Öz
Poliçe iradesi dışında elinden çıkan, daha doğru bir ifadeyle poliçe üzerindeki zilyetliğini iradesi dışında kaybı kaybeden hamilin iade davası açabilmesi, iptal prosedürü içindeki hükümler arasında (TTK. m. 758, m. 763) düzenlenmektedir. Bu hükümler, diğer kambiyo senetleri olan bono ve çek hakkında da uygulanır (TTK. m. 778/no.1,ı, TTK. m. 818/no.1,s). Bu iade (=istirdat) davası, esasen TMK. m. 989 vd.’ında düzenlenen taşınır davası niteliğindedir. Davas, iptal hükümleri içinde düzenlendiğine göre, iptal isteminde bulunabilecek hak sahibinin (TTK. m. 651) mahkemeden ödemeden men yasağı istemesiyle (TTK. m. 757) başlayan süreçte kambiyo senedini eline geçirenin bilinmesi üzerine açılır. Bu makalede, uygulamada çokça yaygın olan ve tartışmalı hususlar içeren bu dava kapsamında; davanın açılabilme koşulları, tarafları, görevli ve yetkili mahkeme, ispat usulü, özellikle iade kararı verilebilmesi için yetkili hamilin kambiyo senedini kötüniyetle iktisap ettiğinin veya iktisabında ağır kusur bulunduğunun (TTK. m. 686, m. 792) davacı tarafından ispatlanması konuları ele alınacaktır. Hamilin ağır kusurunun ispatı, ceza yargılamasıyla da ilgili ve uygulama açısından en önemli olandır. Bütün konulara ilişkin sorunlar; öğreti ve daha çok Yargıtay uygulamasına yer verilmekle değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler
Kambiyo senedi irade dışı elden çıkma ödeme yasağı iade davası iyiniyetle kazanım ciro zinciri kötüniyet ağır kusur ispat.
Kaynakça
- Akipek J.G, Menkul Davası (Güzel Sanatlar Matbaası 1959).
- Alışkan M, Kambiyo Senetlerinde Temlik Cirosu (Yaylım 1998).
- Antalya O. G, Eşya Hukuku C.IV/1, Giriş, Temel Kavramlar ve İlkeler (4.Baskı, Seçkin 2021).
- Arslanlı H, Ticari Senetler Dersleri (3. Baskı, Üniversite Kitapevi 1954).
- Aytuğar B, ‘Çekte Rehin Cirosu ve Teminat Çeki Uygulaması’ (2020) 15(163) Terazi Hukuk Dergisi 481-501.
- Bakırcı H. A, Kıymetli Evrakın Zayi Olması ve İptali (Seçkin 2023).
- Bilgen M, Uygulamada Kambiyo Senetleri (Poliçe, Bono, Çek) ve 5941 Sayılı Yeni Çek Kanununun Değerlendirilmesi (Adalet 2010).
- Bozer A ve Göle C, Kıymetli Evrak Hukuku (8.Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2018).
- Bozkurt T, Kıymetli Evrak Hukuku (Yetkin 2020).
- Can O ve Orbay O. N, Kıymetli Evrak Hukuku Uygulama Kitabı (4.Baskı, Seçkin 2020).
- Domaniç H, Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması, TTK Şerhi-IV (Fakülteler Matbaası 1990).
- Eren F, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Genel Hükümler (16.Baskı, Yetkin 2014).
- Eriş G, Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Kıymetli Evrak, Poliçe-Bono-Çek-Makbuz Senedi-Varant (Seçkin 2014) (Kıymetli Evrak).
- Eriş G, Açıklamalı-İçtihatlı, Uygulamalı Çek Hukuku (2.Baskı, Seçkin 1995) (Çek Hukuku)
- Eriş G, Açıklamalı İçtihatlı Türk Ticaret Kanunu, C.4, 678. – 815. Maddeler (2.Baskı, Seçkin 2010) (TTK. C.4- 2010).
- Eriş G, Gerekçeli-Adliye Komisyonu Raporlu-Madde Açıklamalı-En Son İçtihatlı Türk Ticaret Kanunu, C.2, Kıymetli Evrak ve Taşıma, Madde: 557-815 (Seçkin 1988) (Kıymetli Evrak ve Taşıma)
- Ertekin E ve Karataş İ, Uygulamada Ticarî Senetler, (2. Baskı, Feryal Matbaacılık 1996).
- Esenkar B, Çekin Ziyaı Özellikle Çalınma Hali (Adalet 2007).
- Güler A.Z, Kambiyo Senetlerinin Rehnedilmesi (On İki Levha 2024).
- Gültekin Ö, Yeni TTK, TBK, HMK ve Çek Kanununa Göre Öğretide ve Uygulamada Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali (9. Bası, Seçkin 2020).
- Günay E, Yargıtay Kararları Eşliğinde Kambiyo Takip Hakkı ve Ceza Hukuku Yönüyle Uygulamalı Çek Rehberi (Seçkin, 2009).
- Gürühan C, ‘Çekin Zayi Olması Nedeniyle Keşidecinin İptal Davası Açma Hakkına Sahip Olup Olmadığına İlişkin Bir Değerlendirme’ (2014) XXX (4) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 283-308.
- Hacıömeroğlu A. O, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre Kıymetli Evrak Hukukunda Ciro (Yetkin 2017).
- İnan N, Çek Rizikolarından Doğan Sorumluluk – Karşılıksız Çek – Sahte ve Tahrif Edilmiş Çek – Çekin Çalınması (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1981)
- İpekçi N, Açıklamalı-İçtihatlı T.T.K. Şerhi Kıymetli Evrak Taşıma C.3 (557-815) (Adil 2003)
- Gültekin (n 3) 158; Turan (n 4) 76-77; Bakırcı (n 40) 165; Mersin (n 1) 221). 145 Ayrıca, Turan (n 4) 77; Bakırcı (n 40) 165.
- Kalpsüz T, Erem F ve Çelebican G, İktisadi ve Hukuki Yönden Çek (2.Baskı, Türkiye Bankalar Birliği 1974).
- Karayalçın Y, Ticaret Hukuku III. Ticari Senetler – Kambiyo Senetleri (4. Baskı, Sevinç Matbaa 1976)
- Kendigelen A, Çek Hukuku (6.Baskı, On İki Levha 2021).
- Kendigelen A ve Kırca İ, Kıymetli Evrak Hukuku Genel Esaslar Kambiyo Senetleri (3. Basıdan 4. Tıpkı Bası, On İki Levha 2020).
- Kınacıoğlu N, Kıymetli Evrak Hukuku (5. Baskı, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler 1999).
- Mersin B. U ‘Kambiyo Senetlerinin Zıyaı ve İptali’ (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi 2024).
- Moroğlu E ve Kendigelen A, İçtihatlı-Notlu Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat (9. Baskı, On İki Levha 2010).
- Oğuzman M. K, Medeni Hukuk Dersleri, Giriş-Kaynaklar-Temel Kavramlar (5. Baskı, On İki Levha 1980).
- Oğuzman, M. K ve Öz M. T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.2 (16. Baskı, Vedat 2021).
- Oğuzman, M.K ve Seliçi Ö, Eşya Hukuku (4.Baskı, Filiz 1985).
- Özakman, H. C, ‘Menkul Dâvası’ (1974) 40 (1-4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 381-517. Öztan F, Kıymetli Evrak Hukuku (2.Baskı, Turhan 1997).
- Öztürk Dirikkan H, Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali (Ankara Üniversitesi 1990).
- Poroy R ve Tekinalp Ü, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları (22. Baskı, Vedat 2018).
- Gencer A. R, Kıymetli Evrakta Ciro Kavramı (On İki Levha 2020).
- Pulaşlı H, Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları (8.Baskı, Yetkin Ankara 2020).
- Reisoğlu S, Türk Hukukunda ve Bankacılık Uygulamasında Çek (3.Baskı, 2003).
- Tekil F, Kıymetli Evrak Hukuku (2. Baskı, Fakülteler Matbaası 1994).
- Tekinay S.S, Akman S, Burcuoğlu H ve Altop A, Eşya Hukuku C.I, Zilyedlik-Tapu Sicili-Mülkiyet (5.Baskı, Filiz 1988) (Eşya Hukuku)
- Tekinay S.S, Akman S, Burcuoğlu H ve Altop A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (7. Baskı, Filiz 1993) (Borçlar Hukuku)
- Tuna E, Ticaret Hukuku C.III, Kıymetli Evrak (Beta 2004).
- Turan R, Kambiyo Senetlerinin Zayi Olması ve Hak Sahibinin Başvurabileceği Yollar (Adalet 2020).
- Tüzel H.N, Kambiyo Senetlerinde Tahsil Cirosu (ALP 2005).
- Ülgen H, Helvacı M, Kaya A ve Nomer Ertan N. F, Kıymetli Evrak Hukuku (13.Baskı, Vedat Kitapçılık 2021).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Ticaret Hukuku (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | |
| Gönderilme Tarihi | 10 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 2 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 31 Sayı: 1 |