II. MEŞRUTİYET’İN İLANINDA İTTİHAT VE TERAKKİ’NİN MAKEDONYA’DAKİ FAALİYETLERİNİN ETKİSİ ÜZERİNDE BİR DEĞERLENDİRME
Öz
Bu çalışma II. Meşrutiyet’in ilanına gidilen süreçte İttihat ve Terakki’nin Makedonya’daki faaliyetlerine odaklanmaktadır. Çalışmanın amacı XX. yüzyılın başlarında şiddetlenen Makedonya olaylarının gölgesinde İttihatçıların bölgedeki faaliyetlerinin II. Meşrutiyet’in ilanındaki etkisini incelemektir. Nitel veri toplama tekniklerinden yararlanılan çalışmanın yöntemi betimsel içerik analizidir. Üç bölümden oluşan çalışmanın “XX. Yüzyılın Başlarında Şark Meselesi ve Makedonya Olaylarının Şiddetlenmesi” başlıklı birinci bölümünde Şark Meselesi’nin tarihsel süreç içerisinde ortaya çıkışı ve Osmanlı İmparatorluğu açısından bir sorun haline gelmesi üzerinde durulmuştur. Bu bölümde ayrıca Şark Meselesi’nin Makedonya’daki ayrılıkçı faaliyetler üzerindeki etkisine değinilmiştir. Çalışmanın “XX. Yüzyılın Başlarında Makedonya ve Selanik’in Yapısı” başlıklı ikinci bölümünde Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer bölgelerine göre hızlı bir kapitalistleşme sürecine giren Selanik’in sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik yapısı incelenerek Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’nin kuruluş süreci üzerinde durulmuştur. Bu bölümde Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’nin 1907’de merkezi Paris’te bulunan Terakki ve İttihat Cemiyeti ile birleşmesiyle kurulan İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin örgütlenme süreci incelenmiştir. Çalışmanın “II. Meşrutiyet’e Gidilen Süreçte İttihat ve Terakki’nin Makedonya’daki Faaliyetleri” başlıklı üçüncü bölümünde ise Osmanlı İmparatorluğu’nun dış politikada karşı karşıya kaldığı sorunların gölgesinde İttihat ve Terakki’nin Makedonya’da gerçekleştirdiği faaliyetlerin II. Meşrutiyet’in ilanı üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında ulaşılan başlıca bulgular şu şekildedir: XX. yüzyılın başlarında Makedonya olayları, dünya siyasetinin değişmeyen gündemlerinden biri haline gelmiştir. Başta bölgedeki ayrılıkçı faaliyetlerin giderek organize bir karakter kazanması olmak üzere; Batılı devletlerin bölgeye yönelik siyasi ve ekonomik politikaları Osmanlı İmparatorluğu’nun bölge üzerindeki nüfuzunun gün geçtikçe azalmasına yol açmıştır. İttihat ve Terakki, imparatorluğun bölge üzerinde azalan nüfuzunun etkisiyle; sivil bürokratların yanı sıra 3. Ordu içerisinde görev yapan genç subayların desteğini alarak halk tabanını genişletmeyi başarmıştır. İttihat ve Terakki’nin bölgede gerçekleştirdiği faaliyetler II. Meşrutiyet’in ilanında başat bir etkiye sahip olmuştur.
Anahtar Kelimeler
Şark Meselesi Makedonya Olayları Balkan Sorunu II. Meşrutiyet İttihat ve Terakki
Kaynakça
- AHMAD, Feroz (2010), İttihat ve Terakki (1908- 1914), İstanbul, Kaynak Yayınları, 8. Basım.
- AKÇURAOĞLU YUSUF (1329), “Halka 5”, Halka Doğru, S.31, ss.237-238.
- AKHUND, Nadine (2014), “Stabilizing a Crisis and the Mürzsteg Agreement of 1903:International Efforts to Bring Peace to Macedonia”, The Hungarian Historical Review, C.3, S.3, ss.587-608.
- AKŞİN, Sina (1980), 100 Soruda Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İstanbul, Gerçek Yayınevi.
- AKŞİN, Sina (2009), Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Ankara, İmge Kitabevi, 5. Baskı.
- ALKAN, Mustafa (2015), “Hüseyin Hilmi Paşa’nın Rumeli Umumi Müfettişliği (1902- 1908)”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.13, S.1, ss. 242- 255,
- ALKAN, Necmettin (2008a), “1908 Jön Türk İhtilalinin Başlamasında Reval Buluşmasının Önemi”, Toplumsal Tarih, S.175, ss. 48- 52.
- ALKAN, Necmettin (2008b), “1908 Jön Türk İhtilali’nde Firzovik Toplantısının Önemi”, Toplumsal Tarih, S.177, ss. 44- 50.
- ARMAOĞLU, Fahir (2014), 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789- 1914, İstanbul, Timaş Yayınları, 14. Baskı.
- BAYUR, Yusuf Hikmet (1991), Türk İnkılap Tarihi, C.1 Kısım 1, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- BERKES, Niyazi (2003), Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Haz. Ahmet Kuyaş), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 4. Baskı.
- BLEDA, Mithat Şükrü (1979), İmparatorluğun Çöküşü, İstanbul, Remzi Kitabevi.
- ÇAVDAR, Tevfik (1991), İttihat ve Terakki, İstanbul, İletişim Yayınları.
- DANIŞMEND, İsmail Hami (1972), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C.4, İstanbul, Türkiye Yayınevi.
- DİKİCİ, Ali (2010), “Osmanlı Makedonya’sında Kurulan İlk Uluslararası Polis Barış Koruma Misyonu: Mürzsteg Reform Programı”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, C.6, S.24, ss.75-108.
- GÜCEL, Dilek (2014), Osmanlı Arşiv Belgeleriyle Selanik Vilayetinde Komitacılık (1890-1913), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, İzmir.
- İSMAİLOĞLU, Göksel Zekeriya (2018), Selanik’te İktisadi Hayatın İzlenmesinde Bir Rehber Olarak Şark Ticaret Yıllıkları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- JELAVICH, Barbara (2009), Balkan Tarihi 20. Yüzyıl, C.2, Zehra Savan ve Hatice Uğur (çev.), İstanbul, Küre Yayınları, 2. Basım.
- JELAVICH, Barbara (2013), Balkan Tarihi 18 ve 19. Yüzyıllar, C.1, İhsan Duru, Gülçin Tunalı, Haşim Koç (çev.), İstanbul, Küre Yayınları, 3. Basım.
- KANSU, Aykut (1995), 1908 Devrimi, Ayda Erbal (çev.), İstanbul, İletişim Yayınları,
- KARPAT, Kemal Haşim (2006), Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, Dilek Özdemir (çev.), Ankara, İmge Yayınevi.
- KARPAT, Kemal Haşim (2010), Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller, İstanbul, Timaş Yayınları.
- KARABEKİR, Kazım (2011), İttihat ve Terakki Cemiyeti, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları,2. Baskı.
- KURAN, Ahmet Bedevi (2000), İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, İstanbul, Kaynak Yayınları, 2. Basım.
- KÜÇÜK, Cevdet (1979), “Şark Meselesi Hakkında Önemli Bir Vesika”, Tarih Dergisi, S.32, ss. 607- 638.
- NİYAZİ, Ahmet, (1975), Balkanlarda Bir Gerillacı Hürriyet Kahramanı Resneli Niyazi Bey’in Anıları, İhsan Ilgar (çev.), İstanbul, Çağdaş Yayınları.
- ÖKE, Mim Kemal (1982), “ ‘Şark Meselesi’ ve 2. Abdülhamid’in Garp Politikası (1876-1909), Osmanlı Araştırmaları, C.3, S.3, ss.247-276.
- ÖMER SEYFETTİN (2015), Bütün Hikayeleri, Nazım Hikmet Polat (haz.), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı.
- PETROSYAN, Yuriy Aşatoviç (1974), Sovyet Gözüyle Jön Türkler, Ankara, Bilgi Yayınevi.
- RAGIP, Mustafa (2007), Meşrutiyet’ten Önce Manastır’da Patlayan Tabanca, İstanbul, Bengi Yayınları.
- RAMSOUR, Ernest Edmondson (2001), Genç Türkler ve İttihat Terakki: 1908 İhtilali’nin Hazırlık Dönemi, Hacasan Yüncü (çev.), İstanbul, Kayıhan Yayınları.
- SANDER, Oral (2015), Siyasi Tarih İlk Çağlardan 1918’e, Ankara, İmge Kitabevi, 29. Baskı.
- TEKELİ, İ., İlkin, S., (2003), Cumhuriyetin Harcı: Köktenci Modernitenin Doğuşu, C.1, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- TUNAYA, Tarık Zafer (1998a), Türkiye’de Siyasal Partiler: İkinci Meşrutiyet Dönemi, C.1, İstanbul, Hürriyet Vakfı Yayınları, 2. Baskı.
- TUNAYA, Tarık Zafer (1998b), Hürriyet’in İlanı İkinci Meşrutiyetin Siyasi Hayatına Bakışlar, İstanbul, Yenigün Haber Ajansı.
- YALÇIN, Emruhan (2015), “Şark Meselesi ve Emperyalistlerin Türk Politikası”, Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.2, S.4, ss. 75-104.
- YETİM, Fahri (2011), “Osmanlı İmparatorluğu’nun Dağılma Döneminde Balkan Milliyetçiliği ve Büyük Güçler”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.25, ss.285- 296.
- YILDIZ, Özlem (2012), “20.Yüzyıl Başlarında Selanik Limanında Deniz Ticareti”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.12, S.24, ss.27- 46.
- ZURCHER, Erik Jan (2000), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Yasemin Saner Gönen (Çev.), İstanbul, İletişim Yayınları, 7. Baskı.
AN EVALUATION OF THE IMPACT OF THE COMITTEE OF UNION AND PROGRESS'S ACTIVITIES IN MACEDONIA ON THE PROCLAMATION OF THE SECOND CONSTITUTIONAL MONARCHY
Öz
This study focuses on the activities of the Committee of Union and Progress in Macedonia in the period leading up to the declaration of the Second Constitutional Monarch. The aim of the study is to examine the impact of the activities of the Unionists in the region on the proclamation of the Constitutional Monarchy in the shadow of the Macedonian events that intensified in the early 20th century. The method of the study, which utilizes qualitative data collection techniques, is descriptive/content analysis. The study consists of three parts. In the first part titled “The Eastern Question and the Escalation of Macedonian Events in the Early 20th Century”, the emergence of the Eastern Question in the historical process and its becoming a problem for the Ottoman Empire are emphasized. This chapter also touches upon the impact of the Eastern Question on the separatist activities in Macedonia. In the second part of the study titled “The Structure of Macedonia and Thessaloniki in the Early Twentieth Century”, the socio-cultural and socio-economic structure of Thessaloniki, which underwent a rapid capitalistization process compared to other regions of the Ottoman Empire, was examined and the establishment process of the Ottoman Freedom Society was focused on. In this section, the organizational process of the Committee of Union and Progress, which was founded in 1907 when the Ottoman Freedom Society merged with the Committee of Progress and Union, headquartered in Paris, is examined. In the third part of the study titled “The Activities of the Committee of Union and Progress in Macedonia in the Process Leading to the Second Constitutional Monarchy”, the impact of the activities of the Committee of Union and Progress in Macedonia on the declaration of the Second Constitutional Monarchy in the shadow of the problems faced by the Ottoman Empire in foreign policy is analyzed. The main findings of the study are as follows: In the early 20th century, Macedonian events became one of the unchanging agendas of world politics. The political and economic policies of the Western states towards the region, especially the increasingly organized character of the separatist activities in the region, led to the decline of the Ottoman Empire's influence over the region day by day. With the effect of the declining influence of the empire on the region, the Committee of Union and Progress succeeded in expanding its popular base by gaining the support of young officers serving in the 3rd Army as well as civilian bureaucrats. The activities of the Committee of Union and Progress in the region had a major impact on the declaration of the Second Constitutional Monarchy.
Anahtar Kelimeler
Eastern Question Macedonian Events Balkan Question Second Constitutional Era Committee of Union and progress
Kaynakça
- AHMAD, Feroz (2010), İttihat ve Terakki (1908- 1914), İstanbul, Kaynak Yayınları, 8. Basım.
- AKÇURAOĞLU YUSUF (1329), “Halka 5”, Halka Doğru, S.31, ss.237-238.
- AKHUND, Nadine (2014), “Stabilizing a Crisis and the Mürzsteg Agreement of 1903:International Efforts to Bring Peace to Macedonia”, The Hungarian Historical Review, C.3, S.3, ss.587-608.
- AKŞİN, Sina (1980), 100 Soruda Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İstanbul, Gerçek Yayınevi.
- AKŞİN, Sina (2009), Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Ankara, İmge Kitabevi, 5. Baskı.
- ALKAN, Mustafa (2015), “Hüseyin Hilmi Paşa’nın Rumeli Umumi Müfettişliği (1902- 1908)”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.13, S.1, ss. 242- 255,
- ALKAN, Necmettin (2008a), “1908 Jön Türk İhtilalinin Başlamasında Reval Buluşmasının Önemi”, Toplumsal Tarih, S.175, ss. 48- 52.
- ALKAN, Necmettin (2008b), “1908 Jön Türk İhtilali’nde Firzovik Toplantısının Önemi”, Toplumsal Tarih, S.177, ss. 44- 50.
- ARMAOĞLU, Fahir (2014), 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789- 1914, İstanbul, Timaş Yayınları, 14. Baskı.
- BAYUR, Yusuf Hikmet (1991), Türk İnkılap Tarihi, C.1 Kısım 1, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- BERKES, Niyazi (2003), Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Haz. Ahmet Kuyaş), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 4. Baskı.
- BLEDA, Mithat Şükrü (1979), İmparatorluğun Çöküşü, İstanbul, Remzi Kitabevi.
- ÇAVDAR, Tevfik (1991), İttihat ve Terakki, İstanbul, İletişim Yayınları.
- DANIŞMEND, İsmail Hami (1972), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C.4, İstanbul, Türkiye Yayınevi.
- DİKİCİ, Ali (2010), “Osmanlı Makedonya’sında Kurulan İlk Uluslararası Polis Barış Koruma Misyonu: Mürzsteg Reform Programı”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, C.6, S.24, ss.75-108.
- GÜCEL, Dilek (2014), Osmanlı Arşiv Belgeleriyle Selanik Vilayetinde Komitacılık (1890-1913), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, İzmir.
- İSMAİLOĞLU, Göksel Zekeriya (2018), Selanik’te İktisadi Hayatın İzlenmesinde Bir Rehber Olarak Şark Ticaret Yıllıkları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- JELAVICH, Barbara (2009), Balkan Tarihi 20. Yüzyıl, C.2, Zehra Savan ve Hatice Uğur (çev.), İstanbul, Küre Yayınları, 2. Basım.
- JELAVICH, Barbara (2013), Balkan Tarihi 18 ve 19. Yüzyıllar, C.1, İhsan Duru, Gülçin Tunalı, Haşim Koç (çev.), İstanbul, Küre Yayınları, 3. Basım.
- KANSU, Aykut (1995), 1908 Devrimi, Ayda Erbal (çev.), İstanbul, İletişim Yayınları,
- KARPAT, Kemal Haşim (2006), Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, Dilek Özdemir (çev.), Ankara, İmge Yayınevi.
- KARPAT, Kemal Haşim (2010), Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller, İstanbul, Timaş Yayınları.
- KARABEKİR, Kazım (2011), İttihat ve Terakki Cemiyeti, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları,2. Baskı.
- KURAN, Ahmet Bedevi (2000), İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, İstanbul, Kaynak Yayınları, 2. Basım.
- KÜÇÜK, Cevdet (1979), “Şark Meselesi Hakkında Önemli Bir Vesika”, Tarih Dergisi, S.32, ss. 607- 638.
- NİYAZİ, Ahmet, (1975), Balkanlarda Bir Gerillacı Hürriyet Kahramanı Resneli Niyazi Bey’in Anıları, İhsan Ilgar (çev.), İstanbul, Çağdaş Yayınları.
- ÖKE, Mim Kemal (1982), “ ‘Şark Meselesi’ ve 2. Abdülhamid’in Garp Politikası (1876-1909), Osmanlı Araştırmaları, C.3, S.3, ss.247-276.
- ÖMER SEYFETTİN (2015), Bütün Hikayeleri, Nazım Hikmet Polat (haz.), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı.
- PETROSYAN, Yuriy Aşatoviç (1974), Sovyet Gözüyle Jön Türkler, Ankara, Bilgi Yayınevi.
- RAGIP, Mustafa (2007), Meşrutiyet’ten Önce Manastır’da Patlayan Tabanca, İstanbul, Bengi Yayınları.
- RAMSOUR, Ernest Edmondson (2001), Genç Türkler ve İttihat Terakki: 1908 İhtilali’nin Hazırlık Dönemi, Hacasan Yüncü (çev.), İstanbul, Kayıhan Yayınları.
- SANDER, Oral (2015), Siyasi Tarih İlk Çağlardan 1918’e, Ankara, İmge Kitabevi, 29. Baskı.
- TEKELİ, İ., İlkin, S., (2003), Cumhuriyetin Harcı: Köktenci Modernitenin Doğuşu, C.1, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- TUNAYA, Tarık Zafer (1998a), Türkiye’de Siyasal Partiler: İkinci Meşrutiyet Dönemi, C.1, İstanbul, Hürriyet Vakfı Yayınları, 2. Baskı.
- TUNAYA, Tarık Zafer (1998b), Hürriyet’in İlanı İkinci Meşrutiyetin Siyasi Hayatına Bakışlar, İstanbul, Yenigün Haber Ajansı.
- YALÇIN, Emruhan (2015), “Şark Meselesi ve Emperyalistlerin Türk Politikası”, Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.2, S.4, ss. 75-104.
- YETİM, Fahri (2011), “Osmanlı İmparatorluğu’nun Dağılma Döneminde Balkan Milliyetçiliği ve Büyük Güçler”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.25, ss.285- 296.
- YILDIZ, Özlem (2012), “20.Yüzyıl Başlarında Selanik Limanında Deniz Ticareti”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.12, S.24, ss.27- 46.
- ZURCHER, Erik Jan (2000), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Yasemin Saner Gönen (Çev.), İstanbul, İletişim Yayınları, 7. Baskı.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yakınçağ Balkan Tarihi, Yakınçağ Osmanlı Tarihi |
| Bölüm | Derleme Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 18 Temmuz 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 18 Ağustos 2024 |
| Kabul Tarihi | 18 Temmuz 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 9 Sayı: 1 |
