Belgeselde kayıplar şahsi bir kayboluştan ziyade kolektif bir hafızanın parçaları olarak sunulmakta ve bu olaylar gerçek tanıklar ve hak savunucularının şahitlikleriyle anlatılmaktadır. Genellikle gerçek şahitlerden söylemlerin yer aldığı belgeselde birçok yerde çeşitli sembol ve metaforların kullanımı ile anlatı güçlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Altay, V. (Yöneten). (2019). Bîr (Well) [Sinema Filmi]. 2 15, 2025 tarihinde https://zagrosfestival.com/bir/
- Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. Ankara : Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Çelebi, T. (2009). Reha Erdem Sinemasına Göstergebilim Açısından Bakış: Beş Vakit Filminin Göstergebilimsel Bağlamda İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
- Güneş, A. (2013). Göstergebilim tarihi. Humanities Sciences, 8(4), 332-348.
- Halbwachs, M. (2017). Kolektif Hafiza. Ankara: Heretik Basin Yayin.
- Hall, S. (2017). TEMSİL - Kültürel Temsiller ve Anlamlandırma Uygulamaları-. (İ. Dündar, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Karaman, E. (2017). Roland Barthes Ve Charles Sanders Peirce’ın Göstergebilimsel Yaklaşımlarının Karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 34, 25-36.
- Lakoff, G., & Johnson, M. (2015). Metaforlar (Hayat, Anlam ve Dil). (G. Y. Demir, Çev.) Istanbul: lthaki Yayınlari.
- Özdemir, Y. D. (2014). Balkan Gezisinden Notlar 26 Haziran-02 Temmuz 2013. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 157-168.
- Panofsky, E. (2012). Ikonoloji Araştirmalari. Istanbul: Pinhan Yayincilik.
- Purçak, M. E. (2019). Kuyu Metaforu Bağlamında Kader Kuyusu Romanında Mekân Ve Bellek İlişkisi Üzerine Bir İnceleme. The Journal of Mesopotamian Studies C: 4/1, 23-50.
- Saussure, F. d. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (P. D. Vardar, Çev.) Istanbul: Multilingual.
- Tanrivermiş, Ş. (2022). Belgesel Sinemada Gerçeklik Temsilinin Etik İlkelerle İnşası ve Metafor Kullanımı: Kuyu. International Journal of Kurdish Studies 8 (2), 293-309.
- TDK. (2025, 3 5). https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
- Umunç, C. (2022). Sinemada Temsil, Göstergebilim ve Sembol: “PK” Filmi Örneği. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi - Sayı 57, 88-111. Wikipedia. (2025, 3 5). Wikipedia.org. Afiş: https://tr.wikipedia.org/wiki/Afi%C5%9F#cite_note-1 adresinden alındı
Öz
Sînemaya belgefîlman, vatişanê tarîxîyan yan zî serebûtê raştî yê ke yew komelî de qewimîyayê bi şeklêkê dîyayişkî – eşnawitişkî pêşkeş kena. Herçiqas îdîaya belgefîlman serebûtan bi şeklêko objektîf pêşkeşkerdene bo zî, fikrê derhênerî, ziwanê vatişî û tercîhê şexsî seba belgefîlman yew perpektîfêko newe awan kenê. Hedefê na xebate zî analîzê semîyotîkî yê belgefîlmê BÎRî kerdene û şopa têkilîyanê ke cor ra ameyê bahsekerdene nê belgefîlmî de şopnayiş o. Belgefîlmê BÎRî verê xo dano serranê 1990î û kiştişanê faîl-meçhulan sey fokus ano verê temaşekerdoxan. Nê vîrardişî ra tepîya fîlm de behsê yew serebûtê xususî beno, mewzuyê eslî yê belgefîlmî; serra 1995î de Kerborana Mêrdînî de hetê dewlete ra vinîkerdişê hewt merdiman ser ra erjnayişê termanê vîr, raştî û şahîdî yo. Belgefîlm dormeyê temayanê şahîdî û vîrî de şekil gêno. Tîya de vinîkerdişê merdiman sey serebûtêko şexsî ney, sey parçeyêkê vîrê kollektîfî yeno erjnayene. Hîkayeyê nê hewt merdiman bi şahîdîya merdimanê înan û pawitoxanê heqê însanan ser ra yeno vatene. Belgefîlmê BÎRî de zafane şahîdê rastikênî ca gênê û gelek cayan de sembol û metaforana vatişê belgefîlmî beno xurt.
Kaynakça
- Altay, V. (Yöneten). (2019). Bîr (Well) [Sinema Filmi]. 2 15, 2025 tarihinde https://zagrosfestival.com/bir/
- Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. Ankara : Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Çelebi, T. (2009). Reha Erdem Sinemasına Göstergebilim Açısından Bakış: Beş Vakit Filminin Göstergebilimsel Bağlamda İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
- Güneş, A. (2013). Göstergebilim tarihi. Humanities Sciences, 8(4), 332-348.
- Halbwachs, M. (2017). Kolektif Hafiza. Ankara: Heretik Basin Yayin.
- Hall, S. (2017). TEMSİL - Kültürel Temsiller ve Anlamlandırma Uygulamaları-. (İ. Dündar, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Karaman, E. (2017). Roland Barthes Ve Charles Sanders Peirce’ın Göstergebilimsel Yaklaşımlarının Karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 34, 25-36.
- Lakoff, G., & Johnson, M. (2015). Metaforlar (Hayat, Anlam ve Dil). (G. Y. Demir, Çev.) Istanbul: lthaki Yayınlari.
- Özdemir, Y. D. (2014). Balkan Gezisinden Notlar 26 Haziran-02 Temmuz 2013. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 157-168.
- Panofsky, E. (2012). Ikonoloji Araştirmalari. Istanbul: Pinhan Yayincilik.
- Purçak, M. E. (2019). Kuyu Metaforu Bağlamında Kader Kuyusu Romanında Mekân Ve Bellek İlişkisi Üzerine Bir İnceleme. The Journal of Mesopotamian Studies C: 4/1, 23-50.
- Saussure, F. d. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (P. D. Vardar, Çev.) Istanbul: Multilingual.
- Tanrivermiş, Ş. (2022). Belgesel Sinemada Gerçeklik Temsilinin Etik İlkelerle İnşası ve Metafor Kullanımı: Kuyu. International Journal of Kurdish Studies 8 (2), 293-309.
- TDK. (2025, 3 5). https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
- Umunç, C. (2022). Sinemada Temsil, Göstergebilim ve Sembol: “PK” Filmi Örneği. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi - Sayı 57, 88-111. Wikipedia. (2025, 3 5). Wikipedia.org. Afiş: https://tr.wikipedia.org/wiki/Afi%C5%9F#cite_note-1 adresinden alındı
Öz
Documentary cinema is a genre that presents historical narratives or real events affecting society in an audiovisual way. Although documentaries claim to reflect events from an objective perspective, the director's perspective, narrative language and character preferences create a new perspective for documentaries. The aim of this study is to conduct a semiotic analysis of the documentary BÎR and to trace the above-mentioned situations in this documentary. The documentary BÎR focuses on unsolved murders in the 1990s. This focus examines the concepts of memory, reality and witnessing through the stories of seven people who were detained and disappeared in the Dargeçit (Kerboran) district of Mardin in 1995. In the documentary, the disappearances are presented as parts of a collective memory rather than a personal disappearance, and these events are told through the testimonies of real witnesses and rights advocates. In the documentary, which generally includes statements from real witnesses, the narrative is strengthened in many places with the use of various symbols and metaphors.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Altay, V. (Yöneten). (2019). Bîr (Well) [Sinema Filmi]. 2 15, 2025 tarihinde https://zagrosfestival.com/bir/
- Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. Ankara : Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Çelebi, T. (2009). Reha Erdem Sinemasına Göstergebilim Açısından Bakış: Beş Vakit Filminin Göstergebilimsel Bağlamda İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
- Güneş, A. (2013). Göstergebilim tarihi. Humanities Sciences, 8(4), 332-348.
- Halbwachs, M. (2017). Kolektif Hafiza. Ankara: Heretik Basin Yayin.
- Hall, S. (2017). TEMSİL - Kültürel Temsiller ve Anlamlandırma Uygulamaları-. (İ. Dündar, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- Karaman, E. (2017). Roland Barthes Ve Charles Sanders Peirce’ın Göstergebilimsel Yaklaşımlarının Karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 34, 25-36.
- Lakoff, G., & Johnson, M. (2015). Metaforlar (Hayat, Anlam ve Dil). (G. Y. Demir, Çev.) Istanbul: lthaki Yayınlari.
- Özdemir, Y. D. (2014). Balkan Gezisinden Notlar 26 Haziran-02 Temmuz 2013. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 157-168.
- Panofsky, E. (2012). Ikonoloji Araştirmalari. Istanbul: Pinhan Yayincilik.
- Purçak, M. E. (2019). Kuyu Metaforu Bağlamında Kader Kuyusu Romanında Mekân Ve Bellek İlişkisi Üzerine Bir İnceleme. The Journal of Mesopotamian Studies C: 4/1, 23-50.
- Saussure, F. d. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (P. D. Vardar, Çev.) Istanbul: Multilingual.
- Tanrivermiş, Ş. (2022). Belgesel Sinemada Gerçeklik Temsilinin Etik İlkelerle İnşası ve Metafor Kullanımı: Kuyu. International Journal of Kurdish Studies 8 (2), 293-309.
- TDK. (2025, 3 5). https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
- Umunç, C. (2022). Sinemada Temsil, Göstergebilim ve Sembol: “PK” Filmi Örneği. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi - Sayı 57, 88-111. Wikipedia. (2025, 3 5). Wikipedia.org. Afiş: https://tr.wikipedia.org/wiki/Afi%C5%9F#cite_note-1 adresinden alındı
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Kürtçe |
|---|---|
| Konular | Sözlükbilim ve Anlambilim |
| Bölüm | Gotarên Lêkolînî (Araştırma Makaleleri) |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 15 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 16 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 12 |
You can submit your article until 10 October for the November issue.
Bo jimara Mijdarê hûn dikarin heta 15ê Cotmehê gotara xwe bişînin.
Kasım sayısı için 15 Ekim 'e kadar makalenizi gönderebilirsiniz.